Morgunblaðið - 21.10.1979, Blaðsíða 30

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1979
Pottarim
Umsjón: SIGRUN
DAVÍÐSDÓTTIR
Það eru til bæði sætar og
bitrar appelsínur, og þar af eru
það aðeins þær fyrrnefndu sem
við þekkjum hér. Þær eru
upprunnar í Kína, þar sem
þær ku vaxa villt. Framan af
þekktu Evrópubúar aðeins þær
bitru, sem eru upprunnar á
Indlandi, því Arabar kynntu
þær snemma hér í álfu, eins og
reyndar fleiri vörur að austan.
Og svo komu krossfararnir
með þær frá Palestínu til
Ítalíu í upphafi 13. aldar. En
þeim sætu kynntust Evrópubúar
þegar Portúgalinn Vasco da
Gama lagði land undir fót
eða sjó undir kjöl í lok 15. aldar
og hélt til Kína. Þá kom hann
með rót af appelsínutré þaðan,
og það er s^gt að öll appel-
sínutré í Suður-Evrópu séu
komin af rótinni hans. Trúi hver
sem vill ... Framan af hirtu
Evrópumenn ekki svo mjög
um ávextina, því þeir ræktuðu
tréð til skrauts, enda er það
undurfallegt. Og vel á minnzt
nafnið. Orðið appelsína er
komið úr dönsku en þaðan úr
þýzka orðinu Apfelsine sem þýð-
ir epli frá Kína, svo móður-
landsins er enn minnzt í
nafninu.
Appelsínur eru ræktaðar
mjög víða, einkum þó í kring-
um Miðjarðarhafið, í Ameríku
og svo í Suður-Afríku. Þess
vegna er alltaf hægt að fá
nýjar appelsinur, því eitt svæð-
ið tekur við af öðru. Á veturna
fáum við appelsínur frá
Miðjarðarhafslöndum og þá
eru þær einna beztar, enda
stutt að komnar. Það er talið að
um 400 tegundir séu til, en þar
af eru um 30 vinsælastar. Það
er víst ekki auðvelt að greina
tegundirnar að nema fyrir
appelsínufræðinga, en allir
geta þekkt venjulega appel-
sínu frá blóðappelsínu. Áf
venjulegum appelsínum má
nefna svokallaðar naflaapp-
elsínur. Þær eru með líkt og
lítilli appelsínu innan í, eða
appelsínubarni, eins og krakk-
arnir segja. Þær þykja sérlega
góðar. Shamouti-appelsínur
eru betur þekktar undir vöru-
heitinu Jaffa og eru nú einkum
ræktaðar í ísrael. Þær eru með
þykkan börk, safamiklar og
sætar, en kannski ekki alveg
eins bragðmiklar og þær fyrr-
nefndu. Menn eru víst ekki á
eitt sáttir um tilkomu blóð-
appelsína, en þær eru alla vega
til. Það er víst loftslagið sem
ræður því hversu rauði liturinn
verður sterkur. Liturinn staf-
ar af efni sem heitir antocyan-
in, sem er reyndar sama litar-
efni og í rauðkáli. Þær vaxa
helzt á Miðjarðarhafssvæð-
inu og fást oftast um miðjan
vetur. Þær eru einkar góðar í
ábætisrétti, t.d. ís því bragðið
er sterkt og heldur súrara en af
góðum, venjulegum appelsínum.
Látið þær því ekki fara fram
hjá ykkur, þegar þar að
kemur.
Allir vita, að appelsínur
eru einkar hollur matur, auð-
ugar af vítamínum og steinefn-
um, og eru því sjálfsagður
hluti af daglegri fæðu, til
skiptis við t.d. epli. En geymsla
rýrir þessi góðu efni. Við vitum
ekki, hvað þær eru gamlar,
þegar við kaupum þær í búð,
og því ættum við ekki að
geyma þær heima við lengur en í
2 vikur og þá auðvitað í kæli,
svp þær þorni ekki upp.
I mörgum uppskriftum er
mælt með appelsínu- eða
sítrónuberki. Nú er það svo, að
eftir tínslu eru appelsínurnar
yfirleitt þvegnar og sprautað
á þær vaxi, sem inniheldur
efni, sem koma í veg fyrir rotnun
og myglu. Þetta er nauðsyn-
legt, þegar á að flytja ávext-
ina langar leiðir. Þegar
evrópskar appelsínur, t.d. frá
Spáni, eru fluttar innan Evr-
ópu er þessu oft sleppt, en ég
veit ekki, hvernig þessu er
háttað með þær appelsínur sem
Epli
frá
Kína
við fáum hingað. Því er
kannski bezt að nota börkinn
í hófi, þó góður sé, og þá a.m.k.
að þvo þær vel áður, þó ég viti
ekki, hversu mikið við getum
nuddað og burstað burt af
geymsluefnum.
Hér koma nokkrar upp-
skriftir af appelsínuréttum, nú
þegar við eigum í vændum og
erum þegar byrjuð að fá góðar
vetrarappelsínur. Það er ekki
úr vegi að hafa appelsínur í
huga þegar þið farið að hugsa
fyrir jólaeftirréttum, því þær
eru frískandi og léttar, og því
heppilegar í eftirrétti á eftir
þungum mat.
Góða skemmtun!
Appelsínuís
(handa fjórum til sex)
Ég fékk svona ís um dag-
inn, og hann var verulega
eftirminnilegur. Það er því
óhætt að segja að þetta er
einkar góður eftirréttur.
Galdurinn er að láta ísinn ekki
frjósa, heldur bera hann fram
sem kalt og mjúkt krem.
4 safaríkar og sætar appel-
sínur
3 eggjarauður
3 dl rjómi
4—6 msk. flórsykur
1 tsk. kanell
1) Afhýðið appelsínurnar.
Það á að gera þannig, að þið
skerið allt hið hvíta innan úr
berkinum vandlega af aldin-
kjötinu. Skerið appelsínurnar
síðan í hæfilega bita. Gætið
þess að ekkert af safanum fari
til spillis, því hann á allur að
fara í ísinn.
2) Þeytið rauðurnar með
sykrinum, svo þær verði ljósar
og freyðandi. Stífþeytið rjóm-
ann. Blandið rauðunum út í og
hrærið þeim vel saman við.
Setjið nú kanelinn út í. Blandið
þessu saman við appelsínurnar.
Bragðið á, hvort ísinn sé ekki
hæfilega sætur, það fer
svolítið eftir því, hversu app-
elsínurnar eru sætar. Bætið ann-
ars flórsykri í. Það er bezt að
frysta ísinn í skálinni, sem
þið ætlið að bera hann fram í,
svo ekki þurfi að skipta um ílát,
því þá bráðnar hann um of.
Setjið ísinn svo í frysti og
látið hann standa þar í 2—3
klst. Hrærið í öðru hvoru, svo
hann kólni jafnt og ekki verði
neinir frosnir kekkir í. Ef þið
þurfið að láta hann standa
lengur, eða viljið útbúa réttinn í
tíma, þá látið þið hann ein-
faldlega jafna sig og mýkjast
í kæliskáp, áður en hann er
borinn fram, og hrærið svo í
áður en hann fer á borðið. Til
skrauts, en einkum til bragð-
bætis, getið þið rifið börk af
hálfri appelsínu yfir ísinn um
leið og þið berið hann fram.
Gætið þess þá að rífa aðeins
gula börkinn, en ekki hvíta,
innri börkinn.
Bakaðar appelsínur
(handa fjórum)
Flestir kannast við bakaða
banana og epli, en bakaðar
appelsínur eru ekki jafn algeng-
ar. Þær eru þó harla góðar og
hér kemur uppskrift af þeim.
4 góðar og safaríkar app-
elsínur
4 msk. hunang
4 msk. saxaðar rúsínur
4 msk. gróft saxaðar hesli-
hnetur
'A tsk. kanell
2 steyttir negulnaglar eða
á hnífsodd af dufti
1) Setjið ofninn á 200°. Það
þarf þó ekki að vera nákvæmt,
t.d. ef þið eruð að hita eitthvað
annað í leiðinni, þá dugar alveg
175°—225°.
, H&r OGr
'ÍLM^OOÍ
AÞÞEL£lhJ/KhJ -f HuowJSS-
SoSll e<2- Í54U-É6- Á
CO &Ó&1 HUMUi,
2) Afhýðið appelsínúrnar
eins og lýst er hér að ofan.
Reynið þó að ganga ekki of nærri
aldinkjötinu. Safnið safanum
vandlega saman. Skerið síðan
appelsínurnar langsum í 8
báta, en látið þá hanga saman
neðst. Þá myndar appelsínan
líkt og útsprungið blóm. Það
er hæfilegt að skilja eftir um
1 ‘/2 cm neðst. Fjarlægið sjáan-
lega steina og hvíta stilkinn
innan úr. Setjið appelsínurn-
ar nú á eldfast smurt fat, sem
þið getið borið þær fram í.
3) Ef hunangið er þykkt,
hitið það þá, svo það verði
þunnt og fljótandi. Blandið app-
elsinusafanum sem kom úr
ávöxtunum saman við, svo og
öllu hinu. Þið getið auðvitað
sleppt kryddinu, ef ykkur sýnist
svo. Hellið þessari sósu yfir
appelsínurnar og reynið að
láta sem mest af rúsínunum og
hnetunum lenda í appelsínunum.
Nú á að baka þær í 15 mín., eða
þar um bil, þannig að þær
hitni vel, en hunangið brenni
ekki. Þar með er þetta hnossgæti
tilbúið. Ekki er lakara að bera
ískaldan rjóma með. Rjóminn
verður mjög góður ef ein þeytt
eggjarauða, ofurlítið sykruð, er
sett út í 2% dl af þeyttum
rjóma.
Leiðrétting
Ágæt kona benti mér á
meinleg mistök mín í næst
síðasta þætti. Ég tala þar um
kúmen og carawayfræ sem tvö
ólík krydd. Það eru þau ekki,
heldur er kúmen íslenzka heit-
ið á caraway-fræjum. Við eigum
ekkert nafn yfir þetta enska
cumin. Cumin er austur-
lenskt krydd og meðal annars
notað í indverskt karrý. Það sem
ég átti við í sultuþættinum var
að þið gætu bæði notað kúm-
en (carawayfræ) eða cumin, en
bragðið verður auðvitað ólíkt,
eftir því hvað er notað.
ISTAKLEGA KRÖFUHARÐUR Á HLJÓMGÆÐI
- ÞÁ VELUR ÞÚ SANYO GXT 4580
JASAMSTÆÐÚNA. BaW
i samstæða fékk verðlaun fyrir frábæra
iun — hún prýðir heimilið þitt.
ERT ÞU í
OG ÚTLÍ
HLJÓMTÍ
f/unnai Sfysáimn kf.
Suðurlandsbjaut té - R»yk/ovlk Siml 5<r500
ífDKD kDKDiORD KD
ÍmmWt
vol GXT 4580UM
Jólaskór
Stærðir: 27—33
Litir: Svart, rautt, blátt, brúnt.
Verð: 2.195,-
Póstsími 30980
Hagkaup