Morgunblaðið - 12.11.1978, Blaðsíða 2
50 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. NÓVEMBER 1978
köstuöu þeim út úr stöðinni. Uti var rigningarúöi. Vísir
stóru klukkunnar á turninum féll á tölustafinn einn
eins oj; gúmmíkylfa.
Afsökun
Þegar hún fer til frökenarinnar í einkatíma í ensku
hefur hún bækurnar í axlatösku úr fjrófgerðum segldúk,
sem líkist hermannatösku og er meö áletrunum á
ensku. Einu sinni þegar hún var að koma úr enskutíma
og kom í skólann tók umsjónarkennarinn eftir töskunni
og kallaði hana fyrir sig. Hann taldi sig geta álitið,
sagði hann, að sá, sem gengi um göturnar með tösku frá
ameriska hernum um öxl væri að láta í ljós vissan
stuðning, og sá stuðningur væri í ósamræmi við þann
rétt að mega stunda nám í menntaskóla í sósíalísku
ríki. Hélt hún að unnt væri að afsaka slíka framkomu
með nokkru móti?
Hun gaut til hans augunum, leit undan og þagði.
Foreldrarnir voru kallaðir fyrir skólameistarann.
Áletrunin á töskunni er þessi: Fótgiinguliða-poki
Notkunarreglur:
1. Pokinn verður alltaf að vera í óreiðu.
2. Aðeins fyrir plötur — ekki bækur
3. Enga penna á botninn
4. Ekki sprengjur — aðeins ástarbréf
5. Berjist f.vrir friði og deyið ekki nema úr ást.
Skólafélagar
Henni fannst, að fjöldinn, það er að segja
skólafélagar hennar, ættu fyrir alla muni að sjá
póstkortið, sem henni hafði verið sent frá Japan:
Verslunargata í Tokyo að kvöldlagi. Hún fór með kortið
í skóiann og fjöldinn blés tyggjó-kúlur þegar hann leit
þessa spennandi sjón. I frímínútunum veitti kennarinn
henni áminningu. Einn í bekknum hennar hafði skýrt
honum frá því, að hún hafi verið með áróður fyrir
þjóðskipulagi kapítalista í húsnæði skólans.
Óáreiðanlegt frumefni
Mikael setti Biblíu í bókahilluna sína í iðnnema-
garðinum. Ekki af því að hann væri trúaður, heldur af
þvi að hann ætlaði loksins að láta verða af því að lesa
bókina. Kennari hans benti honum hins vegar á það, að
það væri ekki ætlast til þess að menn notuðu bókahillur
sósíalískra garða undir Biblíuna. Mikael neitaði að taka
Biblíuna úr hillunni. Hvaða iðnnemagarður er ekki
sósíalískur, spurði hann, og þar sem hver iðtinemagarð-
ur í sósíalísku landi væri sósíalískur og þar sem það
væri auk þess ekki í verkahring kirkjunnar að þjálfa
menn til starfa í efnaverksmiðjum, ályktaði hann að
hefði kennarinn rétt fyrir sér gæti enginn hlotið
þjálfun til starfa í efnaverksmiðju í sósíalísku landi,
sem heimtaði að fá að setja Biblíuna í bókahillu í garði
sínum. Þessi röksemdafærsla, sem hann setti fram í
skjóli þess, að honum höfðu verið veitt Lessingverðlaun
í tíunda bekk (ágætt í öllum greinum) varð til þess, að
hann var kallaður fyrir skólastjórann. Biblían hvarf og
Mikael hélt áfram að hugsa rökrétt. En frúin, sem
kenndi samfélagsfræði, tók tii þess ráðs að flokka hann
með þeim frumefnum, sem ekki eru nefnd á
frumefnatöflu Mendele.vevs og sem lýsa má með
lýsingarorðinu „óáreiðanlegur".
2.
Kvöld nokkurt var Mikael kallaður inn í varðmanns-
stofu verksmiðjunnar. Borgaralega klæddur maður
lagði fyrir hann skjal, þar sem einhver „ég“ skuldbatt
sig til að fara ekki til höfuðborgarinnar á meðan
Heimsmót æskunnar stæði yfir og bað hann að skrifa
undir skjalið.'Hvers vegna? spurði Mikael. Maðurinn
horfði á hann, eins og hann hefði ekki heyrt
spurninguna. Hann ætlaði í frí, á meðan Heimsmót
æskunnar væri haldið, sagði Mikael, og undir rúmi hans
væru splunkunýir fjallgönguskór, sem hann hefði svo
sannarlega ekki fengið sér til að klifra upp í
sjónvarpsturninn í Berlín. Hann yrði erlendis á meðan
Heimsmót æskunnar stæði yfir. Ur því svo er, sagði
maðurinn, gæti hann skrifað undir; og hann lagði
kúlupennann, sem lá við hliðina á blaðinu, yfir það
þvert. En hvers vegna? spurði Mikael. Þetta orðalag
væri eins og játning um eitthvert saknæmt athæfi.
Hann vissi ekki til þess, að hann þyrfti að játa á sig
nokkra sekt. Nema hvað einu sinni hefði hann næstum
ferðast á puttanum með Volskwagen með Vest-
ur-Berlínar-númerum. Þá hefði lögreglan spurst fyrir
um hann í skólanum. En sér fyndist, að það gæti ekki
leitt til þess, að hann ætti að undirrita yfirlýsingu um,
að hann mundi ekki fara til Berlínar á sama tíma og
Heimsmót æskunnar færi þar fram. Hver ástæðan
væri, sagði maðurinn, það væri ekki hér til umræðu.
Það sem hér væri um að ræða væri undirskrift hans. En
það verður að gefa einhverja ástæðu, sagði Mikael. Það
sem yrði að gera og hvað ekki, sagði maðurinn, færi
alveg eftir þeirri staðreynd, að í þessu landi færu
verkamenn og bændur með öll völd. Þess vegna væri
best fyrir hann að vera ekki með neitt múður. Mikael
fór að verða hræddur um, að ef til vill yrði honum
bannað að ferðast á puttanum til Tatra-fjalla í
Tékkóslóvakíu, hann kyngdi því svari sínu, að hann
teldi þessi síðustu orð hótun, og skrifaði undir.
Tveim dögum áður en fríið byrjaði var nafnskírteinið
tekið af honum og honum var gefið bráða-
birgða-skírteini, sem bannaði honum að yfirgefa
Alþýðulýðveldið Þýskaland og í því fólst ósýnileg
ábending: Óáreiðanlegt frumefni.
3.
Með staðarlýsingar Tatra-fjallanna í höfðinu og
fjallgönguskóna á fótunum hélt Mikael af stað til
Eystrasaltsins. Þar sem það yrði erfitt fyrir hann að
ferðast á puttanum frá Z tók hann lestina til K. Þegar
hann steig á brautarpallinn í K með gítarinn um öxl,
bað eftirlitsmaðurinn hann um skilríki. „Aha,“ sagði
brautarlögreglumaðurinn þegar hann sá skilríkin og
bað hann að koma með sér. Hann var afhentur tveimur
venjulegum lögreglumönnum, sem fóru með hann á
lögreglustöðina.
„Taktu allt upp úr!“ Hann tók allt upp úr.
„Pakkaðu því aftur niður!" Hann pakkaði því aftur
niður.
„Skrifaðu undir þetta!“ í annað sinn undirritaði hann
yfirlýsinguna þar sem einhver „ég“ skuldbatt sig til að
fara ekki til höfuðborgarinnar á meðan Heimsmót
æskunnar stæði yfir.
Um miðnætti var hann látinn laus.
Næsta morgun — Mikael hafði tekið sér stöðu við
veginn til að ná í bíl — kom eftirlitsbíll og stöðvaði við
hlið hans, óbeðinn.
„Skilríkin, takk!“
Skömmu síðar var Mikael aftur í lögreglustöðinni.
„Taktu allt upp úr!“ Hann tók allt upp úr.
„Pakkaðu því aftur niður!“
I þetta sinn var farið með hann í klefa, þar sem aðrir
voru fyrir. Lítill hópur gítarleikara, sem bannað var að
sækja Heimsmótið. Þeir höfðu verið teknir við að
syngja lag eftir Wolf Biermann eða slagorð eins og:
„BÍÐIÐ EKKI BETRI TÍMA!“
Nafn hans var hrópað. „Hvert fer ég nú?“
„Svissneska grúppú vantar gítarleikara," sagði
lögreglumaðurinn, hæðnislega. Hann fór með hann til
baka til Z. Tónleikarnir voru haldnir í héraðsstöð
alþýðulögreglunnar.
„Svo þú ætlaðir að fara til Berlínar."
„Ég ætlaði að fara til Eystrasaltsins." Lögreglu-
maðurinn kippti af honum hárbandinu.
„Ef þú reynir að Ijúga aftur skal ég sýna þér svart á
hvítu í hverju vald verkamanna og bænda felst!“
Tekin var mynd af Mikael (bæði með og án hárbands)
og honum sleppt. Til þess að vekja ekki að nýju grun um
að hann ætlaði til Berlínar ákvað hann að ferðast fyrst
á puttanum í austur og síðan niður með Oder að
ströndinni. í F hitti hann vörubílstjóra, sem bauðst til
að aka honum næsta morgun vel norður fyrir
breiddargráðu Berlínar. „Hálf-átta fyrir framan
brautarstöðina." Klukkan hálf átta var stöðvartorgið
blátt af bláum skyrtum og flöggum. Ungt fólk safnaðist
saman til að fara á Heimsmót æskunnar í Berlín.
Umsjónarmaður með band um handlegginn spurði
hann, hvort hann tilheyrði fimmtíu-manna-hópi.
„Sýnist þér það?“
Umsjónarmaðurinn kom til baka með tvo braut-
ar-lögreglumenn.
„Skilríki!"
Mikael neitaði að fara með þeim. Hann útskýrði
málið. Hann grátbað. Þeir tóku hann á milli sín. Klefi í
járnbrautarstöðinni. Yfirheyrslur. Lögreglan ráðlagði
honum að kaupa miða með hraðlest til baka. Hann
mótmælti. Hann hefði rétt til þess að eyða fríi sínu
hvar sem honum væri það heimilt samkvæmt
skilríkjunum. Hann þyrfti ekki að fara alla leið til Z,
sagði lögreglan, það væri nóg aö hann kæmi sér til D.
En ef hann sýndi mótþróa yrðu þeir að láta
héraðs-alþýðulögregluna vita og þá mundi hann ekki
sleppa auðveldlega. Tveir lögreglumenn og hundur
fylgdu honum að farmiðasölunni og síðan að lestinni.
„Ef þú ferð úr lestinni áður en hún kemur til D verður
þú handtekinn!"
Hvar sem lestin stöðvaði voru eftirlitsmenn með
hunda. í D biðu tveir lögreglumenn eftir honum að
skipuðu honum að kaupa strax miða til Z og taka næstu
lest. Hann gafst upp. Á brautarpallinum í Z beið hann
þangað til lögreglumennirnir komu til hans. Eftir að
hafa borið myndina í passanum saman við andlitið á
honum, afhentu þeir honum skilríkin aftur.
„Þú mátt fara.“
„Hvert?" spurði Mikael.
Arfur
Veyna þess hve hún hayar sér oft einkennileya nær
hún ekki alltaf þeim dranyri, sem búast verdur viö af
nemanda i æöri skóln. (Skúiaskýrsia sn. júní 1972)
Einu sinni — aðeins einu sinni — hef ég harmað, að
martröðin sem sækir á mig hvað eftir annað með æ
skemmra millibili, og er um það, að ég sé enn í skóla, er
ekki annað en draumur. Heimaverkefnið hennar var
ritgerð um efnið: „Hvers vegna við verðum að lesa
Göthe með gagnrýni — lýst með dæmi“ og kennarinn
hafði sagt, að áhersla væri lögð á orðin „með gagnrýni".
Þetta var ritgerð, sem mig hefur mjög langað til að
skrifa.
Sem dæmi hefði ég valið samtalið við Eckermann,
sem snerist meðal annars um unga Englendinga og
unga Þjóðverja, þar sem Göthe segir: „Blessun
einstaklingsfrelsisins, vitundin um það, hvað heitið
Englendingur þýðir og mikilvægi þess meðal annarra
þjóða, er greinileg þegar hjá börnum — svo að menn
umgangast þau með miklu meiri virðingu og þau
þroskast á mun hamingjusamari og frjálsari hátt, bæði
meðal fjölskyldunnar og í skólum, en tíðkast hjá okkur
Þjóðverjum ... í landi okkar miðast allt við það að
temja blessað unga fólkið nógu snemma og bæla allt
sem því er eðlilegt, allan frumleika og allan gáska
niður, svo að lokum eigum við ekkert annað en
smásálir.“
Ég hefði lagt áherslu á orðin „með gagnrýni".
Björn Bjarnason pýddi
ATLAS
SNJÓHJÓLBARÐAR
Eigum fyrirliggjandi hina eftirsóttu Atlas
snjóhjólbarða í flestum stærðum.
Verð:
C 78X14
E 78X14
F 78X14
G 78X14
560X15
08X15
G78 X 15
18.010,—
19.265,—
20.110 —
21.190,—
öll með hvítum hring.
15.800,—
18.250,—
21.700—
H78X15 25.430,—
750X16 32.000,—
eELíSlJCJE t
SMIÐJUVEGI 32-34 ■ 200 KÖPAVOGI - SlMAR: 44880-43988
„Á næstu grösum“
MATSTOFAN
„Á NÆSTU GRÖSUM“
LAUGAVEGI 31, 3. hæð.
Opið frá 11—2 og 6—10 alla virka daga
Sunnudaga frá 6—10