Morgunblaðið - 11.03.1979, Qupperneq 13

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. MARZ 1979
13
— til Bangkok
Nikulás bóndi Jensson í Svefneyjum og Aðalheiður kona hans.
Veður og sjávarföll stjórna lífi okkar, segja hjónin í Svefneyjum, þar er báturinn þarfasti þjónninn. Hér
eru krakkarnir að leggja að.
í Svefneyjum eru faliegir berggangar. Og það er margt að skoða í fjörunni.
— Mesti annatíminn hefst með
lagningu grásleppunetanna í apríl.
Þá þarf helst að fara á sjó á
hverjum degi. Einnig þarf að hafa
einhvern í landi til að taka á móti
og salta, sigta og leggja grásleppu-
hrognin i tunnur. Dóttirin var við
það á sl. ári. Þá vorum við með 65
tunnur, en þurfum að auka það.
Verðið? Við fengum 75 þúsund
krónur á tunnuna.
— Það er mikil framleiðsla,
unnin af svo fáum höndum með
annarri vinnu?
— Áður en grásleppuveiðum
lýkur er kominn sauðburður. Við
erum með 120 kindur, sem undan-
farin ár hafa verið heimavið. Áður
var féð oft í vetrarbeit, en tekið
heim fyrir sauðburð, en vegna
flæðihættu getum við ekki nýtt
vetrarbeitina. En við flytjum féð á
sumrin um eyjarnar. Áhættan er
of mikil að vetrinum, því það
fjarar á milli eyjanna og við
missum kindur þegar flæðir. Kýr?
Þær höfum við bara fyrir heimilið.
— Fleiri vorverk þarf að vinna í
eyjum. Hvað um dúninn?
— I maí og júní erum við að
leita. Þá förum við og leitum
kerfisbundið í hverri þúfu í hverri
eyju. Förum á bátnum og göngum
svo fjörur í röð fram og aftur.
Þaulleitum þannig hvern lófastór-
an blett og teljum hreiðrin og
höldum skýrslur yfir varpið á
hverju ári.
— Er æðarvarpið að aukast eða
minnka? ,
— Því miður gerir það ekki
meira en að halda við. Nei, sem
betur fer er enginn minkur hjá
okkur. Þar sem hann kemur er
æðarvarp horfið á skömmum tíma.
En þegar svartbakurinn er kominn
með svona góð lífsskilyrði, tínir
hann upp ungana og hrafni og
svartbak hefur fjölgað mikið. Það
kemur meira að segja fyrir að
svartbakur tekur lömb af því að
þau eru slöpp alveg við fjárhúsin
hjá okkur. Þar sem engin fyrir-
hyggja er um frágang á slori við
frystihús og sláturhús hefur
svartbak fjölgað gífurlega, og þá
breiðir hann sig út yfir stærra
svæði. í fyrstu leit á vorin tökum
við alltaf svartbaksegg og steypum
undan honum. En hann fyllir
jafnharðan í skörðin.
— Nú sá ég þetta dýrðlega
silkiteppi með æðardúni, sem Lilly
saumaði handa vinum sínum.
Vinnið þið æðardúninn heima?
— Já, við hreinsum hann svo að
hann fer frá okkur sem fullunnið
hráefni. Þannig fer hann á markað
í Þýzkalandi, Englandi og víðar
gegn um Sambandið. En ég vildi
gjarnan halda áfram og framleiða
svona teppi eða sængur heima, ef
markaður væri fyrir þau segir
Lilly. Þau yrðu að sjálfsögðu að
vera nokkuð dýr, því dúnkílóið eitt
er komið í 90 þúsund krónur. En
íslenzkur æðardúnn er sérstök
gæðavara. Það liggur líka mikil
vinna í honum, og þarf mikla natni
við hann. Það þarf að þurrka hann
strax. Þess vegna verður að fara í
eyjarnar hvern dag sem helst
þurrt. Ef við fáum miklar rigning-
ar á þessum tíma, þá missum við
dún. Hann rignir niður eða fýkur,
ef við ekki náum honum áður,
ungarnir fara að fara úr hreiðrun-
um.
— En hvað um selinn?
— Selveiði er stunduð á Breiða-
firði. Við gerðum það líka, en nú er
svo lágt verð á skinnunum, — að
meðaltali um 12 þúsund krónur á
skinnið— svo ekki borgar sig að
leggja vinnu í að drepa selinn
lengur. Við höfum heldur snúið
okkur alfarið að grásleppunni á
þeim tima. í Hvallátrum, Skáleyj-
um og Hergilsey eru bestu mögu-
leikarnir og árvisst mikið af kóp-
um. Alls staðar hefur samt mikjð
dregið úr veiðum.
— Þegar öllum þessum vorverk-
um er lokið hjá ykkur, hvað tekur
þá við?
— Þá getum við oft tekið
nokkra daga rólega. Svo hefst
heyskapurinn, sem hjá okkur er
eins og hjá öðrum bændum. Ann-
ars dugar okkur lágmarksheyöflun
á kind, vegna vetrarbeitar. Þar á
eftir þyrfti fólkið, sem hefur verið
í þessari vinnutörn, á áframhald-
andi vinnu að halda. Vinnan hjá
okkur er löng og erfið, samfelld
törn, og þess vegna var ég að tala
um að um einhverja atvinnuupp-
byggingu þyrfti að vera að ræða
þar á eftir. Svo sem eins og
skelfiskveiðar.
— Vinnu við dúninn er að vísu
ekki lokið, segir Aðalheiður.
Dúnninn er hreinsaður í vélum og
þurrkaður, en síðan þarf að hand-
tína úr fjaðrirnar. Og það erum
við að gera langt fram á vetur.
Höfum oft ekki tíma til að byrja á
því fyrr en eftir sláturtíð. — Enda
fáar hendur að vinna öll þessi
verk.
— Og þú kannt þessu vel?
— Já, ég er kannski ekki eins
mikið uppi í skýjunum og ég var
fyrst. Þá fannst mér þetta svo
spennandi og gaman að fá að vera
við svo fjölbreytta vinnu. Þarna er
ekki hægt að skipuleggja vinnu-
daga og frídaga. Veður og sjávar-
föll stjórna okkur. Ég segi stund-
um að matartímarnir sæti sjávar-
föllum. En ég kann mjög vel við
mig.
— Ég held að hún kunni alveg
eins vel að meta eyjalífið og ég
segir Nikulás. En það er ýmsum
annmörkum háð. Þarf að hafa
mikla fyrirhyggju að búa í eyju.
Til dæmis þurfum við að eiga
mikinn varahlutalager í öll verk-
færi og kunna að gera við, smíða
bæði járn og tré. Og við getum
ekki fengið í land stórar vinnu-
vélar vegna bryggjuleysis nema
með miklum og dýrum tilfæring-
um. Þetta getur valdið miklum
erfiðleikum. Til dæmis stendur
fyrir dyrum að byggja upp bæði í
Hvallátrum og Skáleyjum og
flutningar verða erfiðir.
— Hvernig er húsakostur hjá
ykkur í Svefneyjum? Þurfið þið
ekki að byggja?
— Við erum í tiltölulega góðu
steinhúsi, sem byggt var 1929. Það
er 100 fermetrar að gólffleti með
risi og kjallara. En við erum
raunar byrjuð að byggja annað
hús, sem krakkarnir eru að fara í.
Við verðum áfram í gamla húsinu.
— En samgöngumálin valda
verulegum erfiðleikum, segir
Nikulás. Til dæmis tekur tvo daga
að komast til Reykjavíkur að
vetrinum, þar sem ekki er hægt að
komast áfram frá Stykkishólmi
sama dag sem farið er í land. Ef
okkur vantar varahluti hefur land-
helgisgæslan stundum hjálpað
okkur með að varpa þeim niður til
okkar.
— Ef byggð á að haldast í
Breiðafjarðareyjum, er því
nauðsynlegt að gera átak í sam-
göngumálum, á þann veg að
byggja ferjubryggjur í eyjunum
utan Flateyjar, til þess að þjón-
usta flóabátsins geti nýtzt til
fullnustu. Jafnframt þyrfti að gera
nothæfan flugvöll fyrir eyjarnar,
sem er mikið nauðsynjamál ef
hægt á að vera að tala um atvinnu-
uppbyggingu í alvöru.
— Langt kyrrstöðutímabil hef-
ur orðið í eyjunum og stjórnvöld
verða nú að gera það upp við sig
mjög fljótlega, hvort stuðla eigi í
alvöru að áframhaldandi byggð í
Breiðafjarðareyjum. Verði engin
alvarleg stefnubreyting í þessum
efnum í allra nánustu framtíð,
verðum við sem þar búum, að líta
svo á að það sé markviss vilji
stjórnvalda að þær leggist í eyði.
— Ég tel að það sé fullkomið
ábyrgðarleysi að mennta börn
okkar til sérhæfðra starfa í eyjun-
um, en láta þau fara á mis við þá
menntun og próf, er réttindi veita
á hinum almenna vinnumarkaði,
nema við höfum sýnilega og rök-
studa vissu fyrir því að hægt verði
að byggja upp atvinnu fyrir þau
þar, sagði Nikulás Jensson að
lokum.
— Ég er þeirrar skoðunar að
íbúar Breiðafjarðareyja séu engir
ölmusumenn í þjóðfélaginu og það
litla, sem þjóðfélagið þyrfti að
inna af hendi vegna byggða-
áætlunar fyrir eyjarnar, muni
skila sér fljótar og betur í þjóðar-
búið en víða annars staðar.
- E.Pá.