Morgunblaðið - 30.11.1978, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1978
LEIFUR MULLER
IFANGABUDUM NASISTA II
treysti sér ekki til að skjóta
atburði. Samt guggnaði fanga-
vörðurinn, lét byssuna síga og rak
Norðmanninn aftur til vinnu
sinnar.
Otto sagði að öllum þeim, sem á
horfðu, hefði verið óskiljanlegt
hvað þarna gerðist, því oft hafði
tilefnið verið minna, er menn voru
skotnir. Síðar kom í ljós, að
SS-vörðurinn hafði verið óharðn-
aður unglingur og sást hann aldrei
eftir þetta. Sagt var að hann hefði
verið sendur til Austur-vígstöðv-
anna. Norðmaðurinn sagði síðar
svo frá, að ef hægt væri að lesa úr
augum nokkurs manns bón um
lífgjöf, þá hefði það verið úr
augum hans — svo hræddur hefði
hann verið.
Hengingarklefinn
næstur fangaklefanum
I sjálfum fangabúðunum var
óhugnanlegt fangelsi. Þarna voru
m.a. menn úr frönsku andspyrnu-
hreyfingunni sem höfðu verið
teknir til fanga. Voru þeir innilok-
aðir í stórum klefa þangað til
aftaka þeirra fór fram í næsta
klefa. í aftökuklefanum var hægt
að hengja fimm í einu. Krókarnir
sem reipið var bundið við voru enn
á bitunum í loftinu. Líkbrennslan
fór svo fram á sama stað. Ef þess
þyrfti með var hægt að geyma
líkin í geymsluherbergi í kjallar-
anum undir klefanum. Iðulega
þegar fjöldaaftökur fóru fram
höfðu líkbrennsluofnarnir ekki
undan.
Margt hroðalegt hafði ég séð
með eigin augum í Sachsenhausen
og Neuengamme, en það sem hefur
gerzt hérna hafði ég aldrei getað
hugsað mér að gæti átt sér stað.
En ekki er öllu lokið. Inn á milli
hinna venjulegu fangaklefa voru
skápar, um 1 m á hæð og 50 til 60
Fangavörðurinn sem
Við minnisvarðann í Natzweiler. Mennirnir fimm voru þar
allir fangar.
Tveir fyrrverandi fangar úr Natzweiler-búðunum.
Leifur Muller sat í tvö og hálft ár í fangabúðum nasista. Hann varö ekki
laus fyrr en í stríðslok 1945. í vor feröaöist hann meö Norömönnum, sem líka
voru fyrrverandi fangabúðalimir, til ýmissa af hinum býsku búöum. Hér lýsir
hann reynslu Ottó Tobiassen frá Birkenes í Noregi, fyrrum fanga í hinum
illræmdu Natzweiler-búöum.
Herbergisfélagi minn á ferð
okkar til fangabúða nasistanna
hét Otto Tobiassen, trésmiður að
iðn, frá Birkenes í Suður-Noregi.
Hann hafði dvalið í 15 mánuði í
Natzweiler og auk þess í mörgum
öðrum fangabúðum. Meðal annars
í Dachau og Neuengamme. Otto
var í Neuengamme þegar sænski
Rauði krossinn kom þangað — og
mátti vart tæpara standa því hann
var aðframkominn, algjörlega
máttvana og fárveikur. Hann var
þess vegna með þeim allra fyrstu
sem voru sendir til Svíþjóðar og
beint á spítala þar.
Hann hafði litið þannig út við
komuna á spítalann að sumar
hverjar hjúkrunarkvennanna
höfðu ekki treyst sér til að sinna
honum. Maður þessi ber enn þann
dag í dag augljós merki frá
fangbúðadvöl sinni á stríðsárun-
um, er taugaveiklaður, á bágt með
svefn og er líkamlega illa á sig
kominn. Vinnu sína stundar hann
aðeins hálfan daginn. Þessir menn
höfðu engin „réttindi" í fangabúð-
unum, þ.e. fengu ekki að skrifa
heim og fengu engin bréf né
matarpakka. Yfirleitt unnu þeir
bara erfiðisvinnu úti.
SS-vöröurinn guggnaöi
Otto hafði frá mörgu ótrúlegu
að segja frá dvöl sinni í Natzweil-
er. Hann sagði mér frá einu atviki,
þar sem þeir félagarnir voru að
vinna í grjótnámu og notuðu
hjólbörur til þess að flytja grjótið
í. Vinnustaðurinn var í fjallshlíð
og voru fangarnir látnir hvolfa úr
hjólbörunum út fyrir svæðið. Fyrir
neðan svæðið var brött brekka og
þar tók við „dauða-líhan", en þar
fyrir neðan stóðu stóðu SS-verð-
irnir. Sérhvern fanga, sem færi út
fyrir þessi mörk áttu verðirnir að
skjóta.
Svo bar það við dag nokkurn, að
Norðmaður einn hrasaði með
hjólbörurnar og valt óviljandi út
fyrir mörkin. SS-vörður sem stóð
þarna næstur lyfti strax upp byssu
sinni og miðaði á fangann. Eitt-
hvert hik kom þó á vörðinn, er
fanginn kom skríðandi upp hall-
ann, með starandi bænaraugum og
viti sínu fjær af hræðslu. A sömu
stundu komu köll úr varðturninum
um að skjóta fangann strax, því
fylgst hafði verið með þessum
cm á vídd. Inni í þessum skáp var
hinn dauðadæmdi lokaður og
látinn sitja þar á hækjum sínum
klukkutímum saman og jafnvel í
marga sólarhringa, áður en aftak-
an fór fram.
Ekki er hægt að neita því að
þessi heimsókn hafði djúp áhrif á
mann — og verð ég að viðurkenna,
að mér leið ekki vel þegar ég kom
út aftur.
Sinfóníuhljómsveit
færö í búöirnar
Ottó sagði, að það hefðu ekki
þótt lítil tíðindi þegar heil sin-
fóníuhljómsveit var fangelsuð. Það
sem hljómleikamennirnir höfðu
gert af sér var að leika lög, sem
óheimilt var að flytja opinberlega.
Minningarlundurinn í hinum illræmdu fangabúðum