Morgunblaðið - 03.12.1978, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1978
Eftir
holskefluna
Islands in the Streami Þungur tæknibúnaður og margmenni gegn persónulegri tilfinningu.
Öldurnar eftir stórmyndir
haustsins er nú fariö að
lægja. í kjölfar Star Wars,
Close Encounters og
Laugardagsfársins virðist
ætla að fylgja hinn óhjá-
kvæmilegi öldudalur — amk.
þangað til kvikmyndahúsin
hefja sýningar á hinum
svokölluðu jólamyndum sín-
um. Upp úr þessum öldudal
standa að vísu þrjár myndir
af mismunandi ástæðum;
Vetrarbörn í Gamla Bíó v/
umtals og sérstæðs efnis;
Kóngur í New York í Regn-
boganum v/ Sam Peckinpah.
Convoy, Am. 1978, á lítið
skylt við síðustu mynd
Peckinpah, Cross of Iron, en
þannig á það einmitt að vera.
Peckinpah á sér tvær gjör-
ólíkar hliðar og Convoy á sér
hliðstæður í tveim fyrri
myndum Peckinpah, Junior
Bonner sérstaklega og The
Ballade of Cable Houge. Að
vísu má segja að hin hliðin á
Peckinpah sé öllu kyngi-
magnaðri eins og hún birtist
í myndum eins og The Wild
Bunch, Straw Dogs og ekki
síst Cross of Iron. Yfir
Convoy er öllu léttara yfir-
bragð og þó að hin frægu
ofbeldisatriði hans skjóti hér
upp kollinum eru þau fremur
sakleysisleg. Myndin er bráð-
skemmtileg á köflum og vel
unninn, og er gerð í anda
Peckinpah um einstaklinga,
sem lifa og berjast sam-
kvæmt sínum eigin lögmál-
um. Það er því í fullu
samræmi við þessa ein-
staklingshyggju, að veikasti
punktur myndarinnar eru
afskipti stjórnmálamannsins
af bílstjórunum. Jafnframt
er erfitt að sætta sig við
endirinn, þó að Peckinpah nái
út úr honum gagnrýni á
hræsni stjórnmálamannsins.
Islands in the Stream, Am.
1976, leikstjóri Pranklin J.
Schaffner, (Háskólabíó), er
byggð á sögu eftir
Hemmingway, sem gefin var
út að honum látnum. Hann
mun hafa sett þessa sögu,
sem er sjálfsævisöguleg að
hluta, til hliðar 1942, hálf-
unna, þar sem honum þótti
hún of sársaukafull. Síðar
dró hann út úr henni söguna
um gamla manninn og hafið,
1952, en að honum látnum
gerðu útgefandi hans og
eftirlifandi eiginkona hans
endurbætur á Islands in the
Stream og gáfu hana út 1970.
Eftir að hafa skoðað mynd-
ina sest óneitanlega að
manni sú tilfinning, að þarna
lúri undir mjög sterk saga,
persónulegt uppgjör lista-
manns við líf sitt, lífsviðhorf,
sem sé í rauninni svo per-
sónulegt, að öðrum sé fyrir-
munað að skilja það. í hönd-
um leikstjóra eins og
Schaffners (Patton Papillion
ofl.), sem hefur sýnt kunn-
áttusemi sína í gerð margra
stórmynda, er eins og þessi
innri tilfinning og skilningur
sé kæfð undir ofurfargi þess
tæknilega umstangs, sem
höfundar stórmynda telja sér
nauðsynlegt að burðast með
— til að yfirborðið verði slétt
og fellt. Arangurinn er því
sérstaklega sárgrætilegur,
fallegar myndir, yfirleitt
góður leikur miðað við við-
tekna hefð, mismunandi vel-
heppnuð einstök atriði — en í
innsta kjarna myndarinnar, í
efniviðnum sjálfum, sem er
ástæðan fyrir gerð myndar-
innar, kveður við holan tón.
Efni myndarinnar er skipt í
þrjá kafla, „Drengirnir",
„Konan“ og „Ferðalagið“, en
hefst á einskonar formála,
þar sem við sjáum Thomas
Hudson skemmta sér á
hátíðisdegi á Bahama-eyjum,
kafla sem ekki er í neinu
samhengi við það sem á eftir
kemur og nýtist ekki til
annars en að kynna nokkrar
persónur til myndarinnar
(hér er jafnframt að finna
eitt verst leikna atriðið í
myndinni, fyrsta samtal
Scott við skipstjórann á
bryggjunni). Thomas Hudson
er myndlistarmaður, sem
áður hafði búið í Paris, en
býr nú einn, árið 1940, á
aðurnefndum eyjaklasa. Syn-
ir hans þrír koma í heimsókn,
einn af f.vrra hjónabandi,
tveir af seinna hjónabandi.
Hudson hefur ekki séð syni
sína í 4 ár og lýst er
átökunum í sambandi þeirra.
Besti kafli myndarinnar er
„Konan", sem leikin er af
Claire Bloom, eiginkonan af
fyrra hjónabandinu, sem
skyndilega og óvænt kemur í
heimsókn. Eitt atriði í þess-
Schaffnert „Þjónum kvikmyndahandritinu en
ekki skáldsöguforminu.u
um kafla er Schaffner sér-
staklega til sóma, en það er
þegar hann lætur Scott upp-
götva, hvers vegna hún er
komin í heimsókn. Hún er
komin til að segja honum lát
sonar þeirra, sem var ný-
genginn í flugherinn. Öll
uppbygging þessa atriðis er
til fyrirmyndar og kemst
næst því að fjarlægja þann
hola tón, sem annars ríkir.
Ferðalagið, líkt og Drengirn-
ir, verður hins vegar meiri
atburðalýsing, sem sýnir
Hudson flækjast inn í ólög-
legan innflytjendaflutning
og, hvernig þeir lenda í kasti
við strandgæsluna, sem leiðir
til þess að Hudson er skotinn
til bana. En jafnvel þó að
'Schaffner sé hér á heima-
velli, virðist hann ekki sér-
lega uppfinningasamur í
þessum atriðum. Endirinn,
þar sem Hudson sér fyrir sér
hvað hann hefði getað lifað
fyllra og tilfinningaríkara
lífi með fyrri eiginkonu sinni
og sonunum þremur (?),
verður jafn innihaldslaus og
sýnirnar eru óskýrar fyrir
hugskotssjónum hans. Að-
spurður um erfiðleikana á því
að flytja Hemmingway úr
bók yfir á kvikmyndatjaldið,
sagði Schaffner réttilega, að
hér væri um að ræða tvö
gerólík form og að umritun
sögunnar í kvikmyndahand-
rit væri að sjálfsögðu mikii
breyting. „Maður verður því
að einbeita túlkun sinni að
kvikmyndahandritinu en
ekki að skáldsögunni — sem
þýðir að ég vona, að það sem
við erum að gera hér, þjóni
kvikmyndahandritinu en
ekki upphaflegu sögunni“. Þá
ályktun verður þá að draga á
móti, að mistökin í þessari
yfirfærslu liggja ekki síður í
handritinu en í útliti mynd-
arinnar.
The November Plan, Am.
1976, leikstjóri Don Medford
(Laugarásbíó), fjallar um
sannan atburð 1934, þegar
upp komst um tilraun til að
bylta Bnadaríkjastjórn af
stóli. Útfærslan á efni mynd-
arinnar ber þó engan sann-
leiksblæ með sér og atburð-
urinn virðist fremur hafður
að yfirskyni til að gera enn
eina einkaspæjaramyndina.
Medford heldur uppi miklum
hraða í myndinni, tæpir á
upplýsingum og áhorfandinn
verður að hafa sig allan við
til að fylgjast með þræðinum.
Að vísu er ekkert annað að
gera og með því að halda
þessum hraða forðar
Medford áhorfandanum að
leiða hugann að nokkru öðru.
Einkaspæjarinn Jake er
skemmtileg týpa í meðförum
leikarans Wayne Rogers þó
að margar af hnyttnustu
setningum hans við lögreglu-
mennina séu hreinn farsi,
þegar tekið er tillit til þess
gáfnarfars, sem þeim er
ætlað. í heildina er myndin
þó sennilega öll betri en
auglýsingin á henni gefur til
kynna („Corruption",
Conspiracy" ,,Murder“)!
Gormurinn (Spirala),
pólsk, 1978, leikstjóri
Krzysztof Zanussi
(mánudagsmynd) getur
sennilega tæpast talist til
bestu mynda þessa leikstjóra.
Hún segir frá manni, sem er
orðinn leiður á lífinu og hefur
ákveðið að fremja sjálfsmorð.
í fyrri hluta myndarinnar
notar Zanussi þetta ástand
hans til að láta hann gagn-
rýna og líta með fyrirlitn-
ingaraugum á lífsbrölt með-
bræðra sinna. Við getum
tekið þetta gott og gilt en
eftir því sem lengra líður og
við fáum enga skýringu á því,
hvert vandamál þessa manns
er, sljóvgast áhuginn fyrir
honum. Einstefna hans að
sjálfsmorði verður því
óskiljanlegri eftir því sem
unga konan bindst honum
sterkari böndum. Skýringuna
á þessu framferði mannsins
er því miður ekki að finna i
myndinni, en á kvikmynda-
hátíðinni í Cannes á þessu
ári, viðurkenndi Zanussi að
hann hefði orðið að klippa
skýringuna úr myndinni, en
maðurinn gekk með ólækn-
andi sjúkdóm. Höfðu læknar
ráðlagt honum að sleppa
þessu skýringaratriði á þeirri
forsendu, að þeir sem gengju
með samskonar sjúkdóm
gætu fylgt fordæmi manns-
ins og farið að fremja sjálfs-
morð.
Zanussi ákvað því að
klippa þetta út úr — en það
kallar hins vegar á einhverja
útskýringu, sem því miður
fylgir ekki með. Vonandi
verða þessar upplýsingar að
gagni fyrir þá, sem eiga eftir
að sjá Gorminn, en þær koma
að litlu gagni eftir á.
_____ SSP’
Íéí -r-‘
George C. Scott og
Claire Bloom í besta
kafla myndarinnar Is-
lands in the Stream.