Morgunblaðið - 01.03.1979, Blaðsíða 30

3 0 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 1. MARZ 1979
———— iii i ii .. ——————
Jónas Árnason alþm.:
Tílviljun að það var ekki Tíminn
sem var bannaður í kaupfélögunum
Framhaldsumræður urðu um frumvarp Finns Torfa Stefánssonar
(A) um beinar kosningar til æðstu stjórnar SÍS sl. mánudag. Ilelztu
efnisatriði verða rakin hér á eftir
Stéttaríélög og
stjórnmálaflokkar____________
Stefán Valgeirsson (F) taldi
frumvarpið atlögu að félagafrelsi og
afskipti um innri mál samvinnu-
félaga. Spurðist hann fyrir um,
hvers vegna flutningsmenn legðu
ekki samhliða til að sömu reglur,
beinar almennar kosningar til æðstu
stjórna, yrðu teknar upp í stéttar'-
félögum, stjórnmálaflokkum, eins og
Alþýðuflokkum, ASÍ og BSRB.
Stjórnarkjör SIS fari nú fram með
sama hætti og almennt viðgangist í
félagasamtökum í landinu. Vilji
samvinnumanna sjálfra ætti að ráða
ferð í þessu máli.
Atvinnulýðræði
Ellert B. Schram (S) sagði það
fara illa í „pólitísku deildina í SÍS“
að rætt skyldi um beina, leynilega
kosningu til sambandsstjórnar, sem
breytt gæti valdaaðstöðu, sem verið
hefði innan þessa félagsskapar. ESc
benti á að helzta röksemdin gegn
þessu frv. væri, að hún gengi á
„félagsleg réttindi". Þeir, sem þess-
ari röksemd héldu á loft, stæðu nú að
dreifingu alls kyns frumvarpa hér á
Alþingi þess efnis, að ákveða með
lögum ýmis „félagsleg réttindi til
handa verkalýðshreyfingunni", þar
sem beinlínis er gripið inn í frjálsa
samninga. ESc kvaðst hlynntur
auknu atvinnulýðræði, áhrifum
starfsfólks á framvindu í atvinnu-
rekstri, aukin áhrif hins almenna
félagsmanns í kaupfélögum sé talið í
grg. með þessu frumvarpi meðal
markmiða þess, en ætti ekki hið
sama að gilda innan verkalýðs-
hreyfingarinnar? ESc sagðist vilja
hafa allan fyrirvará á stuðningi við
þetta frv. Ég skil huginn á bak við
það og tel hann „góðra gjalda
verðan". En varðandi atvinnulýð-
ræði, þ.e. aukin áhrif starfsfólks,
hygg ég að semja beri um í frjálsum
samningum en ekki með löggjöf.
„Krítik og offors“
Guðmundur J. Guðmundsson
(Abl) sagði Vilmund Gylfason ráðast
með „krítik og offorsi á verkalýðs-
hreyfinguna". Það sé talað um
fámenningsstjórnir í verkalýðs-
hreyfingunni og fárast um, að ekki
skuli viðhafðar leynilegar kosningar.
Hann minnti á allsherjarkosningar í
Dagsbrún, bæði til stjórnar og um
fulltrúakjör á þing ASÍ. „Ég sé nú
ekki þann skort á lýðræði, sem í
þessu er. Verkalýðsfélög séu öllum
opin. „Ég væri reiðubúinn, þegar
betur stæði á, að ræða við Vilmund
Gylfason um skipulag og vinnubrögð
verkalýðshreyfingar, hvort þau séu
stirðnuð, hvort sú almenna félags-
deyfð, sem hrjáir mörg félög í
landinu — og hvaða aðgerðir hafi
verið viðhafðar til að mæta því í
starfsháttum, hvort hafi verið breytt
nægilega. En sú breyting verður að
koma innan frá, frá félagsmönnum
sjálfum, en ekki með lögum.
Félagslegir ávinningar
og löggjöf____________________
Það er rétt, sagði Vilmundur
Gylfason (A), að þetta frv. fjallar
fyrst og fremst um rekstrarform,
samvinnurekstur, og hvern veg rétt-
indi hins almenna samvinnumans til
áhrifa séu bezt tryggð. En út af fyrir
sig er eðlilegt, að umræður fjalli
einnig um aðra fjöldahreyfingu,
verkalýðshreyfinguna. V.G. sagði
ýmsa stærstu félagslegu sigra al-
mennings, s.s. styttingu vinnudags-
ins, hafa náðst fyrir löggjöf. Það
er„íhaldssemi“ að hafa á móti því.
Þess vegna eru sjónarmið Alþýðu-
bandalagsins í þessari umræðu
íhaldssjónarmið, að gera það að
prinsippatriði, að ekki megi setja lög
til að tryggja tiltekin félagsleg
réttindi og hagsmunamál
almennings. Ekki að furða þó Al-
þýðubandalagsmenn hafi verið á
móti prófkjörum og almannaáhrif-
um í eigin flokki!
Æðsta vald hjá
fulltrúafundum_______________
Halldór E. Sigurðsson (F) sagði
æðsta vald í sambandsmálum í
höndum fulltrúafunda. Fulltrúar
væru kjörnir af félögum, sem eru í
sambandinu, og fer tala hvers félags
á sambandsfundi eftir fjölda í félagi.
Kaupfélögin eru síðan deildaskipt.
Deildirnar kjósa síðan fulltrúa til
aðalfunda. Aðalfundur kaupfélag-
anna kýs síðan fulltrúa á aðalfund
SIS, þar sem stjórn sambandsins er
kjörin. HES sagðist sannfærður, um,
að flutningsmenn gerðu sér ekki
grein fyrir því, hvern veg samvinnu-
hreyfingin væri upp byggð.
HES hélt því fram, að þær kröfur,
sem nú væru settar fram á hendur
samvinnuhreyfingunni, myndu síðar
gerðar á hendur verkalýðshreyfing-
unni, að ráða innri málum hennar,
starfsformi, með setningu laga.
HES sagði Tímann því aðeins
Hvar eru málin stödd
í dómskerfinu?
STEINGRÍMUR Hermannsson
dómsmálaráðherra svaraði á
þriðjudaginn íyrirspurn
Vilmundar Gylfasonar alþm. um
stöðu 11 mála, sem teljast til
svokallaðra efnahagslegra af-
brota. ÖIl þessi mál hafa verið
mikið til umræðu í fjölmiðlum og
fer hér á eftir umsögn ráðherra
um stöðu fyrrnefndra mála:
Háttvirtur þingmaður spyrst
fyrir um 11 mál sem verið hafa til
meðferðar hjá rannsóknarlög-
reglu, rikissaksóknara og dóm-
stólum landsins.
________1. Pundsmál__________
Fyrst er spurzt fyrir um mál
sem kennt hefur verið við Spari-
sjóðinnPundið. Gangur þess máls
hjá rannsóknarlögreglu hefur
verið þessi: Þann 24. nóvember
1975 kærði maður nokkur
þáverandi sparisjóðsstjóra Spari-
sjóðsins Pundsins og annan mann
sem óháður var sparisjóðnum
fyrir meinta okurlánastarfsemi í
sambandi við lánafyrirgreiðslu úr
sparisjóðnum. Sá sem kærði hafði
þá notið þessarar lánafyrir-
greiðslu í þrjú ár og hafði hann
þurft að greiða aukagreiðslu um-
fram vexti og kostnað til að fá
fyrirgreiðslu út á sparisjóðsbækur
sem bundnar voru í sjóðnum.
Rannsókn máls þessa var þegar
hafin og voru bæði sparisjóðs-
stjórinn og hinn maðurinn sem
kærður hafði verið úrskurðaðir til
að sæta gæzluvarðhaldi í þágu
rannsóknarinnar. Vegna sjúkleika
beggja mannanna varð gæzluvarð-
haldsvist þeirra stutt og var annar
þeirra fluttur á sjúkrahús beint úr
varðhaldinu. Hefur hann reyndar
verið heilsuveill æ síðan. I þágu
rannsóknar málsins var gerð hús-
leit í húsakynnum sparisjóðsins og
öll gögn hans athuguð. Sú rann-
sókn var afar tímafrek, t.d. reynd-
ist nauðsynlegt að yfirfara alla
innleggs- og úttektarmiða hlutað-
eigandi sparisjóðsbóka og kanna
áritun þeirra. Þá var þörf á
umfangsmikilli samanburðar-
vinnu sem fram fór jafnt innan
sparisjóðsins sem utan. Allmargar
sparisjóðsbækur voru nafnlausar
og reyndist það tafsamt verk að
afla upplýsinga um eigendur
þeirra. Margir eigendur þeirra
bóka sem athugun sættu voru
orðnir aldurhnignir og heilsuveilir
og tóku yfirheyrslur því langan
tíma. Rannsókn málsins hófst hjá
rannsóknarlögreglunni í Reykja-
vík sem þá var undir stjórn yfir-
sakadómarans í Reykjavík.
Annaðist rannsóknarlögreglan í
Reykjavík rannsókn málsins allt
fram til 1. júlí 1977, þegar rann-
sóknarlögregla ríkisins tók til
starfa. Var málið þá framsent
hinni nýju rannsóknarlögreglu til
merðferðar.
Jafnskjótt og rannsóknarlög-
regla ríkisins hafði fengið málið til
meðferðar var ákveðið að hefja á
ný rannsókn þess. Var sú ákvörðun
tekin með hliðsjón af því að
kannað yrði hvort um brot á
XXVI. kafla almennra hegningar-
laga nr. 19/1940 væri að ræða auk
okurbrota. Fyrst og fremst beind-
ist rannsókn að því hvort brotið
hefði verið gegn 253. gr.
hegningarlaga. Er í því sambandi
rétt að fram komi að í forsendum
gæzluvarðhaldsúrskurða þeirra er
kveðnir voru upp 25. nóvember
1975 segir að kærðu séu grunaðir
um brot gegn XXVI. kafla al-
mennra hegningarlaga og þá
einkum gegn 253. gr. þeirra. Brot
skv. 253. gr. hegningarlaga varða
varðhaldi allt að 2 árum. Skv. 81.
gr. 2. tl. sömu laga fyrnist sök á 5
árum þegar refsing hefði orðið
varðhald um lengri tíma en eitt ár.
Unnið var kappsamlega að rann-
sókn málsins eftir að það barst
rannsóknarlögreglu ríkisins.
Fjöldi manns var yfirheyrður og
gagna aflað. Um síðustu áramót
var málið á lokaspretti, aðeins
eftir að yfirheyra annan kærða um
það sem fram hafði komið við
framhaldsrannsókn. Veiktist hann
þá skyndilega og lá alvarlega
veikur á sjúkrahúsi um lengri
tíma. Vegna þessara veikinda var
ekki unnt að yfirheyra hann fyrr
en í október sl., en stöðugt var
fylgzt með heilsufari hans með
tilliti til þess hvort hægt væri að
yfirheyra hann. Þann 13.
nóvember sl. barst svo rann-
sóknarlögreglunni læknisvottorð
þess efnis að frekari yfirheyrslur
yrðu heilsu hans hættulegar. Þá
var ákveðið að málið skyldi sent
ríkissaksóknara til umfjöllunar.
Rannsókn máls þessa hjá rann-
sóknarlögreglu ríkisins dróst ein-
vörðungu vegna veikinda kærða
svo sem að framan er lýst. Rétt er
einnig að taka fram að kæranda
máls þessa var bent á að skila
sundurliðaðri og rökstuddri skaða-
bótakröfu sem unnt væri að birta
kæru, en slík krafa barst ekki
þrátt fyrir ítrekaða ósk þess efnis.
Það er svo öllum fullkunnugt um
hver urðu endalok þessa máls.
Ríkissaksóknari taldi ekki, að
ástæða væri til frekari aðgerða í
máli þessu af hálfu ákæruvaldsins.
Ástæðan væri sú að sök kærðu
væri fyrnd þar sem um væri að
ræða meint okurbrot, en ekki brot
gegn almennum hegningarlögum.
(Ég held ég rjúfi engan trúnað
þótt ég lýsi því yfir hér að þessi
niðurstaða er umdeild meðal
þeirra lögfræðinga sem gerzt
þekkja til máls þessa.)
í framhaldi af þessu er rétt að
það komi fram hér og nú að innan
skamms verður lagt fyrir Alþingi
frumvarp til laga um breytingu á
almennum hegningarlögum þar
sem m.a. verður gert ráð fyrir
veigamiklum breytingum á
fyrningarreglum laganna.
Hegningarlaganefnd er nú að
leggja síðustu hönd á tillögur
þessa efnis, en sú vinna hefur
staðið alllengi enda um vandasamt
verk að ræða.
2. Grjótjötunsmál
Mál þetta er til meðferðar í
sakadómi Reykjavíkur. Að því er
mér var tjáð í gær verður það
væntanlega tekið til dóms í dag, 6.
febrúar, og er þess að vænta að
dómur liggi fyrir innan mánaðar.
3. Mál sem kennd hafa
verið við Guðbjart Pálsson
Með bréfi, dags 24. marz 1977,
sendi sakadómur Reykjavíkur
ríkissaksóknara endurrit af dóms-
rannsókn sem þá hafði farið fram
vegna meintra tolllaga — og
hegningarlagabrota - Guðbjarts
Þórðar Pálssonar. Vegna andláts
Guðbjarts skömmu áður tók rann-
sóknardómarinn þá ákvörðun að
senda ríkissaksóknara rannsókn-
ina eins og hún stóð þá til at-
hugunar og umsagnar um það
hvort ástæða væri til að halda
áfram vissum þáttum rannsóknar-
innar.
Þann 24. júlí 1978 sendi ríkis-
saksóknari sakadómi Reykjavíkur
rannsóknargögn á ný og mælti
fyrir um áframhaldandi rannsókn
á nokkrum þáttum málsins. Yfir-
sakadómarinn í Reykjavík synjaði
kröfu ríkissaksóknara um dóms-
rannsókn með úrskurði sem ríkis-
saksóknari kærði aftur til Hæsta-
réttar. Hæstiréttur staðfesti úr-
skurð sakadóms og sendi ríkissak-
sóknari þá málið til rannsóknar-
lögreglu ríkisins með bréfi, dags. 3.
nóvember 1978.
Rannsókn máls þessa hjá rann-
sóknarlögreglu er á byrjunarstigi,
en kappkostað mun að ljúka henni
sem allra fyrst.
4. Landsbankamál
Hér er um að ræða rannsókn
vegna misferlis fyrrum deildar-
stjóra í ábyrgðardeild Landsbank-
ans. Mál þetta var sent ríkissak-
sóknara til ákvörðunar 9. f.m. og
hefur þegar verið lögð talsverð
vinna við skoðun málsins hjá
saksóknara.
Rétt erað benda á við þetta
tækifæri hve rannsókn þessa
umfangsmikla máls hefur gengið
hratt og örugglega. Hér er um að
ræða eitt stærsta mál sinnar
tegundar er komið hefur upp hér á
landi. Þær endurbætur sem gerðar
hafa verið á réttarkerfinu hin
síðari ár hafa sannað ágæti sitt
við rannsókn þessa máls, a.m.k.
erum við sýnilega á réttri leið.
5. Mál sem kennd
hafa verið við
Friðrik Jörgensen
Hér er um að ræða ákæru um
fjármunabrot sem segja má að
hafi verið ein sorgarsaga frá
upphafi. Gangur þessa einstæða
máls hefur áður verið rakin hér á
háttvirtu Alþingi svo að ég sé ekki
ástæðu til þess að endurtaka það
hér og nú.
Refsimál það sem höfðað hefur
verið á hendur Friðrik Jörgensen
er til meðferðar hjá sakadómi
Reykjavíkur. Að því er mér var
tjáð í gær hefur málflutningur
ekki enn verið endanlega ákveðinn,
en verður þó sennilega í apríl-
mánuði n.k. Hillir því loks undir
að þessu máli ljúki fyrir sakadói.
Gjaldþrotaskiptum á búi Friðriks
Jörgensen sjálfs og Friðriks
Jörgensen hf. ætti að ljúka á
tiltölulega skömmum tíma eftir að
endanlegur dómur hefur fallið í
refsimálinu.
6. Ávfsanakeðjumál
Mál þetta barst ríkissaksóknara
í maí mánuði sl. Síðan hefur verið
unnið sleitulaust að könnun máls-
ins hjá saksóknara.
Skjöl í máli þessu er mjög
umfangsmikil, t.d. eru þau geymd í
28 allstórum skjalakössum. Ekki
er hægt að segja fyrir á þessu stigi
málsins hvenær ríkissaksóknari
lýkur könnun sinni á því.
I þessu sambandi er rétt að
vekja athygli á því að rannsókn
þessa máls hefur m.a. orðið til þess
að viðskiptabankarnir hafa tekið
upp ný vinnubrögð við eftirlit með
útgáfu ávísana. Það veldur því að
mál sem þetta á ekki að geta
komið upp að nýju. Það gerir
málið flókið, lagalega séð, að erfitt
er að greina á milli, annarsvegar
ófullkominna vinnubragða bank-
anna og hinsvegar misnotkunar
hinna kærðu.
7. Mál læknis sem kærður
var fyrir að hafa fengið
greiðslur fyrir þjónustu
er ekki var innt af hendi
Þann 6. amí 1977 barst saka-
dómi Reykjavíkur bréf tryggingar-
ráðs þar sem óskað var opinberrar
rannsóknar á meintu misferli
læknis nokkurs við gerð reikninga
til sjúkrasamlaga. Sakadómur
framsendi málið sýslumanni
Kjósarsýslu þar sem læknirinn
átti lögheimili á Seltjarnarnesi.
Hófst hjá því embætti rannsókn á
nokkrum tilfellum þar sem
Ráðherra
svarar fyrir-
spurn um 11 mál,
sem teljast
til „efnahags-
legra afbrota”