Morgunblaðið - 21.10.1979, Qupperneq 16

RÆÐA BÚKOVSKÍS______________________________
4 8 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. OKTÓBER 1979
höfum staöiö andspænis þeim sama
vanda og nú blasir viö hinum frjálsa
heimi, sem sé hvernig eigi aö umgangast
kommúnista. Viö gátum ekki beitt sömu
aöferöum og þeir. Þiö getiö ekki notaö
aöferöir kommúnista í baráttunni viö þá
því aö þiö hafið ekki roö viö þeim hvaö
illsku og grimmd áhrærir. Ef barizt væri
gegn þeim meö ofbeldi væruö þiö oröin
flækt í þeirra eigiö kerfi, en á ofbeldi
veröur ekki sigrazt meö ofbeldi. Þaö var
okkur Ijóst þegar viö skoðuðum söguna.
Því var hreyfingin frá upphafi friösamleg
og það vona ég, aö hún veröi áfram. Meö
því aö kynna okkur ítarlega lög landsins
varö okkur Ijóst aö þessi lög voru sett í
áróöursskyni. Þeir hafa sett inn í stjórn-
arskrána ýmsa lagabálka og reglugerðar-
ákvæöi um allt þaö frelsi, sem á þarf aö
halda, einfaldlega í fullvissu um þaö aö
enginn sé svo vitlaus aö krefjast þess að
þessi ákvæöi séu virt til hlítar. Þetta veitti
okkur mjög góöa aöstööu til aö berjast
gegn þessu kerfi meö löglegum hætti,
þannig aö ekki er hægt aö líta ööru vísi á
en aö viö höfum lögin okkar megin en
þeir ekki.
Þáttaskil 1968
Meö því aö krefjast þess aö fariö sé aö
lögum hefur okkur tekizt aö fá meiru
áorkaö en nokkurri hermdarverkahreyf-
ingu meö sprengjum og ofbeldisverkum.
Önnur þáttaskil uröu í sögu hreyfingar-
innar um líkt leyti og sovézkar hersveitir
réöust inn í Tékkóslóvakíu áriö 1968. Sá
atburöur haföi ekki einungis í för meö sér
gífurlega ólgu í þjóöfélaginu og varö ekki
aðeins kveikja aö mótmælaaögerðum og
bænaskrám, heldur varö hann tilefni þess
aö í landinu kom upþ almenn hreyfing, en
slíkt haföi ekki átt sér staö þegar Stalín
dó. í fyrsta sinn varö mörgum og ólíkum
þjóöarbrotum Ijóst, aö þau ættu viö
ófrelsi aö búa og hlytu að fylgja dæmi
Tékka og Slóvaka. Þiö vitið ef til vill ekki
aö innan Sovétrfkjanna eru um þaö bil
100 þjóöarbrot. Vesturlandabúum er
gjarnt að líta svo á aö viö séum allir
Rússar, eöa Sovétmenn í bókstaflegri
merkingu þess orös, hvaöan svo sem viö
erum, en í fjölmiðlum er oftast fariö rangt
meö þessi heiti. Talaö er um rússnesku
stjórnina, sem er alrangt, eöa sovézka
listamenn, sem einnig er rangt, þannig aö
þaö er ekki aö undra aö fólk hér á
Vesturlöndum gerir sér ekki grein fyrir því
aö í Sovétríkjunum er viö gífurleg
þjóöernisleg vandamál aö etja.
Þjóðernisbarátta
Um 100 mismunandi þjóöarbrot eru í
landinu, og flest þeirra hafa veriö innlim-
uö í Sovétríkin meö hervaldi og síöan
hersetu, eins og til dæmis geröist í
Eystrasaltsríkjunum 1940. Sama gildir til
dæmis um Kákasus, Hvíta-Rússland og
Úkraínu. Um árabil hafa allar þessar
þjóöir reynt að berjast gegn sovézkum
yfirráðum og Sovétveldinu. Á fimmta
áratugnum reyndu þær um tíma aö
þerjast gegn þessum yfirráöum meö því
aö beita ofbeldi, — meö vopnavaldi.
Þeirri hreyfingu útrýmdu sovézk yfirvöld
af takmarkalausri grimmd. í Eistlandi
einu, sem er smáríki meö á aö gizka 4
milljónir íbúa, hafa þeir drepiö um 300
þúsund manns. Þeir hafa rekiö íbúa heilla
byggöarlaga í útlegö til Síberíu fyrir
andstööu etns manns. í Úkraínu hafa þeir
myrt milljónir manna og rekiö milljónir í
útlegö til Sfþeríu.
Þaö er því ekki undarlegt þótt þjóöern-
iskennd þessa fólks hafi stööugt fariö
vaxandi, en þaö sem gerðist 1968 og sú
mótmælaherferö, sem kom í kjölfarið, hin
friösamlega mannréttindabarátta, hefur
orðiö til þess aö þjóðernishreyfingar hafa
fariö aö beita sömu aöferöum. Arangur-
inn hefur meöal annars oröiö sá, aö
fjölgun hefur orðið mjög ör í þessum
hreyfingum.
Ekki veröur svo minnzt á þjóöernisbar-
áttu aö ekki sé getið um vandamál
minnihlutahópanna, sem ofsóttir voru af
Stalín. Á ég þar viö minnihlutahópa éins
og Krímtatara, Volgu-Þjóöverja, Grúsíu-
menn og ýmsa þjóöflokka í Norður-
Kákasus, sem Stalín lét flytja nauöungar-
flutningum úr átthögunum á árunum
1944 og 1945. Þessu fólki var refsað —
hverjum einasta manni, — þörnum,
gamalmennum og jafnvel þeim, sem sýnt
höföu Sovétríkjunum hollustu. Sú var
ákvöröun Stalíns. Til dæmis var hálf
milljón Krím-tatara umkringd á árinu
1944. Á einum degi var þessi mannfjöldi
flæmdur til Miö-Asíu, án brýnustu lifs-
nauösynja. Áætlaö er aö um 46% hafi
látiö lífiö í þessum nauöungarflutningum
eöa í framhaldi af þeim. Enn hefur
þessum þjóöfiokkum ekki verið leyft aö
hverfa aftur í átthaga sína. Þeim er
meinaö aö setjast aö í fyrri heimkynnum
og þiö getið ímyndað ykkur hvort þetta
fólk tekur ekki þátt í þjóöernisbaráttu.
Þaö er mjög virkt og athafnasamt og
hefur sennilega verið það í meira en
tuttugu ár.
Trúmál
Annar hluti mannréttindahreyfingar-
innar er þaö, sem kalla má trúarhreyf-
ingu, en þaö þarf nánari skýringar viö.
Orþódoxa-kirkjan var bönnuö eftir bylt-
inguna, og flestir prestar voru líflátnir og
kirkjur lagðar í rúst. En á árunum eftir
1940 komst Stalín aö þeirri niöurstööu aö
hann gæti ekki vakiö fööurlandsást í
huga þessa fólks, án þess aö höföa til
trúarkenndar þess. Því var kirkjan leyfö á
ný, en nú komu til ríkisafskipti meö
starfsemi hennar og viö þetta hefur
kirkjan æ síöan orðiö að þúa. Án
sérstakrar heimildar ríkisins fær enginn
prestur aö þjóna söfnuöi, og án slíkrar
heimildar fær enginn aö stunda nám í
þeim eina trúarlega skóla, sem til er í
landinu. Kirkjan getur jafnvel ekki ákveö-
iö sjálf hvernig hún ver sínum eigin
fjármunum, heldur veröur til aö koma
sérstök heimild viökomandi stofnunar.
Vissulega hlýtur þetta að hafa í för með
sér beiskju, en helzta markmiö trúfélag-
anna er aö kirkjan veröi óháö ríkisvald-
inu. Útgáfa og dreifing trúarlegra rita er
bönnuö í landinu, jafnvel Biblían er
bönnuö. Útgáfa Biblíunnar er reyndar eitt
af því sem þetta fólk situr í fangelsi fyrir.
Fyrir utan orþódoxa-kirkjuna, sem er
stærsta kirkjufélagiö í landi okkar, má
nefna kaþólikka í Eistlandi. Þar eru
nærfellt 100 prestar í fangelsi fyrir
afskipti sín af trúmálum. Enda þótt
kirkjan sjálf sé leyfð þá er bannaö aö
dreifa trúarlegum ritum og að uppfræöa
börn í trúnni. Auk þess er ákveönum
hópum kristinna manna algjörlega bann-
aö aö iöka trú sína. Þar á meöal eru
Sjöunda dags aöventistar, Vottar Jehóva,
Hvrtasunnumenn og Babtistar. Sumir
hópar Babtista fá aö vísu aö vera í friöi af
því aö þeir hafa fallizt á aö skrásetja sig
hjá hinu opinbera, sem síöan stjórnar
starfsemi þeirra aö verulegu leyti. En
flestir Babtistar hafa ekki viljaö ganga aö
slíkum skilyröum og því eru samtök
þeirra bönnuö. Fyrir aðild aö slíkum
trúflokki eina saman hafa menn verið
dæmdir til þriggja ára fangabúöavistar.
Um hálf milljón Hvítasunnumanna í land-
inu starfar af miklum þrótti um þessar
mundir, og vera má aö þiö hafiö lesiö um
þá. Nýlega undirrituöu 30 þúsund úr
samtökum þeirra yfirlýsingu um aö þeir
óski aö flytjast úr landi, þar sem þeir sæti
ofsóknum heima fyrir. Og þaö má meö
sanni segja aö þetta fólk sæti ofsóknum.
Foreldrar, sem hafa reynt aö uppfræöa
börn sín í anda kristinnar trúar, hafa
veriö sviptir svonefndum foreldrarétti.
Börnin eru frá þeim tekin og sett í
heimavistarskóla, sem ríkiö starfrækir.
Foreldrarnir fá ekki aö hitta börnin fyrr en
þau eru oröin fulloröin.
Búkovskí í ræðustóli á fundi
Samtaka um vestræna sam-
vinnu og Varöbergs að Hótel
Sögu. Við háborðiö sitja
Björn Bjarnason, sem stýröi
fundinum, Björgvin Vilmund-
arson, varaformaöur SVS,
sem flutti ávarp í upphafi
fundarins, Alfreö Þor-
steinsson, formaöur Varð-
bergs, sem flutti lokaorö, og
Magnús Þórðarson, fram-
kvæmdastjóri SVS og Varö-
bergs.
Verkalýður-
inn rís upp
Þá er aö nefna nýja hreyfingu í landinu,
en þar er um að ræöa verkamenn, sem
reynt hafa aö stofna frjáls verkalýðsfélög.
í Sovétríkjunum eru aö vísu starfandi
verkalýösfélög, en þaö eru ríkisrekin
verkalýösfélög, sem aldrei hafa reynt aö
gæta hagsmuna verkafólks. Helzti til-
gangur þeirra er aö auka framleiðni og
stuöla aö vinnuaga, eins og þeir oröa
þaö.
Þessi verkalýðsfélög eru aö meira eöa
minna leyti hluti af Flokknum og ríkiskerf-
inu, og láta sig hagsmuni verkalýösins
engu skipta. Þaö kann aö viröast kald-
hæönislegt, en í þessu ríki, sem kennir
sig viö bændur og verkalýö eru verka-
menn sú stétt, sem sízt nýtur viröingar.
Réttindi þeirra eru minni en réttindi
annarra stétta. Þeir þurfa leyfi hins
opinbera til aö mega ráöa sig til starfa á
nýjum vinnustaö. Óleyfilegt er aö þeir
skipti um starf oftar en tvisvar á ári. Láti
þeir í Ijós óskir um aö skipta oftar um
vinnu er vísast aö þeir veröi dæmdir í
fangelsi. Verkföll eru bönnuö og refsing
viö slíkum glæp er allt aö þriggja ára
fangelsi. Atvinnuleysi er í landinu en
atvinnuleysingjar eru hvergi skráöir og
þeir, sem ekki veröa sér úti um vinnu
innan mánaöar, eru stimplaöir sem
sníkjudýr. Um atvinnuleysisbætur er ekki
aö ræöa. Það er því ekki aö undra þótt
sovézkir verkamenn haldi er þeir heyra
um öll verkföllin á Vesturlöndum, aö þar
svelti verkamenn heilu hungri, því aö
sjálfa mundi þá ekki óra fyrir aö leggja
niöur vinnu nema í hungursneyö. Og
verkföll tíökast reyndar í Sovétríkjunum.
Til þeirra er stundum efnt þegar matvæli
eru ófáanleg í verzlunum eöa þegar allt
um þrýtur á annan hátt. Áriö 1962 bar
þaö viö aö verðlag á matvöru var
tvöfaldaö, samtímis því sem kaupgjald
var lækkað um helming. Um þær mundir
lögöu verkamenn víöa niöur vinnu í
Suöur-Rússlandi.
Novosjerbinovsk
Til aö skýra fyrir ykkur afleiöingar
þessara verkfalla ætla ég aö segja ykkur
frá því sem gerðist í Novosjerbinovsk.
Um leiö og verkamenn ákváöu aö leggja
niður vinnu kom þeim saman um aö
leggja kröfur sínar fram í aöalstöðvum
Flokksins á staðnum. Þangaö héldu þeir
ásamt börnum sínum og ööru skylduliöi
og fór gangan fram með fullkominni ró og
spekt. Móttökurnar, sem þetta fólk fékk,
var vélbyssuskothríð. Tugir létu lífiö.
Síöar voru fjórir verkamenn dregnir fyrir
rétt, sakaöir um aö standa fyrir fjölda-
óeiröum og dæmdir til dauða. Síöan hafa
verkamenn verið sá þjóðfélagshópur,
sem sætt hefur grimmilegustum ofsókn-
um, og af þeirri ástæöu meöal annars
hefur tekiö þá lengri tíma en aöra aö
skipuleggja hreyfingu. Þeir eru rétt komn-
ir af stað — þaö var ekki fyrr en á árinu
1977, sem þeir reyndu fyrst aö stofna
frjáist og óháö félag til varnar verkalýðn-
um.
LJósm. RAX.