Morgunblaðið - 26.05.1979, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. MAÍ1979
Sjónvarpiö sýnir í kvöld myndina „Þúsund dagar Önnu Boleyn“, sem fjallar væntanlega tímabilið frá júní
1533, þegar Anna var krýnd drotthing Englands, þar til í maí 1536 þegar hún var leidd á höggstokkinn.
Þetta voru tímar mikils umróts og umbyltinga. Rúm 40 ár voru fiðin frá því Kólumbus „fann“ Ameríku, og
voru Spánverjar óðum að leggja Mið- og Suður-Ameríku undir sig. Landkönnuðurinn Ferdinand Magellan
hafði rúmum áratug áður siglt fyrir suðurodda Ameríku, og áhöfn hans siglt áfram alla leið umhverfis
hnöttinn eftir að Magellan var sjálfur drepinn á Filipseyjum, og þar með sýnt fram á að jörðin væri ekki flöt,
heldur hnöttur. í október 1517 hafði Marteinn Lúter kynnt trúarkenningar sínar í Wittenberg, og mikil
trúarbylting var hafin gegn veldi páfastóls.
Anna
Hinrik 8. María dóttir Hinriks 8. og
Katrínar af Aragon.
ogstöUur
hennar
Elísabet dóttir Önnu Boleyn og Hinriks 8. Hún ríkti á Englandi
árin 1558—1603.
Anna Boleyn var önnur eigin-
kona Hinriks konungs 8., en alls
urðu eiginkonur hans sex. Til að
segja sögu Önnu Boleyn verður
að rekja að nokkru ferli Hinriks
frá þvi áður en hann tók við
ríkjum að föður sínum látnum í
apríl 1509, þá 18 ára að aldri.
Hinrik var yngri sonur Hinriks
konungs 7., en eldri sonurinn hét
Arthur. Þegar Arthur var
þriggja ára, samdi faðir hans við
konungshjón Spánar, þau
Ferdinand 2. og ísabellu, um að
hann skyldi ganga að eiga dóttur
þeirra Katrínu af Aragon, þegar
hún yrði gjafvaxta, en hún var
þá fjögurra ára. Fimmtán ára
gömul var Katrín svo send til
Englands, og haustið 1501 var
haldið brúðkaup hennar og
Arthurs, sem þá var 14 ára.
Arthur var heilsuveill, og lézt
hann vorið eftir.
Árið 1503, þegar Hinrik þáver-
andi prins var tólf ára, voru þau
heitbundin Katrín af Aragon,
ekkja bróður hans, og Hinrik. En
þá slettist upp á vinskapinn milli
Hinriks 7. og Ferdinands 2., og
ekkert varð úr hjónabandi í bili.
Hinrik 7. lézt í apríl 1509, og
Hinrik prins varð Hinrik 8. Tók
hann upp gjörbreytta stefnu
gagnvart Spáni, og kvæntist
Katrínu fyrrum mágkonu sinni í
júní þþað ár. Segir sagan að þau
hjónin hafi átt mörg sameigin-
leg áhugamál, og miðað við
ríkjandi hirðsiði þeirra tíma
hafi Hinrik ekki verið Katrínu
ótrúr. Eitt af áhugamálum
þeirra hjóna var sameiginleg
óvild í garð Frakka, og hvatti
Katrín bónda sinn til að gera
bandalag við Spán og hefja
styrjöldina gegn Frökkum, sem
stóð 1511 — 1514. Á meðan
Hinrik 8. var í hernaði í Frakk-
landi, hélt Katrín af Aragon um
stjórntaumana heima fyrir, og
hafði þá meðal annars forgöngu
um varnaraðgerðir gegn innrás
Skota í England árið 1513, en
skozki innrásarherinn var gjör-
sigraður í orustunni við Flodden
í september það ár.
Vonbrigði
Á einu sviði olii Katrín Hinrik
konungi miklum vonbrigðum.
Hinrik hafði einlægan áhuga á
því að eignast son, er gæti tekið
við konungdómi þegar þar að
kæmi. Á fyrstu níu árum hjóna-
bandsins ól Katrín honum að
vísu sex börn, þar af tvo syni, en
þau ýmist fæddust andvana eða
dóu í bernsku, öll nema dóttirin
Mary, sem síðar varð Englands-
drottning og hlaut þá viður-
nefnið „Blóð-María“ (Bloody
Mary) vegna trúarofsókna.
Hinrik þótti lítil sárabót að
dótturinni, og tók nú hugur hans
að hvarfla að hjónaskilnaði og
nýjum tækifærum til að eignast
erfingja. Þá eygði Katrín undan-
komuleið. Svo vildi til að systur-
sonur hennar var Karl keisari 5.,
sem hafði erft konungstign á
Spáni eftir Ferdinand 2. afa
sinn, og keisaratign í
þýzk-austurríska keisaradæm-
inju eftir hinn afa sinn,
Maximimillian keisara. Náðu
lendur Karis 5. yfir Spán, hluta
I Frakklands, Niðurlöndin, Þýzka-
I land, hluta Póllands og
! Tékkóslóvakíu, Austurriki, Sviss
og hluta af Júgóslavíu og Ítalíu.
Þessi frændi Katrínar af Aragon
sóttist eftir stuðningi Hinriks 8.
árið 1522, í styrjöld gegn Frökk-
um, og hét því í staðinn að ganga
að eiga Mary Englandsprin-
sessu, sem þá var að vísu aðeins
sex ára. Þetta var freistandi
tilboð, því þau Karl og Mary
kæmu til með að ráða yfir „svo
til öllum kristindómi" í huga
Hinriks. Sleppti hann því öllum
skilnaðaráformum í bili. En eftir
að Karl 5. hafði sigrað Frakka
við Pavia árið 1525, hætti hann
við áformin um að kvænast
Mary, og kvæntist þess í stað
Isabellu prinsessu af Portúgal.
Var þá Hinrik öllum lokið.
Snúizt gegn
Páía
Hinrik 8. hafði fram til þessa
reynzt páfastóli góður liðs-
maður, og árið 1521 hafði Leo
páfi 10. sæmt hann heiðursnafn-
bótinni „verndari trúarinnar“
fyrir árásir hans á Martein
Lúther og kenningar hans. En
þetta átti eftir að breytast.
Meðal ungra hirðmeyja
Katrínar af Aragon var Anna
Boleyn, og er hún talin hafa
verið 16 árum yngri en Hinrik
konungur og 22 árum yngri en
Katrín. Ekki er vitað með vissu
hvenær Hinrik 8. tók að líta
Önnu hýru auga, en áður hafði
konungur átt vingott við Mary
systur hennar, sem verið hafði
við hirðina um tíu ára skeið.
Líklegast er talið að það hafi
verið sonarleysið fremur en ást á
Önnu Boleyn, sem réð mestu um
þá ákvörðun Hinriks að skilja
við Katrínu af Aragon, en
tilfinningarnar í garð Önnu ef tii
vill hjálpað til.
Hinrik 8. sneri sér til páfa í
maí 1527 og fór þess á leit að
hjónaband þeirra Katrínar yrði
lýst ógilt og hann gæti kvænzt á
ný. Ekki sinnti páfi þessari
málaleitan, og kom hvort
tveggja til, ófriðarástand og
áhrif Karls 5. Leiddist Hinrik
þófið og lýsti því yfir í júlí 1531
að hann hefði skilið við Katrínu
af Aragon. Vann hann síðan að
því öllum árum að rjúfa sam-
band ensku kirkjunnar og páfa,
þannig að Thomas Carnmer
þáverandi erkibiskup af
Kantaraborg gat í maí 1533 lýst
ógilt hjónaband Katrínar og
Hinriks, en fjórum mánuðum
áður hafði Hinrik kvænzt Önnu
Boleyn á laun. Mary dóttir
Katrínar og Hinriks gat launað
Cranmer erkibiskupi greiðann
rúmum þremur áratugum síðar,
því þá lét hún brenna hann á
báli fyrir villutrú.
Enn ein dóttir
Eins og fyrr segir er ekki ljóst
hvenær ást Hinriks á Önnu
kviknaði, því fræg ástarbréf
hans til hennar eru ódagsett. En
ljóst er að strax eftir skilnaðinn
við Katrínu var samband Hin-
riks og Önnu nánara, og fóru þau
til dæmis saman í heimsókn til
Frakklandskonungs á árinu |
1532. Þau voru svo gefin saman
með ieynd í janúar 1533, og
Anna var krýnd drottning í júní,
og 7. september það ár ól Ánna
konungi dóttur, sem hlaut nafn-
ið Elísabet. Þessi dóttir þeirra
varð síðar Elísabet 1. Englands-
drottning. Hún tók við af hálf-
systur sinni Mary árið 1558 og
ríkti til dauðadags árið 1603. En
nýja dóttirinn vakti engu meiri
fögnuð föðurins en sú fyrri, því
að Hinrik dreymdi sífellt um
son.
Fljótlega eftir að Anna Boleyn
var orðin drottning tóku ýmsir
vinir hennar að snúa við henni
bakinu, því að þeim þótti hún
þóttafull og sýna skort á virðu-
leik. Meðan hún enn var ung
hirðmær hafði hún átt marga
aðdáendur, eins og algengt var,
og virðist sem hún hafi ekki
verið laus við að gefa öðrum
undir fótinn eftir að hún var
komin í hjónabandið. Engu að
síður var hún afbrýðisöm, bæði í
garð Katrínar af Aragon og
dótturinnar Mary, en einnig í
garð Hinriks. Kom afbrýði fram
í rætni í garð Katrínar og að-
finnslum við konung.
\
Ástin kólnar
Ást Hinriks kólnaði hins veg-
ar fljótlega eftir giftinguna, og
hugur hans leitaði annað.
Hugsanlegt er að hjónabandið
hefði haldizt hefði Anna alið
konungi son, en svo varð ekki.
Sagt er að Anna hafi misst
fóstur árið 1534, og í janúar
1536, daginn sem Katrín af
Aragon var jarðsett, ól hún
andvana sveinbarn.
Þegar hér var komið sögu
hafði Hinrik 8. komið auga á
eina af hirðmeyjum Önnu,.Jane
Seymour. Þess má geta hér að
bróðir Jane var Thomas Seym-
our af Sudeley, sem eftir lát
Hinriks 8. kvæntist ekkju hans,
Katrínu Parr, eftir að hafa verið
neitað um að fá að kvænast
Elísabetu prinsessu, dóttur
Önnu og Hinriks. Var Thomas
þessi tekinn af lífi árið 1549 fyrir
landráð, en Katrín Parr hafði
látizt árið áður.
Þótt ást Hinriks til Önnu væri
kulnuð, þótti honum engan veg-
inn eðlilegt að hún væri að stíga
í vænginn við aðra, og 2. maí
1536 var hún færð í Tower-fang-
elsið, sökuð um ástarsambönd
við nokkra menn, þar á meðal
við bróður sinn, Rochford lávarð.
Tíu dögum síðar voru þeir sir
Thomas Weston, Henry Norris,
William Brereton og Mark Sme-
aton allir fundnir sekir fyrir
rétti um landráð, sem fólust í því
að þeir höfðu átt ástarsambönd
við drottninguna. 15. maí úr-
skurðaði svo sérstakur réttur
skipaður 26 aðalsmönnum undir
forsæti hertogans af Norfolk,
móðurbróður Önnu Boleyn, að
bæði Anna og bróðir hennar,
Rochford lávarður væru sek. 17.
maí voru allir elskhugarnir líf-
látnir, og sama dag úrskurðaði
Cranmer erkibiskup að hjóna-
band þeirra Hinriks og Önnu
væri ógilt, án þess að ástæður
væru gefnar fyrir ógildingunni.
Jane og
hinar þrjár
Anna Boleyn var leidd á högg-
stokkinn fyrir framan Tow-
er-fangelsið í London 19. maí
1536, og allt fram í andlátið hélt
hún fram sakleysi sínu. Daginn
eftir skýrði Hinrik 8. frá því að
hann væri heitbundinn Jane
Seymour.
Jane Seymour tókst það sem
hinum drottningum Hinriks 8.
tókst ekki, það er að ala konungi
son. Þessi sonur hlaut nafnið
Edward (Játvarður), og varð
síðar Edward 4. Hann fæddist
12. október 1537, en tólf dögum
síðar lézt Jane.
Eins og áður getur urðu eigin-
konur Hinriks 8. alls sex, og er
aðeins þriggja þeirra getið hér
að ofan. Fjórða konan var Anna
af Kleve, þýzk hertogadóttir.
Það hjónaband stóð aðeins hálft
árjð 1540, en hlaut ógildingu í
brezka þinginu. Fimmta konan
var Katrín Howard, sem var af
enskum hertogaættum. Hún var
sögð lauslát fyrir hjónabandið
og síðar ásökuð fyrir að halda
uppteknum hætti eftir gifting-
una. Eftir hálfs annars árs
hjónaband var hún leidd upp á
höggstokkinn fyrir vikið, en áður
höfðu tveir elskhugar hennar
veriði líflátnir.
Sjötta og síðasta eiginkona
Hinriks 8. var svo Katrín Parr,
og lifði hún mann sinn, sem fyrr
segir. Hún var 21 ári yngri en
Hinrik en þó tvígift áður. Katrín
Parr giftist Hinrik hálfu öðru
ári eftir aftöku Katrínar How-
ard, og er sagt að hún hafi haft
góð áhrif á konung þau 3'á ár,
sem hann átti þá ólifuð.
(Aðalheimild Encyclopedia
Brittannica)