Morgunblaðið - 01.12.1978, Blaðsíða 12

44
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 1. DESEMBER 1978
Fangelsin urðu yfiríull þegar á fyrstu dögum valdaránsins. Þá var jafnvel
íþróttaleikvangurinn í Santiago gerður að fangastíu.
Undir kyrrlátu yfirborðinu hafa menn ennþá fulla
ástæðu til að óttast leynilögreglu Pinochets, skrifar
NORMAN KIRKHAM frá The Sunday Telegraph. En..
Öngþveitið
er á undan-
haldi í Chile
Harkalegar
aðgerðir
Þetta er ein af þessum hálf
kaldhæðnislegu sögum, sem Chile-
búar hafa gjarnan á reiðum
höndum handa erlendum gestum.
En á nokkurn hátt endurspegla
þess háttar gamansögur þó hug
manna þessa stundina, þegar
þjóðin sér nú fram á, að enn eigi
landið eftir að vera undir stjórn
herforingjanna í að minnsta kosti
sjö ár til viðbótar og 15 ár án
almennra þingkosninga.
Enda þótt mikill meirihluti
Chilebúa sé ekkert yfir sig hrifinn
af Pinoehet forseta, þá hefur þeim
að minnsta kosti lærzt að þola
stjórn hans nokkurn veginn og
virða þær harkalegu aðgerðir, sem
hann hefur gripið til, til þess að
koma ástandinu í landinu aftur í
lag eftir þá ringulreið og það
öngþveiti, sem hafði skapazt í
stjórnartíð Allendes.
Utanaðkomandi kann að finnast
útgöngubannið og önnur ummerki
lögregluríkis vera afar hátt verð
fyrir stöðugleika í innanríkismál-
um.
En það er samt heldur kald-
hæðnislegt að hugsa til þess, að
herferð sú, sem frjálslyndir menn
og vinstri sinnar um allan heim
fóru til ófrægingar á stjórn
Pinochets í Chile, — meðal ann-
arra voru Bretland og Bandaríkin
þá einnig óspör á stóru orðin —,
skyldi eiga drjúgan þátt í því að
afla herforingjastjórninni í Chile
þess stuðnings innanlands, sem
hún þó nýtur.
Fyrr á þessu ári lét Pinochet
forseti fara fram þjóðaratkvæða-
greiðslu í landinu um stuðning
almennings við ríkisstjórn hans
andspænis hinum „alþjóðlegu
árásum" á stjórn Chiles.
Þjóðarstolt er feikna sterk
tilfinning meðal Suður-Ameríku-
manna og það er auðveit að særa
þessa tilfinningu þeirra. Það fór
því svo, að 75 af hundraði þeirra
sem þátt tóku í þjóðaratkvæða-
greiðslunni, lýstu fylgi sínu við
forsetann rneð atkvæði sínu.
Eða eins og ung húsmóðir í
Santiago komst að orði við mig:
„Af hverju eru Bretar að krefjast
þess, að við losum okkur við
Pinochet? Við erum ekkert hrifin
af konungsríki, en samt erum við
ekkert að reyna að æsa ykkur upp
til þess að losa ykkur við breta-
drottningu. Að fá að lifa kyrrlátu
lífi undir sterkri stjórn er allt og
sumt, sem við óskum.“
Kominn
af bændum
Sterk ríkisstjórn þýðir eins og
er, og á næstu árum einnig, stjórn
Augustos Pinochets. Þessi hers-
höfðingi situr á valdastóli sínum
stífur og gjörræðislegur og með
sams konar hroka og
conquistadorarnir, sem stofnuðu
borgina Santiago á sínum tíma.
Hann er hermaður, sem hefur
fetað sig alveg upp metorðastig-
ann, en hann getur samt ekki dulið
bændauppruna sinn, þrátt fyrir þá
tilsögn í fágaðri framkomu og
háttprýði, sem hann hefur fengið
alveg nýlega.
Árið 1978 hefur verið ár algjörra
straumhvarfa fyrir hann á marg-
an hátt. Fyrr á þessu ári reyndi
hann að fegra nokkuð þá skugga-
legu mynd, sem dregin er upp af
honum víða erlendis, með því að
leysa pólitíska fanga úr haldi, og
bjóða nefnd frá Sameinuðu þjóð-
unum að rannsaka staðhæfingar
um brot á mannréttindum í Chiie.
Þegar kvölda tekur stanzar öll umferð hvern einasta virkan dag á breiðgötum Santiagoborgar, og höfuðborg
Chiles, sem breiðir úr sér við rætur Andesf jallanna, hljóðnar algjörlega. Þetta er útgöngubanniðt óþægileg áminning
um að það land, sem eitt sinn var víðfrægt um alla Suður-Ameríku fyrir að halda fast í lýðræðislegt þjóðskipulag, er
núna undir stjórn harðvítugrar herforingjaklíku. ÍJtgöngubannið minnir ekki síður mjög á þá staðreynd, að heilum
fimm árum eftir að Augusto Pinochet Ugarte hershöfðingi hrifsaði öll völd í landinu í sínar hendur, heldur hann
ennþá dauðahaldi í þau og linar hvergi tökin.
En það er einnig til önnur skýring á útgöngubanninu — og hún er alveg laus við að vera hernaðarlegs eðlis —
Chilebúar sjálfir breiða gjarnan þessa sögu út. Skýringin er sögð sú, að eiginkonur og mæður í Chile hafi verið svo
hrifnar af þeim hömlum, sem útgöngubannið lagði strax f upphafi á vafasamt kvöldflakk eiginmannanna og
næturgöltrið í dætrum þeirra, að konurnar myndi nú sterkan þrýstihóp til þess að koma í veg fyrir að stjórnin slaki
á útgöngubanninu.
Núna er hann að leggja síðustu
hönd á ný stjórnarskrárlög, sem
þjóðin á að greiða atkvæði um á
næsta ári.
Tilgangur nýju stjórnarskrár-
laganna liggur alveg í augum uppi:
Að láta herinn um stjórn landsins
til ársins 1985 og leyfa hvorki
forsetakosningar né almennar
þingkosningar í Chile fyrr en árið
1993.
Pinochet forseti, sem nú er
sextíu og tveggja ára að aldri,
hefur greinilega alls engar áætlan-
ir uppi um að láta bráðlega af
völdum. „Vér munum koma á
borgaralegri stjórn í iandinu
smátt og smátt," segir Pinochet.
„Hann mun áreiðanlega reyna að
halda sér í valdastóli um alla
eilífð," segir kaþólskur prestur,
sem ég talaði við.
Hershöfðinginn hefur vissulega
gert allt til þess að ryðja öllum
óþægilegum hindrunum úr vegi
fyrir sér.
Mestu og alvarlegustu örðug-
leikarnir, sem blöstu við stjórn
Pinochets, eftir að hinni marxísku
ríkisstjórn dr. Allendes hafði verið
rutt frá, voru á sviði efnahagsmála
ríkisins, en þar hefur lögmálum
Friédmans verið beitt alveg
miskunnarlaust, án nokkurrar
málamiðlunar, og með drjúgum
árangri.
Sjálfur ritaði Milton Friedman
„The Daily Telegraph“ nýlega bréf
til þess að mótmæla því, aö
kenningar hans um stjórn efna-
hagsmála þyrftu á einræðisstjórn
að halda til þess að sanna gildi sitt
og koma að fullum notum.
En það er hins vegar enginn vafi
á því, að í Chile hafa áhangendur
efnahagskenninga hans haft alveg
einstakt tækifæri til þess að
framkvæma þessar kenningar í
reynd, án minnstu hindrana.
Allende í anddyri forseta-
hallarinnar að morgni
hyltingardagsins 1973.
Hann féll þar með vopn í
hönd fyrir byssukúlum
herforingjanna.
Hjaðnandi
verðbólga
Þegar endi var bundinn á stjórn
Allendes árið 1973, hafði árleg
verðbólga í Chile náð þeim undra-
verða vexti að vera orðin 1000
prósent. Nú hefur þegar tekizt að
skrúfa verðbólguna niður í 50
prósent á ári, sem er þó anzi
myndarleg tala á heimsmæli-
kvarða, — þótt ekki þyki þetta
nein óskapa verðbólga miðað við
önnur lönd Suður-Ameríku.
Á síðastliðnum fimm árum
hefur Pinochet losað sig við um
100.000 opinbera starfsmenn af
launaskrám ríkisins, og afhent
einkaaðilum eins mörg áður þjóð-
nýtt fyrirtæki og honum var
framast unnt, þar á meðal um
fimmhundruð iðnfyrirtæki, verzl-
unarfyrirtæki og einstakar ver„I-
anir.
Herforingjastjórnin hefur hert
skattalögin, gefið vöruverð frjálst
og lækkað innflutningsgjöld.
Erlendum fjárfestingaraðilum eru
boðin sömu kjör og Chilebúum
sjálfum, og hinir háu vextir af
innstæðum hafa leitt til þess, að