Morgunblaðið - 27.10.1979, Síða 11

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. OKTÓBER 1979 1 1
Ekki skiptir mestu máli þaö
sem er á borðinu, heldur þaö
sem er á stólunum. Þessi setn-
ing á matseöli í klúbbi í fjarlægu
landi þótti smellin. En hún setti
líka gráu heilasellurnar í gang til
alvarlegri þenkinga. Er annars
ekki sjálfsagt, og óþarfi aö
ræöa, aö neytandinn skipti
meira máli en þaö sem neytt er.
Maöurinn sé sjálfur mikilvægari
en þjónustan eöa lífsgæöin, sem
til eru oröin hans vegna.
Sem ég sit hér og pára á blaö,
streyma í morgunsáriö bílarnir
niöur Elliöavoginn úr Breiöholt-
inu. Eftir stutta stund linnir. Og í
gærkvöldi á heimleiö sat ég
dágóöa stund í umferöarþröng-
inni, eins og síld í dós — allir að
koma úr vinnu. Einn kunningi
minn — en aöeins einn — leikur
á kerfiö okkar. Hann situr meö
einhverja skýrsluna sína yfir
kaffibolla heima hjá sér þessa
morgunstund og brunar svo á
auöri götunni í vinnuna hálftíma
á eftir hinum. Á kvöldin nýtir
hann biðtímann á vinnu-
staönum. Hann hefur meö
einkaframtaki komið sér upp
sveigjanlegum vinnutíma, sem
lagar sig aö aöstæöum — og
hans eigin þægindum.
Mér hefur af ýmsu tilefni
komiö ofarnefnt spakmæli í hug
aö undanförnu. Til dæmis í hinni
miklu umræðu um tækifæri
kvenna til aö starfa á vinnu-
markaði eöa í stjórnmálum, og
aöhæfing þess aö húshaldi og
heimilislífi. En þaö á auövitað við
um alla, konur og karla. Þegar
allt er sagt og gert, hefur
venjulega meira veriö sagt en
gert, sagöi spakur maöur. Ætli
þaö eigi ekki viö hér? Umræöur,
og síöan ekki söguna meir. Og
þó . . .
Erum viö ekki enn aö keppa
aö því aö þjappa öllum störfum
og vinnutíma á sömu dagstund-
irnar, sífækkandi dagstundir? Er
þaö til hagræöis fyrir okkur —
fyrir einstaklingana? Eöa er
þetta bara gamalt markmiö, sem
lummar áfram af vana?
Örlaö hefur á umræðum um
sveigjanlegan vinnutíma. Nokkur
fyrirtæki hafa tekiö hann upp og
gefist vel, aö því er starfsfólk og
vinnuveitendur tjáöu okkur á
ráöstefnu sjálfstæöiskvenna.
Varla gæti það raunar veriö
nema til góös fyrir hinn vinnandi
einstakling að geta hagrætt
vinnustundum sínum og sveigt
aö öörum aöstæöum. Valiö þaö
sjálfur. Byrjaö fyrr og hætt
seinna eöa öfugt. Samt viröist öll
löggjöf, allar opinberar reglu-
geröir, allir vinnusamningar, allt
samstarf atvinnugreinanna og
yfirleitt allt viöhorf í okkar sam-
félagi miöa aö því aö koma í veg
fyrir þaö.
Starfstími stórra vinnustaöa,
svo sem verzlana og nú síöast
banka, hefur færst saman, á
sömu stundir dagsins — þær
hinar sömu sem allir eru bundnir
viö í vinnu. Allir eiga aö gera allt
á sömu stundu, öllum til
óhagræöis. Langar biöraðir
fólks með hlaönar matarkörfur
viö kassana í stórverzlunum kl.
6—7 á föstudagskvöldum og
stressað starfsfólk, bendir til
þess aö sú hagræðing sé ekki
fyrir manneskjurnar, hvorki viö-
eftir ELÍNU
PÁLMADÓTTUR
skiptavini né starfsfólk. Sam-
færsla á opnunartíma bankanna,
sem gerir þaö aö verkum aö
venjulegt vinnandi fólk (líka í
ósveigjanlegum vinnutíma) getur
aöeins komist í banka stutta
stund einu sinni í viku, þegar
mannþröng er þar, hún hlýtur aö
veröa til þess aö þaö notar
banka í lágmarki. Og vinnuveit-
endur verða sjálfsagt aö hætta
aö greiöa því kaupiö gegnum
slíkar stofnanir. Hvaö gera þeir
sem fá ávísunina á föstudags-
kvöldi? Eta hana um helgina eöa
láta sér nægja aö horfa á hana?
Sú ágæta aöferö aö greiða
laun inn á reikning, var raunar
ekki hnökrala'ust sniöin fyrir
launþegana — manneskjuna.
Gáruhöfundur tekur t.d. laun frá
tveimur vinnuveitendum, sem
greiöa þau skv. samningi viö
bankann, aö mér skilst inn á
ávísanareikning í ákveönu útibúi
Landsbankans, sinn á hvorum
staönum. Annar á Laugavegi 77,
hinn á Vegamótaútibúi við
Laugaveg (þar sem ekkert
bílastæöi er aö hafa), þótt ég búi
í Kleppsholti, steinsnar frá þriöja
útibúinu og starfi viö hliðina á
aöalbankanum. En útibúin eru
sem kunnugt er vel dreifð um
bæinn til hagræðis fyrir viö-
skiptavinina, svo stutt sé fyrir þá
í banka. Eöa er þaö ekki ástæö-
an fyrir þeirri fjárfestingu? (Svar
viö væntanlegum mótmælum: í
deild fyrir útibúin í aðalbanka er
ekki hægt aö fá ávísanahefti.
Alls staöar annars staöar í
heiminum, þar sem ég hefi þurft
aö nota banka, velur maöur sér
bankaútibú sem næst sér og
lætur ávísa öllu á reikning sinn
þar og engin útgjöld eöa tímatöf
viö flutning. En þetta var auka-
gára, sem bar mig örlítið af ieiö.
Þó er hér sama spurningin um
viöhorfiö til manneskjunnar á
stólnum eða kræsinganna.
Spurningin er semsagt, hvort
viö erum ekki farin út af kúrsin-
um. Búin aö gleyma aö þjónust-
an og störfin eru til okkar vegna,
en ekki manneskjan fyrir þau. Er
þetta rétta stefnan, ef litið er af
sjónarhóli, þar sem sjá má
víðara og lengra fram?
Fólki fjölgar í heiminum.
Tækni fer vaxandi og leysir
manneskjuna af hólmi eöa léttir
henni störfin. Atvinnutækifærum
fækkar í tæknivæddum heimi.
Færri leysa þar nauösynleg störf
af hendi. Tölvur stýra verkum í
heilu verksmiöjunum og þetta er
eitt af stóru vandamálunum í
Evrópu nú. Atvinnuleysi vex.
Annaö hvort veröa þeir, sem
vinna, þá aö greiöa uppihald
hinna af aflafé sínu — hvort sem
þaö eru atvinnulausir eöa aldr-
aöir, sem æ fyrr er ýtt út af
vinnumarkaöinum til aö rýma
fyrir þeim yngri, eöa þá aö fólkið
veröur aö skipta vinnunni á milli
sín. Færri vinnustundir á hvern
eða aö dýru vinnutækin eru nýtt
lengur. Ekki til aö lengja
vinnutíma hvers og eins, heldur
til aö skipta honum og dreifa
vinnustundunum.
Meö sveigjanlegum vinnutíma
vaxa möguieikar og vaikostir
bæöi starfsfólks og þeirra sem
þjónustunnar eiga aö njóta.
Báöir geta fengiö nokkurt val-
frelsi um vinnutíma og stundir til
aö reka erindi sín. Manneskjan
fær svolítiö meira svigrúm í
samanreknu kerfi sínu. Hún og
hennar sérþarfir fara aö skipta
máli. En þá veröur þaö aö vera
samkomulag milli þessara
tveggja aðila, vinnuveitandans
og starfsmannsins á staönum,
þeirra tveggja sem vita í raun um
sínar eigin sérþarfir. En ekki
koma einhvers staðar frá óper-
sónulegum samtökum eöa
stjórnvöldum.
Hvenær ætli sá sem á stólnum
situr fari aö skipta meira máli en
þaö sem tilreitt er fyrir hann?
Auövitað af eintómri mann-
gæsku þess, sem veit upp á hár
hvaö er gott fyrir hann? Og þá
skal þaö vitanlega í hann.
Kannski viö verðum aö bíöa eftir
aö sannist málshátturinn:
Reynslan er viska, sem maöur
hefur aflað sér, þegar allt er
oröið um seinan!
Annar kostur er aö taka nýtt
miö og setja kúrsinn eftir því.
...OG ÞAÐ.
VARÐIJOS
Þrátt fyrir þaö er alltaf þörf annarra Ijósa.
Þaö er þörf margbreytilegra Ijósa og PHILIPS framleiöir
flest þeirra.
Hjá okkur eru til milli 400 og 500 tegundir Ijósapera.
Þaö er m.a. venjulegar Ijósaperur, kertaperur, kúluperur,
flúorpípur, halógenljós, kvikasilfursperur, bílaperur,
merkjaljósaperur o.s.frv., o.s.frv.
Þaö er næstum sama hvaöa nöfnum þær
nefnast: PHILIPS framleiöir þær, viö seljum þær.
heimilistæki sf
A
HAFNARSTRÆTI 3 — 20455 — SÆTUN 8 — 1 5655
PHILIPS