Morgunblaðið - 24.08.1980, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. ÁGÚST 1980
49
William Roll er Bandarikja-
maður af norrænum ættum, sál-
fræðingur að mennt. Hann gekk i
smiðju til J.B. Rhine i Durham i
N-Karólinu, sem taiinn er frum-
kvöðull visindalejíra sálarrann-
sókna og er nú nýlátinn. Roll
starfaði við stofnum þá i Dur-
ham, sem J.B. Rhine kom á fót,
„Institute for Parapsychology“.
En eins og fram kemur i viðtali
við John Beloff, er Durham nokk-
urs konar vagga visindalegra
sáiarrannsókna eins og þær eru
stundaðar i dag. William Roll
veitir nú forstöðu annarri rann-
sóknastofnun á sviði dulsálar-
fræði í Durham, „Psychical Re-
search Foundation“. og hefur sú
stofnun sérhæft sig i þvi að afla
vitneskju á sviði, sem mörgum
íslendingum hefur verið hugleik-
ið i timans rás, þ.e. hverjar séu
likurnar á framhaldslífi. Eða.
eins og Roll orðar það: „Áhugi
okkar beinist að þvi að rannsaka
eðli vitundar og persónuleika og
hvort um er að ræða áframhald-
andi tilvist þessara þátta eftir
dauðann. Það er ekki okkar að
sanna líf eftir dauðann. heldur að
rannsaka þau fyrirbæri, sem
benda til þess að svo kunni að
vera,“ segir Roll. „Rannsóknir
okkar fara einkum fram með
tvennum hætti; annars vegar „á
heimavelli“, þ.e. í rann-
sóknastofum stofnunarinnar.
í»ú y f irgefur aldrei
neinn stað að fullu
undir eftirliti visindamanna og
hins vegar eru svo vettvangs-
rannsóknir. í þeim felst að við
förum á staði, þar sem fólk telur
sig hafa orðið vart við annarleg
og óútskýranleg fyrirbæri og
reynum að grafast fyrir um eðli
fyrirbæranna.
„Reimleikar tengjast
oft sálrænum vanda-
málum lifenda“
Ég kom hingað til lands árið
1964, í tengslum við fyribærin, sem
átt höfðu sér stað á bænum Saur-
um. (Þar gerðust ýmiss torkennileg
atvik, eins og marga mun rekja
minni til og töldu margir að um
reimleika hefði verið að ræða). Er
ég kom að Saurum var allt um garð
gengið og því ekki hægt að fylgjast
með fyrirbærunum sjálfum, en ég
tók viðtöl við fólkið á bænum og
það, sem þarna hafði att sér stað,
líktist öðru sem ég hafði komist í
kynni við. Þarna var á ferðinni það
sem nefnt er „poltergeist" (hefur
verið þýtt á íslensku sem ærslandi,
þ.e. viss tegund reimleika þar sem
hlutir færast úr stað, án þess að
sjáanlega sé við þá komið og fólk
telur sig heyra þrusk og ýmiss
konar torkennileg hljóð. Önnur
tegund reimleika er svo „haunt-
ing“, sem nánar verður vikið að
síðar.) „Poltergeist er ekki algengt
fyrirbæri, en vel þekkt meðal
þeirra, sem fást við rannsóknir á
dulrænum fyrirbærum. Yfirleitt
tengjast þessi fyrirbæri einhverri
ákveðinni persónu á staðnum. Í
þessu tilfelli taldi ég að atburðirnir
hefðu átt sér stað í tengslum við
húsmóðurina á bænum. Þegar hún
fór af bænum, datt allt í dúnalogn,
en um leið og hún kom aftur,
upphófust lætin," sagði Roll. „And-
rúmsloftið á bænum var mjög
„þungt“, og mikil spenna ríkti milli
fólksins. Hjónin á bænum voru
orðin nokkuð roskin, voru um
sjötugt, ef ég man rétt og húsmóð-
irin vildi hætta búskap og flytja,
fannst lífsbaráttan of hörð, en
bóndinn vildi hvergi fara. And-
rúmsloftið var því þrungið spennu
og ósögð orð lágú í loftinu. Slíkar
kringumstæður eru gróðrarstía
Rætt við dulsálar-
fræðinginn
William Roll
WiIIiam Roll, en hann veitir
forstöðu stofnun, sem fæst við að
kanna dulræn fyrirhæri, i Ilur-
ham i N-Karólinu i Bandarikjun-
um. Ljósm. Kristinn ó.
fyrir „poltergeist", sem er eins
konar „óþægur andi“, sem tengist
oft sálrænum vandamálum lifenda,
eða er framkallaður af þeim.
Við lítum á „poltergeist" sein
nokkurs konar sjúkdóm eða sjúk-
dómseinkenni, en það sem vitað er
um starfsemi heilans er komið frá
rannsóknum á heilum, sem ekki
starfa rétt, sýna sjúkleg einkenni,
þannig að með rannsóknum á
fyrirbærum eins og „poltergeist"
má verða margs vísari um eðlilegt
atferli. Svo virðist, sem töluverð
fylgni sé milli flogaveiki og reynslu
af „poltergeist" hjá fólki, þ.e. þeir,
sem upplifa „poltergeist", eru oft
flogaveikir.
Við getum þó eki fullyrt þetta, en
það rennir stoðum undir þá kenn-
ingu að „poltergeist" sé nokkurs
konar sjúkdómur eða afleiðing
sjúkdóms.
„Engir Mórar
eða Skottur“
„Poltergeist" varir ekki lengi,
e.t.v. nokkrar vikur eða mánuði en
um „haunting", sem er önnur
„Manneskjan er ekki til sem
afmörkuð heild, heldur er allt
tengt, líkt og líffæri likamans
eru hluti af stærra Hffæra-
kerfi. þ.e. likamanum. Það
eru þessi tengsi, sem eru höfuð-
viðfangsefni dulsálarfræðinnar.“
segir William Roll.
tegund fyrirbæra, gegnir öðru
máli. Það varir oft árum saman.
(„Haunting” er fyrirbæri, sem e.t.v.
er nær því að flokkast undir það,
sem Islendingar nefna í daglegu
máli reimleika eða draugagang, en
„poltergeist", þó skilin þarna á
milli séu nokkuð óljós og útskýr-
ingar Rolls á fyrirbærinu hafi í
eyrum blaðamanns hijómað mjög
líkt og útskýringar á „poltergeist";
þ.e. hermihljóð, líkt og verið sé að
líkja eftir mannlegu atferli, s.s.
fótspor, stundum sjáanlegar hreyf-
ingar, s.s. hurðarhúnar hreyfast og
stundum sjást svipir eða draugar,
eins og það heitir á gamalli og
góðri íslensku.) En það er best að
gefa William Roll orðið.
„Haunting" tengist fremur hús-
um og ákveðnum stöðum, en per-
sónum. Sbr. orðið „haunting", sem
ég tel vera af sama uppruna og
home, þ.e. heimili. Þegar hús, sem
reimt er í hafa verið rannsökuð og
saga þeirra rakin, kemur líka
yfirleitt í ljós að þar bjó aldrei
þessi hvítklædda aðalsfrauka, eða
Sjá nœstu
síöu /d
„Hvað er að gerast að Saur-
um?“, spurði Morgunblaðið 20.
mars 1964, en um það leyti fóru
fyrstu fréttir að berast af dul-
arfullum atburðum á bænum.
Leitað var álits margra á fyrir-
bærunum. og voru skoðanir
manna skiptar. Ilinn 21. mars
segir m.a. í Mbl. að Þórberg-
ur Þórðarson hafi hringt og
látið i ljós þá skoðun að hér væri
um reimleika að ræða og ekkert
annað. Skoraði Þórbergur á
náttúrufræðinga að „hrista af
sér slyðruorðið. og taka höndum
saman og rannsaka þessi fyrir-
bæri. án ótta við spott og spé.
Ættu þeir að skoða þau af
nýjum sjónarhóli i samvinnu við
góðan reimleikafræðing. Ekki
sagðist Þórbergur samt sjálf-
ur vilja taka þátt i þeim athug-
unum.“