Morgunblaðið - 03.12.1978, Blaðsíða 16

64
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1978
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1978
65
maður! Gunnar gerði sér ferð til
hans til að stúdera hvernig þetta
tvennt gæti farið saman!
Raunar þurfti Gunnar oft fyrr á
árum að gista hjá pólitískum
andstæðingum er hann ferðaðist
um landið erinda flokksins. Þurfti
þá hvorugur öðrum að snúa til að
báðir hefðu skemmtun af þeim
kynnum. Þá var þó heitt í
kolunum.
Gunnar snýr aftur
Þjóðlífsþættir
veginn sæmilega með felldu gagn-
vart rússunum. Því kemst ég svona
að orði, að tvisvar var reyndar til
mín kallað löngu seinna og þá í
hvort tveggja skiptið við sérstakar
en svipaðar aðstæður. Fyrra skipt-
ið var haustið 1956, þegar mestur
atgangur varð hér út af atburðum
í Ungverjalandi ... Svo aftur
hálfum öðrum áratug síðar gerðu
Sovétríkin innrás í Tékkóslóvakíu.
Þá gerðist nú fátt um fína drætti
til að fagna 7. nóvember. Þá var til
mín leitað...« Ekki var þá að
ástæðulausu leitað til Gunnars því
»með mikilli gleði leyfi ég mér að
segja, að þá hafi ég flutt skörulega
ræðu um þá blessun, sem þessi
tímamótadagur veraldarsögunnar
hafi fært mannkyninu.«
Ekki minnist ég að hafa heyrt
Gunnar Benediktsson halda ræðu
á pólitískum fundi, utan einu sinni
en þá var hann að andmæla
Jóhanni Hannessyni, nýkomnum
heim frá Kína eftir byltinguna þar
og flótta kristniboða frá landinu.
Það var í miðju kalda stríðinu og
þótti mér Gunnar standa nokkuð
höllum fæti. En skilríkir menn
segja mér að upp á sitt besta hafi
Gunnar verið mælskur með af-
brigðum og áhrifamikill í ræðu-
stóli. Stefnu þeirri, sem hann
aðhyllist, fylgir alkunnur út-
breiðsluáhugi. Mér kemur í hug
nokkuð sem Gunnar segir í kafla
um ferð til Austfjarða 1932. »Það
var flokknum engin ný upp-
götvun,« segir hann, »hve mikil-
vægt það var að geta smeygt sinni
rödd að, þar sem fjölmenni var
saman komið á góðum stundum.«
Þessi orð geta víst átt við fleiri ár
en það herrans ár 1932. Ætli þau
geti ekki átt við enn?
Af bónda einum frétti Gunnar
sem var svo furðulega saman
settur að hann var í senn mesti
ágætismaður en þó — sjálfstæðis-
Gunnar Benediktssoni AÐ
LEIKSLOKUM. 171 bls. Örn og
Örlygur. Rvík. 1978.
Páll Þorsteinssonj ÞJÓÐ-
LÍFSÞÆTTIR. 147 bls.
Örn og Örlygur. Rvík,
1978.
slepptum er auðvitað margt gott
um þjóðlífsþætti Páls að segja.
Hann ritar um mannlíf og sögu
héraðs síns, byrjar á Öræfunum,
lýsir Ingólfshöfða, fræðir okkur
um Breiðá, »bústað Kára
Sölmundarsonar,« segir frá Sand-
fellsprestum, skráir frásögn
Hannesar á Núpstað um »villiféð á
Eystrafjalli« (besti þáttur bókar-
innar), rifjar upp Vatnajökulsferð
og rekur samgöngusögu héraðs
síns.
Meðal almennara efnis er svo
þátturinn Ungmennafélögin og
uppeidið. Þar segir meðal annars:
»Heimilin í kaupstöðunum hafa
mjög veika aðstöðu um aga og
uppeldi unglinganna.« Og einnig:
»1 sveitunum eru aðrar aðstæður.
Þar eru ærin verkefni fyrir
unglingana að svala starfsþrá
sinni. En fækkun fólks á heimilun-
um veldur því, að fásinni vex, ef
þykir mér sá búningur ekki fara
vel. Páll hyllist til að klæða efni
sitt í sparibúning, hefja mál sitt á
almennum inngangsorðum sem
kunna að fara vel í ræðustól við
hátíðleg tækifæri en fara afleit-
lega í bók eins og: »ísland heitir
land vort« eða »ísland er sérstakt
»Ég hef enga óvini átt nema
óvini ríkisins,« sagði Richelieu.
Ætli Gunnar Benediktsson gæti
ekki sagt eitthvað svipað: ég hef
enga óvini átt nema óvini flokks-
ins.
Mér þóttu bæði langdregnar og
alls ekki nógu líflegar endurminn-
ingar Gunnars þar sem hann segir
frá bernsku sinni og æskustöðvum.
Öðru máli gegnir um þessa bók.
Hún er að vísu nokkuð langdregin
en vissulega skrifuð af manni sem
lifir ekki í rósrauðu minningalandi
heldur í guðmóði endurminning-
anna og fyrir þá sök er hún bæði
læsileg; og hugsanlega kann ein-
hverjum að virðast sem hún hafi
líka nokkurt sagnfræðilegt gildi.
Nú er hann ekki lengur að rekja
sig milli hólanna á heimaslóð
heldur er komið fram yfir 1930 og
pólitískir eldar kyntir sem heitast.
Gunnar ræðst í þjónustu kommún-
ista og gengur erinda þeirra vítt
og breitt um land. Núverandi
flokkaskipan var þá nýkomin á og
alls ekki orðin eins rótgróin í
meðvitund kjósenda og nú er orðið.
Og Gunnar lét hendur standa fram
úr ermum. Það var svona með
naumindum að hann hafði tíma til
að kvænast — öðru sinni.
Og enn er Gunnar pólitískur.
Háaldraður skrifar hann enn af
sannkölluðum kreppueldmóði.
Hann hefur hvorki skipt um
skoðun né fyrirgefið sínum erki-
óvinum — óvinum flokksins! íhald
og kratar fá á baukinn hjá honum.
Og rauði fáninn blaktir yfir höfði
hans eins og enn sé 1932. í
ofurtryggð sinni við hjartfólginn
málstað líkist hann ekki Richelieu
heldur öðrum frakka á annarri öld
sem sagt var um að hann hefði
ekkert lært og engu gleymt. En
einmitt fyrir þá sök er bók hans að
mörgu leyti sönn. Höfundurinn er
ekki að biðjast afsökunar á orðum
sínum og gerðum.
Páll Þorsteinsson var alllengi
alþingismaður. í þingmennsku
mun hann hafa ástundað
nákvæmni, ekki aðeins málefna-
lega heldur mun hann hafa gætt
þess að sérhvert plagg, sem frá
honum fór, væri skýrt og skil-
merkilega orðað. Nú kemur Páll
fram í dagsljósið sem fræðimaður
og sendir frá sér þessa Þjóðlífs-
þætti. En því aðeins minntist ég á
þingmennskuna að hún er enn í
sjónmáli. Að minnsta kosti sumir
hinna fimmtán þátta bókarinnar
bera með sér ræðustíl þing-
mennskunnar. Og með allri virð-
ingu fyrir þingmennsku, þjóðleg-
um fræðum — og Páli sjálfum
eftir ERLEND
JÓNSSON
Páll Þorsteinsson
að náttúrufari« eða »Eitt af
skáldum vorum nefnir Island
sviptigna móður með silfurhár
greitt... « og svo framvegis. Þetta
hæfir ekki nútímanum, lesandinn
vill komast að efninu strax.
En að þessum viðhafnarbúningi
samgöngur og samvinna eykst
ekki utan þeirra.« Hér er ég ekki
sáttur við orðalagið »fásinni vex«
en sleppum því. Hitt vil ég ekki
láta undir höfuð leggjast að nefna
að mér finnst Páll einfalda
Gunnar Benediktsson
hagnýtri hönnun allt frá kveikjúrum
til flugvéla. -Maralunga sófasettiö
hefur verið valið á fastasýningu Mus-
eum of Modern Art i New York
Stólbakið er hægt að stilla á tvo
mismunandi vegu með háu eða lágu
baki.
greiðan aðgang að listasöfnum.
Maralunga sófasettið var af dóm-
nefnd sérfræðinga, sem starfaði á
vegum hins virta tímarits Fortune,
kjörið best hannaða sófasett á
Bandaríkjamarkaði þegar tímaritið
gekkst fyrir umfangsmiklu mati á
Maralunga sófar og stólar eru hann-
aðir af Vico Magistretti, einum
fremsta arkitekt ítala í dag. Frjóar
og faglegar útfærðar hugmyndirein-
kenna verk hans, enda hafa þau átt
eftir ERLEND
JÓNSSON
Samtímis brunaði hann fram á
ritvöllinn og gerðist afkastamikill
ritgerðasmiður. Skáldsagnahöf-
undur gerðist hann í leiðinni.
Næstu árin hljóta að hafa verið
ánægjuleg fyrir mann sem trúði á
málstað þann, sem Gunnar
aðhylltist, því stefna hans var
stöðugt að vinna á frá því er hann
gekk í þjónustu flokksins og fram
til kosninganna 1942. Gunnar var
samherji Kristins E. við Rauða
penna og síðar Tímarit máls og
menningar. »1 byrjun stríðs var ég
orðinn þjóðkunnur og vinsæll
rithöfundur og meira að segja
dáður af nokkrum hluta lesenda.«
En svo leið að stríðslokum og þá
tóku veður að skipast í lofti. »Það
voru að losna einhver tengsl við
fyrri samherja og í raun og
sannleika mína einu samherja í
gegnum allt fram til þessa dags.
Vetur eftir vetur var ég kjörinn
ræðumaður á afmælishátíð rúss-
nesku byltingarinnar. Svo snartók
fyrir það, og veit ég ekki til, að
síðan kæmi ég til tals við þau
tækifæri, þegar allt var nokkurn
Jólamerki
skáta
komin út
JÓLAMERKI skáta fyrir árið
1978 eru nú komin út, og munu
skátar víðs vegar um land bjóða
þau til sölu. Þá munu merkin
einnig fást á skrifstofu Banda-
lags íslenskra skáta að Blöndu-
hlíð 35 í Reykjavík.
Útgáfa jólamerkja íslenskra
skáta hófst árið 1957, og hafa
þomið út óslitið síðan. Örfá
arkasett merkjanna munu enn
vera fáanleg. Jólamerkin í ár er
fyrsta örkin af þremur árgöngum
sögulegrar útgáfu félagsmerkja
íslenskra skátafélaga af öllu
landinu.
Sérverslun með listræna húsmuni
Borgartúni 29 Sími 20640
Setberg prentaði merkin, en þau
hannaði Haukur Björnsson
1®
! f |;! I j t! ■ ' K | * í 11 f i' 'infrnfi 'fyffffftuí
hlutina. Það er að vísu rétt að
talsverður fjöldi unglinga í
íslenskum kaupstöðum er illa
agaður. En samanburður við
borgarlíf í ýmsum öðrum löndum
bendir ekki til að það stafi af því
að þeir eigi heima í margmenni.
Orsökin gæti allt eins verið hið
almenna agaleysi og upplausnar-
ástand í þjóðfélaginu sem lýsir sér
meðal annars i því að »agi« er
algert bannorð núorðið. í hinu,
sem Páll segir um sveitaheimilin,
virðist mér hins vegar felast
nokkur mótsögn því stórbættar og
greiðar samgöngur munu á næstu
árum gera að engu muninn á
dreifbýli og þéttbýli víðast hvar á
landinu og draga unglingana í
sollinn hvar sem þeir eiga heima.
Páll stendur föstum fótum í
héraði sínu en hefur einnig víðari
sjónhring til viðmiðunar. I þættin-
um Þekkingarleit segir hann
meðal annars: »Island hefur verið,
er og verður starfssvið og skóli
íslenzku þjóðarinnar, og þroski
þjóðar verður þá mestur, er hún
leggur alúð við þau verkefni og
hagnýtir sér sem bezt í þekkingar-
leit sinni þau kennslutæki, sem
landið býður sjálft.«
Þetta er auðvitað viturlega og
réttilega mælt. Hér talar ung-
mennafélaginn sem vill Islandi
allt. Gallinn er aðeins sá að ekki er
víst að allir vilji alltaf hið sama.
Ahugaefni manna eru síbreytileg
og beinast ekki alltaf að því að efla
hag og gengi ættjarðarinnar, síður
en svo. Sumir hafa meiri áhuga á
ýmsu sem gerist vítt og breitt um
heiminn, langt utan Islands. Enn-
fremur mætti geyma í minni að
fyrir sjónum tugmilljónaþjóða
getur Island sýnst sem ónumið
land. En þeir, sem ritað hafa um
íslensk þjóðernismál hafa löngum
talað tæpitungu og haldið sig
fjarri raunveruleikanum og er Páll
að mínum dómi engin undantekn-
I ing frá þeirri reglu — að svo miklu
leyti sem hugleiðingar hans flokk-
ast undir þau mál. Hann hefði vel
mátt kveða fastar að orði. Og hann
hefði líka mátt minnast þess að
spurningin um heill og framtíð
Islands getur ekki lengur verið
spurning um sveit eða kaupstað.
Þetta segi ég ekki til að áfellast
Pál sjálfan, öðru nær, ef allir væru
eins og hann væri málefnum hér
vafalaust betur borgið en raun ber
vitni. Þættir hans eru allrar
yirðingar verðir svo langt sem þeir
ná. En dómur manns um bók fer
að nokkru leyti eftir því hvers
hann væntir áður en hann opnar
hana. Og einhvern veginn átti ég
von á að þessi bók væri líflegri en
hún er. Mér fannst að þessi ágæti
maður hlyti að hafa svo miklu
meira að segja.
Fimm ný jar
ástarsögur
f rá Skuggs já
Hjá Skuggsjá eru komnar út
þrjár nýjar bækur í bókaflokknum
Rauðu ástarsögurnari Brúðurin
unga eftir Margit Söderholm,
Ekki er öll fegurð í andliti fólgin
eftir Sigge Stark og Flóttinn eftir
Else-Marie Nohr.
„Rauðu ástarsögurnar njóta
mikilla vinsælda, enda höfuhdar
allir vinsælir og kunnir skemmti-
sagnahöfundar," segir í fréttatil-
kynningunni frá útgefanda. Þýð-
ingar bókanna hefur Skúli Jensson
annazt. Aður eru komnar út í
þessum bókafiokki sex skáldsögur.
Rauðu ástarsögurnar eru prent-
aðar í Víkurprenti hf.
Þá hefur Skuggsjá gefið út nýjar
bækur eftir Theresu Charles og
Barböru Cartland. Hefur það verið
árviss viðburður hjá forlaginu
undanfarið að gefa út bækur eftir
þessa höfunda og er þetta 22. bók
Theresu Charles og 5. bók Barböru
Cartland, sem forlagið gefur út,
„enda eru þessar skáldkonur
meðal mest lesnu höfunda afþrey-
ingarbóka og sérlega vinsælar
meðal íslenzkra lesenda," segir í
fréttatilkynningunni.
Bók Theresu Charles heitir Ekki
svo létt að glcyma. en bók Barböru
Cartland heitir Hver ertu. ástin
mín?.