Morgunblaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
„Fyrsta oröabók simuir
tegundar í veröldinni
Rætt við Jakob Benediktsson,
einn af ritst jórum bókarinnar
Nýlcga kom hér á markað 22.
oíí síðasta bindið í miklu riti er
nefnist „Kulturhistorisk
Leksikon for nordisk
middelalder" ok kalla mætti á
íslensku „Menningarsögulefía
orðabók um norrænar miðaldir",
en hér er um að ræða alfræðiorða-
bók á þessu sviði. í þessu mikla
riti er 21 textahindi, en síðasta
bindið er atriðisorðaregistur.
Alfræðiorðabók þessi nær yfir
tímahilið 800—1550 ok tekur
efnislefja til alls þess sem hægt er
að flokka undir menningarsögu
þess tímabils, en hins vegar er
ckki- fjallað um pólitíska sögu eða
persónusögu af neinu tagi. Orða-
hókin er skrifuð á norsku,
dönsku eða sænsku og fer málið á
greinunum eftir því tungumáli,
sem viðkomandi greinarhöfundar
skrifa.
Jakob Benediktsson, sem flestir
kannast án efa við sem ritstjóra
Orðabókar Háskólans, starfaði um
langt skeið sem einn af ritstjórum
alfræðiorðabókarinnar. Fyrir
stuttu ræddi blaðamaður Morgun-
blaðsins við Jakob um orðabókina
og sagði hann þá, að strax árið
1948 hefði undirbúningur verksins
hafist.
„Tungumálamunurinn
talsvert vandamál“
„Upphafsmaðurinn að þessu
verki var danska konan dr. Lis
Jacobsen, en hún var mikil lær-
dómsmanneskja og dugnaðarkona
og átti þátt í að koma ótrúlega
mörgum stórum ritverkum af stað.
Undirbúningur verksins hófst á
því að stofnaðar voru stjórnar-
nefndir í Danmörku, Noregi og
Svíþjóð og ráðnir ritstjórar, einn
Jakob Benediktsson.
frá hverju landi, en seinna bættust
Finnland og Island við, en ísland
kom fyrst með árið 1952.“
— Hvernig var starfinu háttað?
„Fyrst var byrjað á því að semja
oröalista um uppsláttarorð úr
einstökum fræðigreinum. Þessir
listar voru þó misjafnlega
nákvæmir og mikið verk var að
samræma þá, meðal annars vegna
þess að uppsláttarorðin
þremur tungumálum. Við getum
tekið sem dæmi að Dani vildi
skrifa um „have“ og Svíi um
„trádgárd“, en þetta er einn og
sami hluturinn og ekki þörf á því
að skrifa tvær greinar um sama
efnið, en tungumálamunurinn var
allt frá upphafi talsvert vandamál,
og mikill tími fór í að koma
uppsláttarorðunum í eitt stafróf.
Það tók því nokkur ár, áður en
hægt var að fara að skrifa sjálfar
greinarnar."
— Hvað varð til þess að þú fórst
að starfa við þetta?
„Eg var staddur í Kaupmanna-
höfn árið 1952 og var þá beðinn um
að koma á fund með ritstjórum
orðabókarinnar, sem ég gerði.
Eftir fundinn gaf ég svo skýrslu
um málið til Háskóla íslands og
menntamálaráðuneytisins og varð
það til þess að ákveðið var að
Island tæki þátt í þessu starfi.
Kostnaðurinn við þetta var þó
borinn af aðallöndunum þremur,
þ.e. Danmörku Noregi og Svíþjóð,
en Finnar og íslendingar sáu
einungis um að greiða laun
ritstjóra sinna.“
„Oft erfitt að
útvega greinar
í tæka tíð“
„Magnús Már Lárusson var
síðan ráðinn ritstjóri af íslands
hálfu frá árinu 1953, en fyrsta
bindið kom út árið 1956 og má
segja að upp frá því hafi komið út
eitt bindi á ári. Það verður því ekki
annað sagt en að gengið hafi
framar öllum vonum að koma svo
stóru verki í framkvæmd. Þegar
annað bindið var um það bil
fullbúið varð það að ráði að ég fór í
ritstjórnina með Magnúsi, því
hann var þá orðinn hlaðinn
störfum. Síðustu árin hefur Magn-
ús þó ekki getað sinnt þessu starfi
nema að litlu leyti, vegna heilsu-
brests og annríkis við önnur störf.
Hins vegar var Magnús mjög ötull
greinahöfundur því hann á flestar
greinar allra Islendinga í orðabók-
inni.“
— í hverju fólst starf ykkar
ritstjóranna?
„Ritstjórarnir héldu fundi tvisv-
ar á ári allan tímann. Á fundunum
var verkefnum skipt milli rit-
stjóra, þ.e. ákveðið var hvaöa
greinar hver ritstjóri átti að
útvega. Þegar greinarnar höfðu
verið skrifaðar voru þær sendar
aðalskrifstofunni í Kaupmanna-
höfn, en næsti liður gat orðið
tímafrekur, því nauðsynlegt var að
UmHORF
Umsjón: Tryggvi Gunnarsson
og Anders Hansen.
Pétur Sigurðsson hélt ræðu
á verkalýðsráðstefnu Sjálf-
stæðisflokksins sem vakið hef-
ur nokkurt umtal. Ra*ðan
fjallaði m.a. um það að unga
fólkið f flokknum hefði brugð-
ist í starfi og ungir sjálfsta^is-
menn a.m.k. í Reykjavík væru
einangraðir. Ekki er það svo
að sjálfstæðismenn eigi enn
um sinn að karpa um kosn-
ingaúrslitin en þar sem þessi
ræða var birt og vegið að
ungum sjálfstæðismönnum
þykir réttara að gera nokkrar
athugasemdir.
Fylgi unga
fólksins
í ræðunni telur PS að stór
hluti launþega hafi horfið frá
flokknum vegna aðgerða í
launamálum sem ráðherrar
flokksins stóðu að. Síðan segir
orðrétt: „Þessu til viðbótar
brást okkur fylgi unga fólksins.
Ég held að um þetta geti allir
verið sammála þótt allir séu
ekki sammála um ástæðurnar
fyrir því“. Ekki get ég verið
sammála því að unga fólkið og
launþegar hafi umfram aðra
kosið aðra flokka. Eftir eru
gamla fólkið og atvinnurekend-
urnir en hinir síðarnefndu voru
síst ánægðari með ástandið en
launþegar. Fylgishrunið var
svo mikið að hæpið er að álykta
að einn hópur frekar en aðrir
hafi ekki kosið flokkinn. Einnig
er það hæpin fullyrðing þegar
PS segir að starf ungra sjálf-
stæðismanna hafi brugðist og
þá sérlega í Reykjavík. Það
hljómar einkennilega þegar
ljóst er að á árinu 1976—1978
gengu rúmlega 700 manns í
Heimdall. A kosningaárinu
héldu ungir sjálfstæðismenn
kappræðufundi um allt land
þar sem tekið var eftir því
hversu stóran málefnalegan
sigur þeir unnu. Stóran þátt í
því átti Friðrik Sophusson sem
síðan varð einn af þingmönnum
flokksins. Ég tel því hæpið að
ungt fólk frekar en aðrir hafi
leitað annað. Það sem veldur
fylgistapi hjá stjórnmálalokki
e. tefna hans eða jafnvel
(tefnuleysi. Sá flokkur sem
hefur jafn aðlaðandi stefnuskrá
á ekki að þurfa að hafa
áhyggjur af fylginu. Sjálfstæð-
isflokkurinn lét of mikið undan
í stjórnarsamvinnunni enda
ekki nema von þar sem tveir
stórir flokkar áttust við. Sífelld
málamiðlun gerði stjórnar-
stefnu fyrrv. ríkisstjórnar að
hálfgerðri marglyttu, hvorki
hold né vatn. Einnig samfara
þessu myndaðist mikið lausa-
fylgi þar sem fólk lætur sér
ekki segjast að kjósa flokkinn
„sinn“ gegnum súrt og sætt. Að
minu mati er þetta styrkur í
því lýðræðiskerfi sem við búum
í.
Gísli Baldvinsson:
Reykjavík séu hálfgerðir
pabbadrengir, samansafn
menntskælinga, einangraðra
frá atvinnulífinu. Hér sparar
Pétur ekki ágjöfina eins og
hans er von og vísa. Það er því
leitt að Pétur skuli ekki vita að
Heimdallur eru kjördæmasam-
tök félaga í Reykjavík. Félögin
eru Þór í Breiðholti, Loki í
Langholtshverfi og Dagur í
Arbæjarhverfi. I þessum félög-
um starfar fólk úr öllum
stéttum þjóðfélagsins. Það er
rétt hjá Pétri að erfitt hefur
verið að ná til nemenda í
Vélskólanum og Sjómannaskól-
anum. Það er ekki vegna
Gisli Baldvinsson.
Brást unga fólkið?
Eru fundir Heim-
dallar klíkufundir
Pétur segir ennfremur að
ungir sjálfstæðismenn sérlega í
sambandsleysis heldur vegna
þess að þessir sérskólar eru svo
nátengdir atvinnulífinu að
nemendur hafa varla tíma til
að sinna almennu félagslífi. í
Iðnskólanum höfum við átt
ágæta fulltrúa m.a. einn sem á
sæti í verkalýðsráði og stjórn
Óðins. Fleiri gæti ég nefnt ef
þess væri óskað. Vandamálið
hefur frekar verið það að
nemendur Háskólans, þar á ég
við lýðræðissinnaða stúdenta,
hafa ekki í langan tíma viljað
starfa innan Heimdallar. Þar
taka þeir stúdentapólitíkina
framyfir sem er gott og blessað.
Það hefur ef til vill farið
framhjá Pétri að í kosninga-
baráttunni í vor voru ungir
sjálfstæðismenn í fylkingar-
brjósti og áberandi á kjördegi
hversu ungt fólk var í meiri-
hluta. Það er því mín skoðun að
það sé ekki drengilegt að telja
ungt fólk í flokknum eitt af
ástæðunum fyrir kosninga-
ósigrunum.
Baráttumál
ungra Sjálf-
stæðismanna
Það er leitt að Pétur sem
fyrrv. alþingismaður hefur ekki
kynnt sér af meiri kostgæfni
baráttumál ungra sjálfstæðis-
manna. Þá ályktun verður
maður að draga af eftirfarandi
ummælum: „Verður að hafa
þetta i huga þegar minnst er á
og því haldið fram að við höfum
ekki unnið að þessari kröfu
ungra sjálfstæðismanna
„Báknið burt“, og þá átt við í
flestum tilfellum eyðingu
Framkvæmdastofnunar ríkis-
ins“ — (leturbr. mín, gb.). Ekki
ætla ég að útskýra hér hvað átt
er við með vígorðinu „Báknið
burt“ né minna á önnur bar-
áttumál s.s. kjördæmamálið,
valddreifingu, vegamál og bar-
áttu gegn verðbólgu. Þessum
málum hefur verið komið á
framfæri við forystumenn
flokksins og á landsfundum. En
þetta er dæmigert og undir-
strikar þá gagnrýni ungra
sjálfstæðismanna er þeir telja
að ekki sé tekið nægjanlegt
mark á orðum þeirra. Þess
vegna hafa þeir oft farið þá leið
að koma fulltrúum sínum í
forystuna eins og sannaðist á
síðasta landsfundi.
Herðum
róðurinn
Að öðru leyti get ég verið
sammála Pétri en veit að hann
virðir það þó ég geti þess ekki
sérstaklega. Það hlýtur að vera
erfitt að vera verkalýðsforystu-
maður og samtímis sitja á
þingi. Sérstaklega í flokki þar
jsem þess er að sjálfsögðu gætt
jað ekki fari saman fagleg og
[stjórnmálaleg barátta. Það
hefur þeim Pétri og Guðmundi
H. Garðarssyni tekist furðu vel.
Samt tel ég að átt hefði að efna
fyrr til kosninga þegar ljóst var
hvert stefndi eftir sólstöðu-
samningana. En það er nú gott
að vera vitur eftir á eins og þar
stendur.
Ég vona svo að þessar at-
hugasemdir séu ekki teknar
sem árás á einstakling eða
samtök. í Sjálfstæðisflokknum
leyfist mönnum að hafa skoð-
anir og allur ágreiningur rædd-
ur málefnalega. Þar erum við
Pétur á sama báti og ætlum
okkur að leggja allar árar út og
afla flokknum stóraukins fylgis
í næstu kosningum.
Gísli Baldvinsson.