Morgunblaðið - 01.12.1978, Síða 16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
16
ÍWí>£pl Utgefandí hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og afgreiósla Aðalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22480.
Askriftargjald 2500.00 kr. á mánuöi innanlands.
í lausasölu 125 kr. eintakiö.
1. desember
Idag minnumst viö þess, að 60
ár eru liðin síðan fullveldi var
lýst yfir hér á landi. 1. desember
1918 rann upp í skugga
mannskæðrar landsfarsóttar,
sem setti sinn ömurlega svip á
þá miklu atburði, sem þá voru að
gerast. En í Islandssögunni
verður alltaf bjart yfir þessum
degi. Þá var unninn stórsigur í
baráttu okkar fyrir fullu og
óskoruðu sjálfstæði.
Að baki atburðanna 1918 lá
hörð barátta, löng saga. Ymsir
mikilhæfir og glæsilegir stjórn-
málamenn höfðu þar haft for-
ystu og hæst allra bar Jón
Sigurðsson forseta. Óeigingirni,
ótrúlegt starfsþrek og óbifanleg
trú á framtíð Islands voru þeir
eðliskostir sem mótuðu afburða-
manninn, sem Islendingar munu
minnast um ókomnar aldir sem
síns bezta sonar. Þá er einnig
óhætt að nefna fyrsta ráðherr-
ann, Hannes Hafstein.
Fullveldisviðurkenningarinnar
verður ekki minnzt án þess að
nafn Jóns Magnússonar for-
sætisráðherra sé nefnt. Hann
þótti að vísu ekki skörungur af
ýmsum samtímamöhnum sínum.
Enginn vafi er þó á, að hann var,
þegar hann gegndi forystuhlut-
verki, fremsti stjórnmálamaður
síns tíma hér á landi og búinn
flestum þeim kostum, sem leið-
togi þarf að hafa. Þess vegna
reyndust störf hans svo gifturík
sem raun bar vitni, — þess
vegna tókst honum og sam-
starfsmönnum hans með hyggni
og samningalipurð að skila
þjóðinni lengra áleiðis til fulls
sjálfstæðis en mörgum öðrum.
Samningar Sambandslaganefnd-
arinnar héngu einatt á bláþræði,
en vegna færni þeirra, sem þar
stóðu í fararbroddi, var þeim
áfanga náð, sem sköpum skipti.
Svo skjótt sem fullveldissátt-
málinn frá 1918 heimilaði, neytt-
um við íslendingar uppsagnar-
ákvæðis hans og stofnuðum
lýðveldi í landi okkar 17. júní
1944.
„Vertu ei við sjálfa
þig að berjast”
egar 50 ára fullveldis var
minnzt hér í Morgunblað-
inu var þeirri spurningu varpað
fram, hvernig þjóðinni hefði
vegnað á því skeiði, sem liðið
var, síðan íslenzki fáninn var
dreginn að húni á stjórnarráðs-
húsinu 1. desember 1918. Og
henni var svarað svofelldum
orðum:
„Þessi spurning mun koma
upp í huga margra Islendinga í
dag. Sem betur fer verður svarið
við henni jákvætt. Með full-
veldinu var grundvöllur lagður
að nýju og betra þjóðfélagi á
íslandi. Þjóðin fann til máttar
síns og neytti hans til þess að
hefja stórfellda sókn fyrir al-
hliða uppbyggingu í landi sínu.
Sú saga verður ekki rakin að
þessu sinni. Þótt Islendinga
greini á um margt, eru þeir allir
sammála um það, að frelsið var
hinn mikli aflgjafi. Þjóðin rétti
úr kútnum, brauzt úr sárri
fátækt til bjargálna og velsæld-
ar. Margvíslegir erfiðleikar hafa
að sjálfsögðu steðjað að henni sl.
50 ár. En á þeim hefur verið
sigrazt og baráttunni haldið
áfram á öllum sviðum íslenzks
þjóðlífs. Þótt á móti blási í
íslenzku efnahagslífi í dag,
kemur engum Islendingi annað
til hugar en upp úr þeim
erfiðleikum komi nýir og betri
tímar.
En vel mættum við á þessum
tímamótum minnast orða
skáldsins, sem svo mælti árið
1938 á 20 ára fullveldisafmælinu:
„Litla þjóð, sem átt í vök
að verjast,
vertu ei við sjálfa þig
að berjast."
Ef íslenzka þjóðin hefur þessi
orð í huga, mun hún ávallt
kunna sér hóf í innbyrðis
deilum. Hún mun þá aldrei tefla
á tæpt vað um varðveizlu and-
legs og efnahagslegs sjálfstæðis
síns.“
Því miður hefur síðasti ára-
tugur ekki reynzt jafn farsæll og
efni stóðu til, en þar höfum við
ekki við neina að sakast nema
okkur sjálf. Við höfum ekki
kunnað okkur hóf í innbyrðis
deilum m.a. með þeim afleiðing-
um, að verðbólgan hefur komizt
á annað og hærra stig hér á
landi en nokkru sinni fyrr og
virðist það ástand ætla að vara
lengur en góðu hófi gegnir. Við
erum jafnvel orðin dæmi í
heimsblöðum um verðbólguþjóð-
félag — og þykja undur mikil
hvað okkur reiðir þó vel af(!).
Þannig hefur hver verðbólguhol-
skeflan á fætur annarri riðið
yfir og grafið undan rótum
atvinnulífsins og gæðamats, ekki
sízt ungs fólks, því hefur svo
fylgt meiri órói á öðrum sviðum
þjóðlífsins en áður.
Morgunblaðinu í dag fylgir
ljósrit af tölublaðinu 1. desem-
ber 1918, en þar segir m.a.:
„Island á meiri ónotaða fjár-
sjóðu en flest önnur lönd. Það er
undir þjóðinni komið, hvort
ísland verður íslenzkt
framtíðarland.
íslendingar eiga betri menn-
ingargrundvöll en flestar aðrar
þjóðir. Það er undir þeim
sjálfum komið, hvort þar rís sú
bygging, sem fortíðarmenning-
unni er samboðin."
Undir þessi orð vill Morgun-
blaðið taka nú. Hvort sem við
bjuggum við fullveldi eða búum
við lýðveldi, byggist allt á
þjóðinni sjálfri, hyggni hennar
og samheldni. A það minnir 1.
desember, hinn góði heilladagur
mitt í svartasta skammdeginu.
Togarar og ísjakar
valda flestum slitum
á Scotice off Icecan
„ÉG var nú einmitt að fá telex
um það að skipinu Alert hefði
þegar seinkað svo ég er ekki
eins bjartsýnn og áður um það
að Scotice komist í lag á
sunnudaginn svo við sleppum
nú öllum veðrum,“ sagði Jón
Kr. Vaidimarsson deildar-
tæknifræðingur Pósts og síma
er Mbl. ræddi við hann í gær.
Sæsímastrengirnir Scotice og
Icecan voru teknir í notkun með
árs millibili; Scotice sem er með
32 rásum í janúar 1962 og Ieecan
sem er með 24 rásum 1963 en
fram til þess tíma voru loft-
skeytarásir eina samband ís-
lands við umheiminn. Scotice
liggur frá Vestmannaeyjum um
Þórshöfn í Færeyjum til Gair-
loch á Skotlandi og þaðan liggur
sambandið suður um til London.
1972 var lagður sæsímastrengur
frá Þórshöfn um Leirvík til
Kirkwall í Skotlandi og eftir það
höfum við haft mun minni
óþægindi af bilunum á syðri
hluta Scotice, þar sem hægt
hefur verið að fara inn á hinn
strenginn, en bilunin nú er á
nyrðri hluta Scotice, Icecan
liggur frá Vestmannaeyjum um
Friðriksdal á Grænlandi til
Corner Brook á Nýfundnalandi
og síðan liggur sambandið um
Beaver Harbour í Kanada til
Montreol.
Jón Kr. Valdimarsson deildar-
tæknifræðingur. Á borðinu
standa iíkön af Icecani það
stærra er bútur af landtakinu í
Vestmannaeyjum og það minna
sýnir hvernig strengurinn
milli landa litur út.
sambandi má geta þess að slit
verða oft á okkar strengjum sem
liggja innanfjarðar, til dæmis í
Eyjafirði og hefur það meira að
segja hent að kaupskip hafi sett
í þá ankerin og slitið þá.“
— Hvað verður um strengina,
þegar jarðstöðin verður tekin í
notkun?
„Þeir verða reknir áfram um
einhver ár. Við reiknum með því
að viðskiptin við Bretland fari
áfram um Scotice og viðskiptin
við Ameríku fari eitthvað áfram
um Icecan. Jarðstöðin verði þá
notuð fyrir önnur viðskipti og
þá um Tanum í Svíþjóð og
einnig reiknum við með sam-
skiptum við stöðvar í Þýzka-
landi og Bretlandi og í Banda-
ríkjunum sennilega um stöðina í
Itam.
Og við verðum að hafa í huga,
að þótt jarðstöðin sé komin, þá
er gott að hafa fleiri útganga, ef
svo má segja. Hér geta komið
þau veður, að þessi stóri diskur,
sem á jarðstöðinni verður, geti
ekki staðið í þeim lága vinkli,
sem til þarf, og að þá verði að
velta honum upp í loft, sem
þýðir að stöðin fer úr sambandi.
Við reiknum að vísu ekki með
því að margir dagar falli úr af
þessum sökum, en þegar þeir
koma, verður gott að geta gripið
til sæsímastrengjanna.“
Meðan Scotice er slitinn hefur
Póstur og sími tólf línur til
IJvrópu um Icecan: tvær
öryggislínur fyrir flugmála-
stjórn, tölvulínur fyrir Flug-
leiðir og Veðurstofuna, tvær
línur sem varnarliðið leigir,
tvær telexlínur: aðra til
Bretlands og hina til Kaup-
mannahafnar, og tvær talrásir
Bilanir á
strengjunum
Jón Kr. Valdimarsson tók saman fyrir Mbl. bilanir sem hafa
orðið á Scotice og Icecan allt frá árinu 1964 og þá bæði fjölda bilana
og dagana. sem þær stóðu.
til Bretlands og tvær til Kaup- Scotice Icecan
mannahafnar. Auk þess eru svo Ár bilanir dagarbilanir dagar
tvær stuttbylgjurásir í gegn um 1964 1 7 8 159
Gufunes og nú er unnið að því að 1965 5 12 9 98
fá talrás til Kaupmannahafnar 1966 2 10 10 96
gegn um jarðstöð á Grænlandi. 1967 2 6 12 33
1968 3 S20 9 142
Mbl. spurði Jón hver væri 1969 1 S26 16 226
helzta orsök þess að sæsíma- 1970 1 2 4 137
strengirnir slitna. „I langflest- 1971 8 150
um tilfellum eru það togarar og 1972 6 186
togbátar sem slíta strengina og 1973 4 N14 6 144
einnig hendir það oft, að ísjakar S41
fari það djúpt að þeir risti á 1974 6 123
Icecan," sagði Jón. „Mér þykir 1975 3 17 9 151
rétt að taka fram að fæst slitin 1976 7 S24 7 94
hafa orðið í íslenzkri landhelgi, N8
þótt það hafi komið fyrir að 1977 1 4 2 10
íslenzkir bátar slitu strengina. 1978 2 S15 9 91
Það virðist ákaflega erfitt að N25+
komast að þessu, enda þótt S og n á Scotice þýða suðurhluti og norðurhlutii sunnan eða
strengirnir séu tryggilega norðan Þórshafnar. Vegna gossins á Heimaey 1973 duttu niður 7
merktir inn á kort og í því dagar.
Boavpr Harbour
Þetta kort sýnir hvernig sæsímastrengirnir liggja frá Vestmannaeyjumi Icecan vestur um haf og
Scotice um Færeyjar til Skotlands.