Morgunblaðið - 06.03.1980, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. MARZ 1980
Stefán Finnbogason:
Um nytsemi flúors
Marteinn M. Skaftfells skorar á
mig að rökstyðja þá staðhæfinu að
fullyrðingin um samband milli
flúors og krabbameins sé byggð á
falskri rannsókn.
Mér er bæði ljúft og skylt að
skýra frá því, sem ég veit um það
mál.
Rannsókn sú, sem vísað er til,
var gerð af tveimur amerískum
lífefnafræðingum, Dean Burk og
John Yiamouyiannis.
Þeir báru saman dauðsföll af
völdum krabbameins og flúorinni-
hald í drykkjarvatni í borgum í
Bandaríkjum N-Ameríku og fengu
mjög hrollvekjandi niðurstöðu,
sem orðuð var á þá leið að
flúorbæting drykkjarvatns væri
opinbert fjöldamorð.
Rannsókn þessi var vandlega
endurskoðuð hjá vísindastonunum
og kom þá í ljós að félagarnir
höfðu ekki tekið með þætti sem
vitað var að hefðu áhrif á dánar-
tölu af völdum krabbameins.
Þættir eins og aldur, kyn, kyn-
þáttur, þjóðfélagsstaða, atvinn?
komu hvergi fyrir í þeirra rann-
sókn.
Þegar tillit hafði verið tekið til
þessara þátta, varð niðurstaða
rannsóknarinnar allt önnur, eða
sú að ekkert samband var milli
koma á markað óprófuðum lyfjum
undir yfirskini valfrelsis á heilsu-
farssviði. Og í skjóli þess hafa
þrifist ýmiss konar skottulæknar.
Aðstandendur þessa félagsskap-
ar hafa oftar en einu sinni orðið
uppvísir að því að selja gagnslaus
„undralyf" og „lækningatæki" og
hlotið dóma fyrir.
Eitt undralyfið (Lactrile) átti að
lækna og koma í veg fyrir krabba-
mein og var það auglýst þegar
Burk og Yiamouyiannis — skýrsl-
an var birt.
Það er því ástæða til þess að
vara fólk við þeim boðskap og
varningi sem kemur frá National
Health Federation (NHF) og að-
standendum þess.
Marteinn Skaftfells birtir með
grein sinni línurit, sem á að vera
tekið úr heilbrigðisskýrslum
Birminghamborgar 1973.
Línurit þetta á væntanlega að
styrkja þá skoðun, að samband sé
milli dauðsfalla af völdum
krabbameins og flúromagns í
drykkjarvatnik en er skýrt dæmi
um lélega tölfræði og gæti verið
tekið úr skýrslum félaganna
Burks og Yiamouyiannis.
Hlutfallstöflur yfir andlát af
völdum krabbameins miðað við
íbúafjölda eru einangraðar og fer
Svar við grein Marteins
M. Skaftíells
línurit þeirra ört hækkandi eftir
1964 þegar flúorblöndun drykkj-
arvatns hófst.
Þarna vantar upplýsingar, sem
miklu máli skipta. Ekkert kemur
fram um dánaraldur. Ef dánarald-
ur hefir hækkað eftir 1964 er
eðlilegt að fleiri hafi dáið af
völdum krabbameins, vegna þess
að með hækkandi aldri vex
krabbameinshættan. Hærri dán-
araldur getur verið merki um bætt
heilsufar. Þannig gætu umræddar
tölur því allt eins gefið til kynna
að almennt heilsufar hafi farið
batnandi í Birmingham eftir að
farið var að flúorbæta drykkjar-
vatnið.
Það ei' vitað um miklu fleiri
þætti, sem hafa áhrif á tölur yfir
dauðsföll af völdum krabbameins
og taka verður tillit til við töl-
fræðirannsóknir á þessu sviði.
Marteinn Skaftfells minnist á
svissneskan efnafræðing, Dann-
egger að nafni. Hann gerði til-
raunir með flúrotöflur á börnum
sínum fjórum. Tvö þeirra fengu
flúor þegar á fósturskeiði, eitt
þeirra frá fæðingu en eitt barnið,
það yngsta, fékk aldrei flúor, en
kalk frá fæðingu.
öll fengu börnin tannátu 4—5
ára gömul, nema það yngsta.
Tilraunir fá þaffyrst eitthvert
vísindalegt gildi, þegar hægt er að
dánartölu af völdum krabbameins
og flúroinnihalds drykkjarvatns.
Þessi „víðkunnu vísindamenn"
urðu þannig uppvísir að því að
velja tölur í sína rannsókn eftir
því hvernig þær hentuðu þeirra
fyrirfram ákveðnu niðurstöðu.
Nú mætti ætla að þar með hefði
verið bundinn endi á „vísinda-
afrek" þeirra Burk og Yiam-
ouyinnis, en sú varð ekki raunin á.
Með miklum auglýsingum og
ósvífnum málflutningi hefir þeim
tekist að hræða fólk til fylgis við
þá.
M.a. fengu þeir því framgengt
að frumvarp um flúorbætingu
drykkjarvatns í Hollandi var
stöðvað í þinginu þar í landi.
Burk og Yiamouyinnis starfa í
nánum tengslum við félagsskap í
Bandaríkjunum sem nefnir sig
„National Health Federation".
Stefna þessa félagsskapar er að
Stefán Finnbogason
endurtaka þær og fá sömu niður-
stöðu.
Ég hef ekki heyrt, eða séð um,
að tekist hafi að endurtaka þessa
tilraun með sömu niðurstöðu.
Hins vegar eru til margar skýrsi-
ur um rannsóknir sem hafa sýnt
fram á ótvírætt gagn flúors gegn
tannskemmdum.
Þá er vitað að flúortöflur hafa
lítil áhrif á barnatennur, þar sem
krónur þeirra kalkast mikið til á
fósturskeiði og fyrstu 6 mánuði
ævinnar, og fæða móðurinnar
virðist hafa lítil sem engin áhrif á
tennur fóstursins.
Flúoráhrif á barnatennur eru
því fyrst og fremst utan frá, eða
meðan flúrotaflan er í munninum.
Aftur á móti myndast krónur
fullorðinstannanna á aldrinum
0—14 ára og flúor sem tekið er á
þessu tímabili stuðlar að því að
byggja upp traustan og heilbrigð-
an glerung fullorðinstanna.
Dannegger hætti að gefa börn-
um flúor þegar næstelsta barnið
var 2% árs, og elsta barnið þá
væntanlega 3lÁt — 4 ára.
Enda þótt flúrotöflugjöf hafi
verið hætt of snemnia, ætti áhrifa
hennar að gæta á fullorðins-
tönnum elsta barnsins. Á 5. ári
eru krónur 6 — ára jaxla og
miðframtanna fullmyndaðar og ef
flúortöflur hafa verið teknar
reglulega fram að þeim tíma ætti
glerungur þessara tanna að vera
sléttur og sterkur.
Ég hefi ekki séð neinar skýrslur
um ástand fullorðinstanna á börn-
um Danniggers.
Það kemur fram í grein Mar-
teins Skaftfells, að hann telur að
kalk og fosfór geti að einhverju
leyti komið í staðinn fyrir flúor.
Hér er mikill misskilningur á
ferðinni. Kalk og fosfór eru bráð-
nauðsynleg byggingarefni í bein-
vefi líkamans. Skortur á öðru
hvoru leiðir til galla í beinabygg-
ingunni. En beinin eru talsvert
ólík og mismunándi að gerð. Kalk
og fosfór geta bundist á ýmsan
hátt. Ýmiss konar hvatar og
snefilefni ráða hvernig það efna-
samband verður.
Eitt þessara snefilefna er flúor.
Áhrifa flúors gætir mest á harð-
asta vef líkamans, sem er tann-
glerungurinn.
Tannglerungurinn er byggður
upp af fíngerðum kristöllum sem
hægt er að skoða í rafeindasmá-
sjá.
Við slíka skoðun hefir komið í
ljós að glerungurinn er líka mis-
jafn að gerð. Stundum eru krist-
allarnir jafnir og falla vel hver að
öðrum eins og listræn múrsteina-
bygging gerð af meistara höndum.
Stundum eru glerungskristall-
arnir ólíkir innbyrðis að stærð og
gerð og falla illa hver öðrum og
glufur á milli. Slíkur glerungur er
veikur og eyðist fljótt.
Tennur þær, sem hafa fengið
réttan flúorskammt á sínu mynd-
unarskeiði, hafa jafna og slétta
glerungskristalla, sem falla vel
hver að öðrum og mynda órofa
heild.
Kalk, fosfór og flúor geta aldrei
bætt hvert annað upp.
Þau eru öll nauðsynlegir þættir
í lífrænni heild. Kalk og fosfór
sem byggingarefni, en flúor sem
snefilefni, er stuðlar að því að
eiginleikar kalks og fosfórs nýtist
sem best.
Það eru margar fleiri spurn-
ingar í grein Marteins Skaftfells
og verður reynt að svara þeim á
næstunni. Við tannlæknar höfum
til þessa ekki staðið okkur nógu
vel í upplýsingastarfsemi um
varnir gegn tannskemmdum og
gildi flúors í því sambandi og
stendur það væntanlega til bóta.
Til þess að útrýma þessum
menningarkvilla, sem tann-
skemmdirnar eru, þarf bæði að
tryggja að í fæðunni séu þau efni,
sem nauðsynleg eru til að upp-
bygging tannanna verði eðlileg og
traust og einnig að forðast þau
efni sem vitað er að skaða tenn-
urnar.
Við væntum þess að allt áhuga-
fólk um heilsurækt styðji okkar
baráttu í þessu þjóðþrifamáli.
Steíán Finnbogason
yfirskólatannlæknir.
Þórarinn Þórarinsson frá Eiðum:
Af hverju er orð-
ið víkingur dregið?
í Morgunblaðinu þ. 19. febr.
birtist grein með yfirskriftinni
Víkingarnir fá uppreisn, eftir Ian
Cotton, þar sem saga víkinganna
er rakin og skýrð með tilliti til
merkrar sýningar, sem nú stendur
yfir í British Museum. Greinarhöf.
kemst að þeirri niðurstöðu að
mjög sé ofsagt í námsbókum um
grimmd og hátterni hinna fornu
víkinga og sýning þessi leiði í ljós
að þeir „hafi verið hrapallega
misskildir öldum saman".
Grein þessi rifjaði upp fyrir mér
samtal sem ég átti fyrir mörgum,
líklega einum tíu árum við Atla
Þormar, skrifstofumann, gamlan
sveitunga minn.
Þannig var, að við Atli vorum
eitt sinn staddir á fundi í Mann-
fræðifélaginu vestur í Háskóla.
Umræðuefnið var, að mig minnir,
þjóðflutningur til Noregs og var
frummælandi séra Björn 0.
Björnsson.
Þegar fundi var lokið og halda
skyldi heim, bauð Atli mér far í
bíl sínum sem ég þáði. Á leiðinni
héldum við áfram að tala um
fundarefnið og þar á meðal um
hina fornu víkinga.
í þessum samræðum okkar setti
Atli fram nýstárlegar skoðanir,
bæði á víkingsnafninu og atferli
hinna fornu víkinga, og það voru
þessar skoðanir hans sem rifjuð-
ust upp fyrir mér við lestur
fyrrnefndrar greinar. í eftirfar-
andi orðum freista ég þess að setja
fram skoðanir Atla, að sjálfsögðu
eftir minni.
Orðið — víkingur — sagði hann,
ætti ekkert skylt við landslag (en
eins og kunnugt er telja fræði-
menn að orðið víkingur standi í
sambandi við það hátterni þessara
fornu sjófarenda og þeir hafi legið
inni á víkum með skipum sínum
og ráðist þaðan á skip er framhjá
fóru eða inn í víkurnar leituðu.
Eins og sjá má í uppflettibókum
er þetta hin viðtekna skýring. Það
sem tilfært er hér innan sviganna
er innskot mitt, Þ.Þ.) Orðið
víkingur, sagði Atli, er dregið af
sögninni að víkja í merkingunni
að hreyfa sig, sbr. að víkja á burt,
víkja til hliðar, að ógleymdri vísu
Jóns Arasonar: „Víkur hann sér í
Viðeyjarklaustur." Víkingar voru
nöfn á mönnum sem voru á
sífelldri hreyfingu, farandkaup-
mönnum sem fluttu varning sinn
um á skipum, lögðust að þar sem
kaupenda var von og reyndu svo
þar að afla sér söluvarnings í skip
sín. Að sjálfsögðu er það rétt
hermt í fornum sögunum, að oft
snerust þessar ferðir upp í ráns-
ferðir eða yfirgang við önnur skip,
er voru í svipuðum erindagjörðum,
í von um að hremma þar söluvarn-
ing. Aðspurður sagðist Atli hafa
lesið mikið um þetta tímabil í
enskum bókum og að sjálfsögðu í
Landnámu og man ég að hann
sagði, að saga Hrafna-Flóka væri
gott dæmi um þennan skilning
sinn á vikingaferðunum og
víkingsnafninu og rakti sögu
Flóka í því sambandi. Eftirtekt-
arvert er að í Landnámu er hann
kallaður „mikill víkingur" án þess
þó að nokkurs staðar sjáist í
fornum bókum að Flóki hafi verið
nein stríðshetja. Eftir þeim fáorðu
frásögnum að dæma sem til eru
um Flóka Vilgerðarson, virðist
hann vera gæddur skapi sem lítil
styrjöld fylgdi, líkt og Rögnvaldur
Mærajarl sagði um Hrollaug son
sinn, þegar hann réð honum að
fara til Islands og nema land þar.
Þá virðist Flóki ekki hafa beitt
teljandi „víkings" -yfirgangi við
landnám sitt þar sem hann lætur
sér nægja landlitla harðbýlisjörð í
dal sem við hann er kenndur inn
af Fljótum norður. í Landnámu er
sagt nokkuð frá fyrstu ferð flóka
til íslands, Sturlubók segir hann
hafa farið að leita Garðarshólma,
en Hauksbók Snjólands, báðum
ber sanian um hrafnana, sem
bendir til að Flóki hafi verið
vitmaður og vanur sjóferðum þar
sem ekki sá til lands. Haustbók
segir öllu nákvæmar frá ferðum
Flóka og verður því lögð til
grundvallar því sem hér verður
sagt. Minnist ég þess, að Atli
nefndi Hauksbók í samræðum
okkar.
Stiklað er á stóru um ferðir
bórarinn Þórarinsson
Flóka og verðum við því að kveðja
ímyndunaraflið til hjálpar þeim
líkum sem draga má af hinni
fáorðu frásögn Hauksbókar.
Flóki siglir frá Rogalandi og
virðist hafa haft fjölskyldu sína
með sér eins og sést af því sem enn
verður sagt: „Hann fór fyrst til
Hjaltlands ok lá í Flókavági; Þá
týndist Geirhildur dóttir hans í
Geirhildarvatni." Þannig kemst
Hauksbók að orði um dvöl Flóka á
Hjaltlandi. Dvöl þessi getur ekki