Morgunblaðið - 18.12.1980, Blaðsíða 1

Fimmtudagur
18. desember

Bls. 33—72
í þessari grein úr Evrópuferð Tad Szulc utanrikismálasérfræðings New York Times kemur fram, að
Bandaríkjamenn geta ekki vænst þess, að Vestur-Þjóðverjar standi með þeim að neinum meiriháttar
gagnráðstöfunum, ef Sovétmenn réðust inn í Pólland. Færð eru rök að því, að Vestur-Þjóðverjar hafi
lagt svo mikið undir í samskiptum sinum við kommúnistaríkin, að þeir séu ekki tilbúnir til að fórna
þeim hagsmunum nema öryggi Vestur-Berlínar sé ógnað.
Þessa mynd birti breska
blaðið The Guardian nýlega
með textanum: nAllt í lagi
félagi — þótt þetta hljómi
eins og sverðaglamur þá eru
þeir aðeins að hringla smá-
mynt
ferðamenn eyða þar ótöldum
milljörðum dollara.
Vestur-þýsk stjórnvöld leggj-
ast gegn öllu, sem spillt getur
núverandi stöðu þessara mála.
En þau snerta náið þau tilfinn-
ingalegu tengsl, sem eru milli
þýsku ríkishlutanna. Nýlega
komst Helmut Schmidt, kansl-
ari, svo að orði: „Við eigum 17
milljónir gisla“ í Austur-
Þýskalandi — og nefndi þar
með alla íbúa landsins.
Til dæmis tók ríkisstjórnin í
Bonn því þegjandi í október,
þegar Austur-Þjóðverjar hækk-
uðu þá skylduupphæð, sem sér-
hver vestur-þýskur gestur verð-
ur daglega að skipta yfir í
austur-þýsk mörk, á meðan
hann dvelst fyrir austan landa-
mærin. Fyrir hækkunina þurftu
börn og gamalmenni að skipta
sex mörkum og aðrir 15 mörk-
Þjóðverjum kappsmál
að austurstefnan lifi
JAFNVEL ÞÓTT RÁÐIST VERÐIINN í PÓLLAND
Vestur-Berlín — Sú blákalda
staðreynd blasir við, að ekki
mun koma til langvinnra vin-
slita milli Vestur-Þjóðverja og
kommúnistaríkjanna, þótt Sov-
étríkin og bandamenn þeirra í
Varsjárbandalaginu ráðist inn í
Pólland.
Eftir að hafa kynnt sér við-
horf ráðamanna í Vestur-Berlín
og annars staðar í Vestur-
Þýskalandi til samskipta þeirra
við Austur-Þýskaland og Sovét-
ríkin, hlýtur maður að álykta á
þennan veg. Samskiptin sem
hér um ræðir eru efnahagsleg,
stjórnmálaleg og einnig tilfinn-
ingaleg. Vestur-Þjóðverjar
munu ekki vilja, að þessi tengsl
rofni, hvað svo sem Sovétmenn
aðhafast í Austur-Evrópu. Þau
munu standast allt nema alls-
herjarstríð Sovétmanna við
Vesturlönd.
Bandaríkjamenn verða að
hafa þessa pólitísku staðreynd í
huga, þegar þeir móta afstöðu
sína til hugsanlegrar innrásar
Sovétmanna í Pólland, sem sýn-
ist æ líklegri. Með það í huga,
að Vestur-Þjóðverjar telja
hagsmuni sína best tryggða
með því að viðhalda margþættu
sambandi sínu austur á bóginn
— í samræmi við svonefnda
„Ostpolitik" — er ólíklegt, að
þeir muni fara að ósk ráða-
manna í Washington um efna-
hagslegar og pólitískar hefnd-
araðgerðir gegn valdhöfunum í
Moskvu. Margir þættir þessa
sambands kynnu að rofna, en
það mun aldrei slitna alveg.
Vestur-þýskir embættismenn
halda því fram, að íhlutun
Sovétmanna í málefni Póllands
yrði hroðalegt áfall og óþolandi,
einkum ef herafli kommúnist-
anna í Austur-Þýskalandi kæmi
þar einnig við sögu. Og á sinn
hátt eru þeir auðvitað einlægir í
slíkum yfirlýsingum. Innrás í
Pólland myndi spilla öllum
samskiptum austurs og vesturs.
Vestur-Þýskaland hefur að
sjálfsögðu skipað sér í fylkingu
með öðrum vestrænum ríkjum,
landið er aðili að Atlantshafs-
bandalaginu og þar eru meira
en 250 þúsund bandarískir her-
menn. Það er nánasti banda-
maður Bandaríkjanna á megin-
landi Evrópu, og brjóstvörn
Vesturlanda gegn sókn Sovét-
manna inn í Vestur-Evrópu.
í óteljandi einkasamtölum
við embættismenn og áhrifa-
menn í Vestur-Berlín kemur þó
fram, að þessar staðreyndir
breyti engu um það, að „Ost-
politik", austurstefnan, er mik-
ilvægasti þátturinn í þýskum
stjórnmálum um þessar mund-
ir. Vestur-Þjóðverjar myndu
því aðeins standa með Banda-
ríkjamönnum að marktækum
gagnráðstöfunum, ef hætta
væri talin steðja að Vestur-
Berlín vegna hernaðaraðgerða í
Póllandi — ekki er líklegt að til
þess dragi.
Astæðurnar fyrir þessari af-
stöðu má rekja til fjármála-
hagsmuna og tilfinninga.
Sé fyrst litið á fjármálin, þá
eru Austur-Þýskaland og Sovét-
ríkin mikilvægur markaður
fyrir Vestur-Þjóðverja. Utflutn-
ingur til þessara tveggja landa
nemur 1,5% af þjóðarfram:
leiðslu Vestur-Þýskalands. í
fyrsta sinn á mörgum áratugum
hallar nú undan fæti í vestur-
þýskum efnahagsmálum. Talið
er, að atvinnulausir verði um
1,5 milljón á árinu 1981. Þeim
myndi fjölga, ef viðskipti austur
á bóginn minnkuðu og dregið
yrði úr vestur-þýskri fjárfest-
ingu í kommúnistaríkjunum.
Vestur-Þjóðverjum er mikið í
mun, að bandamenn þeirra í
vestri átti sig á þessu.
Samkvæmt núgildandi áætl-
unum stefna léestur-Þjoðverjar
að því að verja 1,25 milljarði
dollara til fjárfestingar í endur-
bótum á járnbrautakerfi
Austur-Þýskalands og gera það
rafknúið. Þá ætla þeir einnig að
verja nokkrum milljörðum doll-
ara til að byggja fullkomna
hraðbraut milli Hamborgar og
Vestur-Berlínar um austur-
þýskt land. Með þessum verk-
efnum á að auka efnahagsleg
umsvif Vestur-Þjóðverja, um
leið og Austur-Þjóðverjum er
veitt aðstoð innan ramma aust-
urstefnunnar.
Efnahagsstarfsemi í Austur-
og Vestur-Þýskalandi á furðu-
margt sameiginlegt vegna
margvíslegra samvinnuverk-
efna. Djúpstæður hugmynda-
fræðilegur og pólitískur ágrein-
ingur hindrar alls ekki slíka
samvinnu. Ríkisstjórnin í Bonn
leggur mikla áherslu á að halda
samgönguleiðum opnum til og
frá Vestur-Berlín. Því til stuðn-
ings greiðir hún um milljarð
dollara á ári í vegaskatta, fyrir
vegabréfsáritanir og fleira til
austur-þýsku stjórnarinnar.
Gífurleg gróska hefur verið í
samskiptum þýsku ríkishlut-
anna síðan stórveldin undirrit-
uðu samkomulagið 1972 um
nýja stöðu Vestur-Berlínar. 8
milljónir Vestur-Þjóðverja (þar
af 3 milljónir Berlínarbúa) ferð-
ast árlega til ættmenna og vina
í Austur-Þýskalandi. Þessir
um, nú gildir sú regla, að allir
þurfa að skipta sömu upphæð:
25 mörkum á dag. Raunar mun
Bonn-stjórnin hafa uppi ráða-
gerðir um að borga börnum og
gamalmennum mismuninn. Eins
og embættismaður komst að
orði í einkasamtali: „Stjórnvöld
í Bonn vilja ekki á neinn hátt
stuðla að frekari skiptingu
Þýskalands."
Austur-Þjóðverjar mega því
aðeins fara yfir til Vestur-
Þýskalands, að þeim sé sér-
staklega boðið og austur-þýsk
stjórnvöld samþykki ferð hvers
og eins. Ferðamannastraumur-
inn er því einvörðungu í aðra
áttina og Bonn-stjórnin neitar
að gagnrýna ákvarðanir komm-
únistastjórnarinnar í þessu efni
— nema þegar um bersýnilegar
ögranir er að ræða. í þessu
samhengi er rétt að hafa það
einnig í huga, að Vestur-Þjóð-
verjum er mikið kappsmál að
veita Austur-Þjóðverjum og
Sovétmönnum enga átyllu til að
finna að sérstakri stöðu Vest-
ur-Berlínar.
Sjá bls. 35