Morgunblaðið - 21.10.1979, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1979
37
ff í þrjár stundir daglega í þrjá mánuði var þulið yfir
þeim... að fangarnir ættu skilið allt hið verstap^
Leikfélag Selfoss:
2verk
sýndá
þessu
leikári
Svona
bjuggu
Grikkir
til
ómenni
sín...
• Hinir alræmdu pyntingameist-
arar grísku herforingjastjórnar-
innar voru sjálfir pyntaðir og
barðir og var það talið nauðsyn-
legur þáttur í þjálfun þeirra.
Þessar upplýsingar og aðrar
sem nú eru að koma fram í
dagsljósið segja frá því hvernig
nýliðar í hernum voru auðmýktir
og þeim misþyrmt á ýmsan hátt
til að gera þá að blindum og
sauðtryggum þjónum stjórnvald-
anna.
Mika Hariots-Fatouros er sáj-
fræðingur við háskólann í Þessal-
óníku. Á valdatíma herforingj-
anna var hún handtekin og pyntuð
ásamt hundruðum og þúsundum
samlanda sinna. Þegar herfor-
ingjastjórnin hrökklaðist frá völd-
um árið 1974 hófst Mika handa um
að safna saman upplýsingum um
pyntingarnar með því að hafa tal
jafnt af fórnarlömbunum sem
kvölurum þeirra og með því að
fylgjast með réttarhöldum yfir
þeim sem voru látnir svara til
saka fyrir gjörðir sínar. I skýrslu
hennar kemur glögglega í ljós, að
meginþátturinn í undirbúningi
væntanlegra pyntingameistara
var ofbeldi og misþyrmingar —
sem þeir urðu sjálfir að sæta.
Þjálfunin hófst í æfingabúðum
herlögreglunnar í Kesa. I þrjár
stundir daglega í þrjá mánuði var
þulið yfir þeim og að þeim tíma
liðnum gengu þeir ekki að því
gruflandi, að fangarnir ættu skilið
allt hið versta vegna þess, að þeir
væru „kommúnistar, afætur og
óvinir þjóðarinnar".
Miklu áhrifameiri voru þó
barsmíðirnar, sem þeir urðu að
sæta allt frá fyrstu stundu og
einnig voru þeir neyddir til að
hlýðnast skipunum skilyrðislaust,
sama hve auðmýkjandi og fárán-
legar þær voru. Þeir voru látnir
éta gras, tjá ljósastaur ást sína
eða „hafa mök“ við koddann sinn
og buna út úr sér slagorðum á
sama tíma. Stundum var þeim
skipað að gleypa logandi sígarettu
eða að hlaupa á hnjánum ákveðna
vegalengd. En aftur og aftur barst
talið að barsmíðunum. Nýliðunum
var skipað að hlaupa þar til þeir
örmögnuðust og jafnframt barðir
látlaust allan tímann. Einn nýlið-
anna sagði, að þeim hefi verið
„þröngvað til að njóta sársauk-
ans“.
Að lokinni þriggja mánaða dvöl
í búðunum í Kesa voru hinir
„hæfustu" valdir úr og sendir til
annarra búða þar sem síður en svo
var slegið slöku við misþyrm-
ingarnar. Þeir sem stóðust þá
raun útskrifuðust sem pyntinga-
meistarar. Að jafnaði voru það
aðeins 3 af hverjum 200.
Á lokastigi þjálfunar væntan-
legra kvalara voru þeir kerfis-
bundið auðmýktir og traðkað á
öllu mannlegu í fari þeirra. Þeim
voru gefin viðurnefni á sama hátt
og reyndar föngunum, sem þeir
áttu að kvelja; pyntingaraðferð-
irnar voru kallaðar ýmsum hvers-
Tveir helstu forkólfar
hinnar illræmdu herfor-
ingjastjórnar sjálfir komnir
undir mannahendur.
Popadopoulos, foringi
klíkunnar, til hægri, en
fyrir aftan hann er fyrrum
yfirmaður leyniþjónust-
unnar, Roufogalis að
nafni.
dagslegum nöfnum eins og t.d.
„teboð“ eða „glasaglaumurinn", og
þeir töluðu hver við annan á sama
ruddalega háttinn og þegar þeir
töluðu við fangana.
Þegar þjálfuninni var lokið voru
fyrstu verkin gjarna þau að hand-
taka væntanleg fórnarlömb og
fylgjast með því þegar þeim var
misþyrmt og stundum tóku þeir
þátt í því að berja fólk ásamt
öðrum. Lokaskrefið var svo stigið
þegar þeir máttu misþyrma ein-
hverjum fanganna upp á eigin
spýtur og var þeim gjarna skipað
það fyrirvaralaust og þegar þeir
áttu síst von á.
Þegar kvalarinn hafði á þennan
hátt skilað „sveinsstykkinu" sínu
var hann loks tekinn í hóp hinna
útvöldu og naut allra þeirra for-
réttinda sem því fylgdu. Hann
þurfti ekki að klæðast einkennis-
búningi, gat ráðið hársíddinni
sjálfur, hafði frjálsan aðgang að
bifreiðum, sem teknar höfðu verið
eignarnámi, og mátti skemmta sér
hvar og hvenær, sem honum
þóknaðist, án þess að greiða fyrir
það grænan eyri, hann þurfti
aðeins að sýna að hann tilheyrði
herlögreglunni.
Mika Haritos-Fatouros segir, að
með rannsóknum sínum vilji hún
sýna „þróunarferil" kvalaranna
svo að þekkja megi einkennin og
koma í veg fyrir það sem veldur
þeim í tæka tíð. Hún segist trúa
því, að á þennan hátt megi jafnvel
fá pólitíska fanga til að kvelja og
misþyrma fyrrverandi félögum
sínum. Mika segir, að atburðir
líkir þessum geti átt sér stað víðar
en undir járnhæl einræðisstjórn-
anna:
„Það er meira en líklegt, að í
lýðræðislegu þjóðfélagi geti að-
ferðum, vægari eða svipuðum
þeim, sem hér hefur verið lýst,
verið beitt í hernum og þó einkum
í lögreglunni og í fangelsum. Þess
vegna ber brýna nauðsyn til að öll
þjálfun í her og lögreglu verði
bundin ströngum siðareglum auk
þess sem löggjafinn kveði skýrt á
um, að pyntingar séu bannaðar."
- JOHN GRETTON.
PARAGUAYl
Rétt einn harð-
stjóri riðar til f alls
• Ýmislegt þykir benda til
þess, að einræði Stroessners
hershöfðingja í Paraguay sé
komið á fallandi fót. „Hann er
að missa tökin. Sennilega
verður honum ekki sætt leng-
ur en nokkra mánuði í viðbót
og atburðir síðustu vikna
benda til þess að honum sé
farið að förlast,“ er haft eftir
mikilsmetnum sendiherra í
landinu. Reynist hann sann-
spár, verður endir bundinn á
aldarfjórðungseinræði í Para-
guay, og þá er fokið í flest
skjól fyrir uppgjafaeinræðis-
herra víðs vegar um heim, sem
yfirleitt hafa átt vísan beina
hjá Stroessner. Honum hefur
tekizt að sitja lengur en
nokkrum af kollegum hans í
hinum vestræna heimshluta,
en það er sem sé ekki ólíklegt,
að hann fari brátt sömu leið
og vinur hans og bandamaður
Anastasio Somoza, sém
hrökklaðist frá völdum í Nic-
aragua fyrir þremur mánuð-
um.
Að sögn fyrrgreinds sendi-
herra, eru horfur á því, að
ungir liðsforingjar, sem eru
ósnortnir af spillingu yfir-
manna í hernum steypi
Stroessner og hans mönnum
af stóli og efni til almennra
kosninga í landinu. Ekki er þó
ólíklegt, að Stroessner takizt
að forða sér í burtu, áður en
svo langt verður gengið.
I fljótu bragði virðist sem
spádómar sendiherrans séu
fjarstæðukenndir, því að nú er
loks runnið upp efnahagslegt
blómaskeið í Paraguay, og
höfuðborgin Asuncion er sem
vöknuð af löngum dvala. Þar
rísa nú upp skýjakljúfar og
glæsilegur bílafloti rennur um
stræti, sem áður voru auð og
óhrein. Hvarvetna getur að
líta framfarir og fjörkipp
þennan má að miklu leyti
rekja til Itaipu-stíflunnar,
sem er mesta virkjunar-
framkvæmd í heimi, en að
henni vinna Paraguaymenn í
samvinnu við Brazilíumenn.
Fjörkippur í efnahaginum,
hrörnun í einvaldinum
Fyrir skömmu voru 2—3 millj-
ónir dollara talin álitleg fjár-
festing í landinu, en nú á ,
þjóðin helmingsaðild að fram-;
kvæmd, sem kosta mun 10
milljarða dollara.
En peningaflóð það, sem
komið hefur í kjölfar Itaipu-
stíflunnar, hefur haft gífur-
lega mikil pólitísk áhrif á
þjóðfélagið í Paraguay, sem
áratugum saman hefur verið
fábreytt og kyrrstætt. Það er
orðið erfitt fyrir aldraðan ein-
ræðisherra að hafa alla þræði
í höndum sér, og þrátt fyrir
dygga aðstoð samstarfsmanna
sinna og stjórnmálaflokks
síns, Rauðliðanna, sem virðist
þó vera kominn að fótum
fram, hefur hann smám sam-
an verið að missa tökin á
gangi mála í landinu.
Fyrir u.þ.b. áratug átti Stor-
essner mjög vinsamleg sam-
skipti við Bandaríkin, en nú
hefur sambúðin við þau farið
hríðversnandi. Gamli maður-
inn er orðinn vinafár, og því
hefur hann reynt að styrkja
tengsl sín við spænska fasista
og önnur stjórnmálaöfl í Evr-
ópu, sem eru lengst til hægri.
Eftir að Somoza hrökklaðist
frá Nicaraguay hefur hann
einangrazt æ meira.
A aðaltorgi höfuðborgarinn-
ar ljómar að næturlagi neon-
ljósaskilti, þar sem stendur: —
„Friður, Atvinna og Velferð
hjá Stroessner". Skiltið hefur
verið þar árum saman, og ljós
kvikna ekki á öllum stöfunum.
Það virðist vera orðið lúið,
eins og Stroessner sjálfur.
LEIKFÉLAG Selfoss hélt aðal-
fund sinn 7. júní s.l. í félagið
gengu rúmlega þrjátíu nýir fér
lagar á s.l. ári.
Af helstu verkefnum L.S. á
síðasta starfsári má nefna upp-
færslu þess á leikritinu „Hart í
bak„ undir leikstjórn Þóris
Steingrímssonar. Félagið hafði
opið hús í Dvergnum, aðsetri
sínu, einu sinni í mánuði fyrir
félaga sína og gesti þeirra. Voru
þar bornar íram veitingar og sáu
félagarnir um skemmtiatriði.
Verður þessari starfsemi haldið
áfram á vetri komanda.
Hinn 9. og 11. maí s.l. efndi
Leikfélagið til kvöldvöku í Selfoss-
bíói og var það nýmæli í starfi
félagsins. Er nú verið að undirbúa
aðra slíka kvöldvöku sem haldin
verður innan skamms.
I sumar fóru tveir félagar til
Finnlands á leiklistarnámskeið
sem haldið var á vegum NAR
(Nordisk amatörteateraad).
Ennfremur sótti einn félagi nám-
skeið í leikmyndagerð og nám-
skeið um stjórnum byrjendanám-
skeiða. Leiðbeinandi í leikmynda-
gerð var Penka Ojamaa frá Leik-
listarskólanum í Helsingfors en
Helga Hjörvar framkvæmdastjóri
BÍL sá um hitt námskeiðið.
Nú stendur til að senda tvo til
þrjá félaga í ljósanámskeið og
anna eins hóp á förðunarnám-
skeið. Námskeið þessi eru haldin
af leikfélögum og leikdeildum á
Suðurlandi. Leikfélagið veitir
styrk á öll þessi námskeið og
greiðir allan kostnað.
Hinn 1. september s.l. boðaði
Leikfélag Selfoss öll leikfélög og
leikdeildir ungmennafélaganna
innan BÍL til fundar á Selfossi.
Voru þar ræddar hugmyndir fé-
lagsins að samstarfi þessara aðila
og kom fram að mikill áhugi á
slíku samstarfi.
Nú er nýtt leikár að hefjast hjá
L.S. og er fyrirhugað að taka tvö
verk til flutnings á árinu. Annað
verkið sem er „Músagildran" eftir
Agöthu Christie verður frumsýnt í
Selfossbíói 26. október n.k. en
seinna verkið verður íslenskt og
munu sýningar á því hefjast eftir
áramótin.
Skríll líflét
tvo menn
Ríó de Janeiro. Reuter.
ÆSTUR skríll réðst inn í
lögreglustöð í þorpinu
Cantagalo, um 190 kíló-
metra norður af Ríó. Lýður-
inn hafði á brott með sér
tvo menn úr fangaklefum
lögreglustöðvarinnar og
grýtti þá til dauða. Menn-
irnir tveir höfðu verið
ákærðir fyrir morð á
tveggja ára gömlum dreng í
trúarlegri athöfn. Lík
barnsins fannst höfuðiaust
á landareign annars manns-
ins. Eftir að hafa grýtt
mennina brenndi lýðurinn
lík þeirra.
MYNDAMÓT HF.
PRENTMYNDAGERÐ
AÐALSTRÆTI • SÍMAR: 17152-17355