Morgunblaðið - 26.02.1980, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. FEBRÚAR 1980
Sauðárkróksbúar hyggja einnig
á byggingu steinullarverksmiðju:
Samþykkjum ekki
staðsetningu við stærsta þétt-
SVOHLJÓÐANDI íréttatilkynn-
ing og greinargerð hefur borizt
frá Steinullarfélaginu á Sauð-
árkróki:
„Á árinu 1975 hófust á vegum
Sauðárkrókskaupstaðar frumat-
huganir á hugsanlegri byggingu
steinullarverksmiðju á Sauðár-
króki. Stöðugt hefur verið unnið
að málum síðan og lagt í það
talsvert fé og fyrirhöfn. Þróun
þessa máls er nánar lýst í með-
fylgjandi greinargerð.
Gott útlit um möguleika slíks
fyrirtækis varð til þess að á árinu
1979 var stofnað sérstakt félag um
verkefnið — Steinullarfélagið h.f.
Hluthafar eru flestöll sveitarfélög
í Skagafirði ásamt allmörgum
fyrirtækjum og einstaklingum í
héraðinu. í október sama ár var
lokið við allar athuganir á starf-
semisaðstöðu, flutningskostnaði,
byggingarkostnaði, o.fl. Á vegum
félagsins er nú unnið að loka-
skýrslu um steinullarverksmiðju á
Sauðárkróki, og er hún væntanleg
innan skamms. Allar upplýsingar
benda til þess, að hagkvæmt sé að
reisa og reka steinullarverksmiðju
á Sauðárkróki sem framleiði 14—
15000 tonn af steinull á ári, þar af
um % til útflutnings.
Verksmiðjunni hefur verið val-
inn staður við Sauðárkrókshöfn og
liggur hún þar mjög vel við, bæði
hvað varðar aðföng þ.e. hráefni,
rafmagn og kælivatn og flutning á
fullunninni vöru, sem að mestu
leyti yrði flutt sjóleiðis.
I sambandi við flutninga hafa
farið fram viðræður við Skipaút-
gerð ríkisins og samtök vörubif-
reiðaeigenda á flutningaleiðum.
Ljóst er, að verulegt flutninga-
rými er ónotað frá Norðurlandi á
aðalmarkaðssvæðið, sem er Stór-
Reykjavíkursvæðið, og væri mikill
ávinningur að geta nýtt það.
Þó að flest atriði liggi ljós fyrir,
eru enn eftir nokkrir þættir, sem
kanna þarf betur.
Til dæmis má nefna, að áætlan-
ir um stofn- og rekstrarkostnað
eru unnar af sömu aðilum og
fyrirhugað er, að selji öll tæki og
búnað. Slíkar áætlanir þarf að
yfirfara, og upplýsingar okkar
benda til þess að stofnkostnaður
sé ofmetinn en rekstrarkostnaður
vanmetinn að einhverju leyti. Sem
dæmi má nefna, að samkvæmt
þessum áætlunum skilaði slík
verksmiðja staðsett á meginlandi
Evrópu ca. 45% af sölu í rekstr-
arhagnað.
Sauðárkróksbær og síðar Stein-
ullarfélagið h.f. hafa lagt áherslu
á að sýna fram á, að hægt sé að
þróa hugmyndir um nýiðnað
þannig að fram komi iðnaðartæki-
færi sem hentað geti utan stærsta
þéttbýlissvæðisins en sé jafnframt
þjóðhagslega og rekstrarlega hag-
kvæmt. Félagið og aðstandendur
þess munu því ekki samþykkja að
einmitt slíku fyrirtæki verði val-
inn staður við þetta þéttbýlis-
svæði, og væntum við stuðnings
stjórnvalda í því máli.
í Ijós hefur komið, að rannsókn-
ir sem þessar eru mjög kostnaðar-
samar, og stuðningur stjórnvalda
háður því, að upplýsingar verði
öllum opnar. Því hafa bæjaryfir-
völd á Sauðárkróki yfirvegað
hvort hluti af þeim gjöldum, sem
verksmiðjunni verður gert að
greiða, ætti ekki að renna til
könnunar á nýjum iðnaðartæki-
færum. Yrði þá haft í huga að
tækifærin yrðu ekki of stór, þann-
ig að þau mætti fjármagna af
innlendum aðilum og hentuðu
hinum minni stöðum úti á landi.
Það getur ekki verið rétt að öll
stærri iðnfyrirtæki landsins eigi
að vera staðsett á einu horni
landsins og landsbyggðin bitin af
með láglaunaiðnaði framtíðarinn-
ar, t.d. prjóna- og saumastofum.
Greinargerð um rann-
sóknir á hagkvæmni
steinullarverksmiðju
á Sauðárkróki
Forsaga og
byrjunarrannsóknir
Á árinu 1975 hófust á vegum
Sauðárkrókskaupstaðar frumat-
huganir á hugsanlegri byggingu
steinullarverksmiðju á Sauðár-
króki. Samtímis þessu voru aðrir
nýiðnaðarmöguleikar skoðaðir, en
snemma árs 1976 var því hætt og
öllum kröftum beint að könnun á
steinullarframleiðslu. Var þar
m.a. stuðst við skýrslu Rannsókn-
arráðs ríkisins, sem út kom 1975,
og skýrslu Iðnþróunarnefndar:
„Efling iðnaðar á íslandi" frá júní
1975, en þar segir á bls. 153: „Lagt
er til að haldið verði áfram
athugunum á notkun íslensks bas-
alts til framleiðslu á steinull eða
gosull fyrir byggingariðnað, með
notkun raforku."
Á árinu 1976 komst málið vel á
rekspöl og var þá tekið upp sem
sérstakt verkefni atvinnumála-
nefndar bæjarins. Þar voru teknar
býlissvæðið
stefnumarkandi ákvarðanir, og
gerðar ákveðnar tillögur til bæjar-
stjórnar um áframhaldandi rann-
sóknir. Meðal annars var á fjár-
hagsáætlun bæjarins samþykkt
sérstök fjárveiting til verkefnisins
og hefur það verið gert á hverju
ári síðan.
í tengslum við „Dag iðnaðarins
á Sauðárkróki" í maí 1977 var
málið gert opinbert með fyrir-
lestrum og kvikmyndasýningu um
steinullarframleiðslu og voru þar
mættir ýmsir af forystumönnum
íslensks iðnaðar.
Atvinnumálanefnd til aðstoðar
voru fengnir ýmsir innlendir
rannsóknaraðilar þ.e. Iðnþróun-
arstofnun (nú Iðntæknistofnun),
Raunvísindastofnun Háskólans og
Útflutningsmiðstöð iðnaðarins.
Fyrsta áfanga rannsókna er
talið lokið með KÖNNUNAR-
SKÝRSLU I sem út kom 17. jan.
1978. í skýrslunni er ítarlega
fjallað um þær jarðfræðirann-
sóknir, sem fram hafa farið í
Skagafirði og gerð 1. áætlun um
stofn- og rekstrarkostnað steinull-
arverksmiðju á Sauðárkróki með
15000 tonna ársframleiðslu.
Niðurstöður skýrslunnar voru
jákvæðar, og þar voru gerðar
tillögur um áframhald rannsókna.
Áíramhald athugana
Að tillögu Iðnþróunarstofnunar
og í samráði við Útflutningsmið-
stöð iðnaðarins var ákveðið að
næsta skref yrði kynnisferð til
steinullar- og vélaframleiðenda
erlendis. í apríl 1978 var farið til
Svíþjóðar og Þýskalands. Auk
heimaaðila fóru í ferðina Friðrik
Daníelsson verkfræðingur frá Iðn-
þróunarstofnun og Úlfur Sigur-
mundsson framkvæmdastjóri Út-
flutningsmiðstöðvar iðnaðarins.
Heimsótt voru fyrirtækin
Gullfiber AB og Jungers Verk-
stads AB í Svíþjóð og Grunzweig-
Hartmann und Glassfaser AG í
Þýskalandi. Var árangur ferðar-
innar jákvæður, sérstaklega heim-
sókn til Jungers, sem er tækja-
framleiðandi. Buðust þeir t.d. til
— þegar málið væri komið lengra
— að benda okkur á aðila í
V-Þýskalandi, sem áhuga hefðu á
að kaupa verulegt magn af stein-
ull frá íslandi. Kom þar fram að
breski markaðurinn > væri væn-
legur sölumarkaður og var okkur
bent á fyrirtækið IMES í Bret-
landi, sem gæti tekið að sér
markaðskönnun á breska mark-
aðnum. Þá lögðu þeir fram
rammatilboð um sölu á tækjum til
steinullarframleiðslu og buðu að-
stoð sína við lausn ýmissa tækni-
vandamála, sérstaklega raf-
bræðslunnar. Seinna kom þó í ljós
að aðferð þeirra við rafbræðslu
reyndist ekki hentug og þá var
leitað til Elkem Spigerverket um
aðstoð við lausn þess þáttar. Nú lá
fyrir, að framundan væru ýmsar
kostnaðarsamar athuganir, og var
því leitað á náðir iðnaðarráðu-.
neytisins um fjárhagslegan stuðn-
ing. Um svipað leyti var gerður
starfssamningur við Iðntækni-
stofnun um áframhaldandi athug-
anir. Þar var m.a. samþykkt, að
með alla vitneskju um málið skuli
farið sem trúnaðarmál milli aðil-
anna.
Segir í samþykktinni í 3. tölul.:
„Báðir aðilar samnings þessa
skuldbinda sig til þess að ræða
Ágreiningur
um staðsetn-
ingu steinull-
arverksmiðju
— Sunnlendingar og Sauðárkróksbúar
vilja hvorir tveggja verksmiðjuna
Eins og fram hefur komið í Mbl. hafa Sunnlendingar
fullan hug á því að reisa steinullarverksmiðju i
Þorlákshöfn og hefur náðst samstaða milli sveitarfélaga
í héraðinu um að reisa slíka verksmiðju. Á Sauðár-
króki er einnig mikill áhugi á að koma upp
steinullarverksmiðju og hefur þar verið stofnað
sérstakt hlutafélag til að koma verksmiðjunni á fót.
Ljóst virðist, að ekki verður reist nema ein slík
verksmiðja, a.m.k. til að byrja með, hérlendis og
virðast Sunnlendingar og Sauðárkróksbúar jafn
ákveðnir í að verksmiðjan rísi í þeirra héraði. S.l.
laugardag birtist í Mbl. álit Sunnlendinga og frétt
frá blaðamannafundi Jarðefnaiðnaðarins h/f um
sjónarmið þeirra. Hér birtist á eftir fréttatilkynning frá
Steinullarfélaginu h.f. á Sauðárkróki og viðtal við
stjórnarformann þess og bæjarstjórann á Sauðár-
króki. Einnig viðtal við iðnaðarráðherra, Hjörleif
Guttormsson, í þessu tilefni.
„í júní 1979 ákvað ráðuneytið að
hafa sjálft frumkvæði í málinu og
láta fara fram almenna hag-
kvæmnikönnun á sínum vegum,
óháða staðsetningu hérlendis en
miðað við markaðsaðstæður og
möguleika og fól Iðntæknistofnun
að gera slíka hagkvæmnikönnun,"
sagði Hjörleifur Guttormsson iðn-
Hjörleifur
Guttormsson
iðnaðarráðherra:
Jarðefnaiðnað og bæjarstjórn Sauð-
árkróks, frumkvæði í málinu að
þessu leyti að gera þarna almenna
hagkvæmnisathugun á málinu,
kosta hana og að athuguninni lok-
inni höfðu báðir aðilar aðgang að
niðurstöðu. En þetta var nú fyrst og
fremst hugsað til þess að þarna yrði
staðið markvissara að hlutunum og
í júní 1979 tók ráðuneytið, að höfðu
samráði við þessa aðila, frumkvæðið
í málinu um almenna hagkvæmnis-
athugun og „bréfaði" það til þessara
aðila og sú hagkvæmnisathugun
liggur nú fyrir og var skilað hingað
fyrir u.þ.b. 10 dögum í ráðuneytið. í
millitíðinni, eða í tíð fyrrverandi
ríkisstjórnar Alþýðuflokksins, gerð-
_____„Tel æskilegt, að
unnt sé að dreifa slík-
um kostum um landiðu
aðarráðherra, er hann var spurður í
gær um afstöðu hans og þátt
iðnaðarráðuneytisins í máli þessu.
„Þá höfðu báðir þessir aðilar áhuga
á þessu. Ég hygg þó að Jarðefnaiðn-
aður hafi farið eitthvað síðar af stað
í sambandi við undirbúning, þó vil
ég ekkert fullyrða um það — en þeir
fengu stuðning til skoðunar á þessu
hjá ráðuneytinu strax 1978 vegna
athugunar á iðnaðarkostum. Hjá
Jarðefnaiðnaði beindist það nú ekk-
ert sérstaklega að steinullarverk-
smiðju á þeim tíma, þó það væri á
skrá hjá þeim.
— Var samningi Iðntæknistofn-
unar og bæjarstjórnar Sauðárkróks
rift þá?
„Nei, ég held að það hafi ekki
verið á þeim tíma. Það snýr a.m.k.
ekki að ráðuneytinu. Ég vil ekki tjá
mig neitt um það atriði, en ráðu-
neytið tók, að höfðu samráði við
ekki væri um að ræða að styðja tvo
aðila, sem væru svo að vinna í
málinu kannski gagnvart hugsan-
legum kaupendum erlendis, án þess
að það væri nokkur fótur kominn
undir þetta."
— Én höfðu þá einhverjir aðrir
aðilar en Sauðárkrókur fengið
styrki úr opinberum sjóðum til
slíkra jarðefnaathugana?
„Nei, það held ég að sé nú ekki
rétt að segja. Það var um að ræða
stuðning á árinu 1978. Það var
sumpart áður en ég kom hingað í
ráðuneytið. Þá höfðu þeir fengið
styrki til ákveðinna kannanna á
iðnaðarkostum. Eftir að ég kom í
ráðuneytið 1978 var þessum fjár-
veitingum til athuguna á því sem
sneri að steinullariðnaði, beint til
Iðntæknistofnunar, sem ynni þá
málið og Útflutningsmiðstöðvar
iðnaðarins, en ekki til þessara aðila.
ust hlutir, sem féllu kannski ekki
alveg að þeirri stefnu, sem hér var
uppi þá og þessir áhugaaðilar fengu
gögn í málinu og fóru síðan að vinna
að því hvor á sinn hátt.
— Hversu margir aðilar eiga
þarna hlut að máli?
„Þetta eru tveir aðilar, sem þarna
hafa komið inn í málið og fengu þeir
gögn í ráðherratíð Braga Sigur-
jónssonar."
— Eru ekki fleiri aðilar þarna á
ferðinni?
„Ja, ég hef persónulega ekki orðið
var við það, en ég hygg þó að
Reykjavíkurborg hafi fengið gögn í
málinu á þessum tíma, en ekki sótt
það að öðru leyti sérstaklega.
— Hvað gerist næst í málinu?“
„Það sem nú liggur fyrir er þessi
hagkvæmnisathugun, sem virðist
koma vel út og ég geri ráð fyrir því
að næsta skref verði það að farið
verður ofan í forsendur fyrir stað-
arvali og ráðuneytið hafi þar for-
göngu um í samvinnu við þessa
áhugaaðila og einnig verði leitað
heimildar ríkisins í formi heimild-
arlaga til þess að standa að þessu
fyrirtæki ef það þykir æskilegt að
ráðast í það og taka að sér skuld-
bindingar það að lútandi, óháð þá
staðarvali."
— Er hugsanlegt að erlend fyrir-
tæki verði þarna eignaraðilar?
„Ég hef gert ráð fyrir því, að ríkið
verði þarna eignaraðili, ég á ekki
von á því að innlendir aðilar ráði við
að fjármagna það að fullu, en ég
skal ekki fullyrða um það á þessu
stigi. Erlend aðild hefur ekki verið
inni í þessari umræðu."
— Hefur þú persónulega skoðun
á því, hvar þessi verksmiðja er bezt
staðsett?
„Ég hef a.m.k. ekki neina ástæðu
til að tjá mig um það á þessu stigi.
Það þarf að byggja á forsendum,
sem ekki eru komnar fram ennþá.
En ég hef almennt það sjónarmið í
sambandi við nýiðnað og iðnaðar-
uppbyggingu í landinu að það se
æskilegt að það sé unnt að dreifa
slíkum kostum um landið sem skyn-
samlegast. Ég hygg að það sé ekki
ráðlegt í bili að stefna að fleiru en
einu slíku fyrirtæki í bráð hérlendis,
— hvað sem síðar kann að verða.
Það fer auðvitað eftir þróun mark-
aðar og öðrum þáttum.
Við munum reyna að hraða þessu
máli eftir því sem föng eru á, því
aðstæður virðast vera hagstæðar og
verðþróun, og það skiptir mjög
miklu máli í sambandi við iðnað og
útflutning að vera á réttu róli hvað
þetta snertir," sagði Hjörleifur að
lokum.