Morgunblaðið - 30.11.1978, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 30. NÓVEMBER 1978
33
Námsstyrkur
Sjóöur Fn'öu Proppe og P. Stefánssonar frá
Þverá veitir 1 —2 nemendum styrk til framhalds-
náms í verzlunarfræöum í enskum eöa amerísk-
um verzlunarháskóla. Styrkur til ráöstöfunar er
um kr. 200 þús. kr.
Styrkþegi þarf m.a. aö vera brautskráöur frá
Verzlunarskóla íslands meö 1. einkunn og hafa
unniö verzlunarstörf a.m.k. 1—2 ár.
Skriflegar umsóknir þurfa aö berast skrifstofu
Verzlunarráös íslands, Laufásvegi 36, fyrir 15.
desember 1978 og veröa þar veittar nánari
upplýsingar.
Verzlunarráð íslands.
Með tilkomu þessara listamanna
huffðust SS-böðlarnir sýna hve
listhneigðir þeir væru, og hve vel
þeir kynnu að meta möguleika sem
hefðu opnast svona fyrirvaralaust.
Öll hljóðfæri og áhöld voru
útveguð, sem hljómsveitina vant-
aði, og stór fiygill var sóttur til
næsta bæjar. Mönnunum voru
útveguð beztu störfin í fangabúð-
unum — sem var að sjálfsögðu í
elflhúsinu. En það vantaði fleiri
listamenn, sögðu þýzku böðlarnir,
og voru fangar hvattir til þess að
gefa sig fram sem eitthvað kunnu
fyrir sér sem hljómleikamenn.
Það gáfu sig strax fram nokkrir
Norðmenn. Einn þeirra lék eitt-
hvað á fiðlu og hinir á önnur
hljóðfæri. Þeir voru strax teknir Líkbrennsluofnar.
Nýir fangar.
úr hinni erfiðu vinnu í grjótnám-
unni og fengu betri störf innan-
húss. Helst var æft á sunnudögum
þegar frí var seinni part dags. En
Adam var ekki lengi í Paradís.
Þegar SS-yfirmennirnir komust að
því að Norðmennirnir væru N.N.
fangar voru þeir umsvifalaust
reknir ur hljómsveitinni og til
sinnar fyrri vinnu í grjótnámunni.
Sem N.N. fangar höfðu þeir engin
hlunnindi eins og þetta var talið
véra. Þetta voru,~ eins og áður
hefur verið getið, í raun og veru
dauðadæmdir menn, sem einungis
áttu að fá að_ lifa takmarkaðan
tíma.
Það væri eðlilegt að spyrja við
hvaða tækifæri hljómsveitin var
notuð. Þegar hengingar höfðu
farið fram á nafnakalls-torginu, í
augsýn allra fanganna, var hljóm-
sveitin látin leika göngulög á
meðan fangarnir gengu fylktu liði
fram hjá gálganum. Slíkar aftökur
áttu að vera öðrum föngum til
viðvörunar. Sams konar „sýning-
ar“ áttu sér stað í flestum
fangabúðum, einnig í Sachsen-
hausen-fangabúðunum sem ég
dvaldi í. Oftast var það fyrir smá
yfirsjónir, sem þessir vesalingar
urðu að gjalda með lífi sínu, t.d.
hnupl á einhverju ætilegu, flótta-
tilraun eða maðurinn var ekki í
náðinni hjá einhverjum SS-yfir-
mannanna.
Áður en ég lýk þessum kafla um
Natzweiler-fangabúðirnar, mundi
ég vilja ráðleggja þeim, sem áhuga Frá Natzweileri Á gömlum slóðum.
hafa á sögu síðari heimsstyrj-
aldarinnar og fangabúðum Hitlers
og hans böðlum, að fara til þessara
búða og sjá þar með eigin augum
hvernig varnarlausum föngum var
útrýmt á hinn hrottalegasta hátt.
Dachau
Konzentrationslager
Á ferðalagi okkar var einnig
komið við í Dachau-fangabúðun-
um, sem eru taldar vera fyrstu
fangabúðir Hitlers. Þær eru um 18
km norðvestur af Múnchen. Allir
þeir fangar, sem komust af þegar
Natzweiler-búðirnar voru yfir-
gefnar (Þjóðverjarnir urðu að
flýja þetta svæði vegna þess að
vígstöðvarnar nálguðust óðum) í
september 1944, lentu í Dachau.
Fangabúðir þessar hafa varðveitzt
mjög vel og þegar komið var inn
fyrir hliðið voru félagar okkar,
sem þarna höfðu dvalist, fljótir að
kannast við sig. Nafnakallstorgið
var þarna alveg óbreytt. Á hverj-
um morgni kl. 4 höfðu fangarnir
raðað sér upp á þessu torgi og fór
þá fram talning sem SS-fanga-
verðirnir framkvæmdu. Þetta tók
yfirleitt um einn klukkutíma.
Þarna voru kannski tíu þúsund
manns, sem átti að telja og varð
þetta að stemma hjá þeim á
hverjum degi. Þessi sama talning
endurtók sig á kvöldin kl. 6 þegar
„heim“ var komið eftir vinnu.
Iðulega reyndu einhverjir að
strjúka en það kom oftast fljótt
upp. Ef þeir náðust, sem gerðist í
flestum tilfellum, lentu þeir ekki
ósjaldan í gálganum.
Þar sem Dachau-fangabúðirnar
líktust mjög Sachsenhausen-búð-
unum mun ég ekki hafa þessa
lýsingu lengri.
Nýir fangar í fullum skrúða.
Y>unnai ó^geoóóan Lf
Suöurlandsbraut 16. s. 35200
og umboösmenn víöa um land
Heimsþekkt gæðavara
— fáanlegar í meöal-
löngum og extralöngum
ermalengdum og í
miklu efnis- og
litaúrvali.
Aöalstrætí 4 Bankastræti 7