Morgunblaðið - 18.12.1980, Blaðsíða 24

56
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. DESEMBER 1980
Hraunbær 35 — 37. Hér er nýlega búið að setja bárujárnsþak með lágu risi ofan á löngu steypt flatt þak.
(Teiknistofa húsnæðismálastj.) Kostnaðurinn við þetta með teiknilaunum til teiknistofunnar mun vera um 5
milljónir króna. Spurning er hvort þetta fólk hafi ekki átt bótakröfur á hendur teiknistofunni og/eða
Reykjavíkurborg. Fólkið, sem byggði húsin vildi fá að hafa þak með risi, en var synjað af byggingaryfirvöldum
borgarinnar. Auðvitað gerir enginn arkitekt svona mistök að gamni sinu, heldur mun einhvers konar
þvermóðska og jafnvel vankunnátta valda mestu og er það litiu betri afsökun en hitt — í umræddu tilviki er þó
ekki við teiknistofuna eina að sakast, hún varð að hlýða fyrirmælum byggingarnefndar. t bakgrunni sjást þarna
hús, sem ekki hafa fengið nýtt þak. Af staðháttum má ráða hvað fyrir byggingaryfirvöldum hefur vakað með þvi
að hafa þökin svona iág á þessum all sérstöku raðhúsum, sem eru með garði á milli. Reynt er að að fá sem mesta
sól niður á milli húsanna. Siíkt hefði mátt takast jafnvel eða betur enda þótt húsin hefðu verið með lágu risi í
upphafi, en með nýju þaki ofan á plötuna hlýtur að draga verulega úr sólarmagninu i görðunum á milli húsanna.
Dr. Gunnlaugur Þórðarson:
Er bull að tala
um þakleka?
Menn þola misjafnlega vel
gagnrýni, svo sem nýverið hefur
sýnt sig vegna greinar minnar:
„Tilræði við almenning á Skóla-
vörðuhæð," er birtist hér í blaðinu
15. f.m. og var um nokkrar opin-
berar byggingar hér í höfuðborg-
inni og þó sérstaklega um „Nýju
Grænuborg", sem byrjað er að
byggja á Skólavörðuhæð. Höfund-
ar þeirrar byggingar eru tvímenn-
ingarnir Ormar Þór Guðmundsson
og Örnólfur Hall og birtist grein-
eftir þá 29. f.m. hér í blaðinu:
„Tilræðismenn svara til saka“.
Segja má að viðbrögðin hafi
verið önnur nú en hér um árið, er
ég tók mér fyrir hendur að
gagnrýna byggingu Borgarsjúkra-
hússins og sérstaklega hins „fár-
ánlega turns". Þá geystust læknar
fram á sviðið með fúkyrðum, en
litlum rökum; arkitektinn þagði
hins vegar þunnu hljóði. Einn
læknanna kallaði þessi skrif mín
ritræpu og annað orðbragð var
eftir því. — Arangur gagnrýni
minnar varð þó sá, að turninn
varð nærri 6 metrum lægri en til
stóð í upphafi. — Reyndar voru
dagar mínir í stjórn Rauða kross-
ins taldir með þeim skrifum, en
það er önnur saga.
Nú hafa arkitektar þessir, tveir
af nærri tug, sem nefndir voru í
umræddri grein tekið sér penna í
hönd, en ekki til þess að rökræða,
heldur til að hella úr skálum reiði
sinnar og grípa þeir þá til þess
óyndisúrræðis að snúa út úr skrif-
um mínum, gera mér upp orð og
hugsananir og rangfæra, þannig
að ég er nauðbeygður til þess að
leiðrétta örfá atriði í grein þeirra,
en af nógu er að taka. Þetta er
ekki gert sjálfs mín vegna, heldur
til þess að almenningur fái ekki
rangar hugmyndir.
Áður en vikið verður að skrifum
þeirra tvímenninganna Ormars
Þórs Guðmundssonar og Örnólfs
Halls arkitekta, skal leiðrétt, sem
misritast hafði hjá mér, að það
var Guðjón Samúelsson húsa-
meistari ríkisins, sem teiknaði
Gagnfræðaskóla Austurbæjar, en
ekki Einar Sveinsson borgararki-
tekt.
Grein mína segja þeir tvímenn-
ingarnir skiptast í þrjá megin-
kafla: 1. Umhverfi nýju Grænu-
borgar, 2. Bull og í þriðja lagi um
staðarval byggingarinnar.
Monumentalt ólæsi
Grein mín fjallaði vissulega um
fleira en þessa einu byggingu, eins
og lesendur geta gengið úr skugga
um; en þeir eru þó litlu nær, þótt
arkitektarnir telji einhvern hluta
greinar minnar bull, en það mun
vera sá hluti hennar, sem fjallar
um hið sérstaka íslenska fyrir-
bæri, vandamál sem stafa af
flötum þökum og þakleka og þar
virðast arkitektarnir ekki hafa
verið læsir á íslenskt mál og hafa
vísvitandi rangt eftir, sem vikið
verður að hér á eftir.
I upphafi greinar minnar segja
arkitektarnir að mér þyki nýja
Grænaborg þeirra „Ijótt hús“, það
segir hvergi í grein minni og orðið
ljótt eða ljótur fyrirfinnst ekki í
henni. Það er því aðeins hugar-
burður þeirra sjálfra eða slæm
samviska, sem kallar fram þau
orð. Varðandi útlit hússins farast
mér svo orð: „Hugsanlega gæti
slík þakhygging farið samilega
sem eins konar „bungaló“ í sveit
og húsbyggjandi þyrfti hvorki að
hugsa um umhverfi né kostnað.
í grein sinni segjast arkitekt-
arnir hafa leitast við að ná
formrænum tengslum við lægri
byggingar í umhverfinu. Teikning
þeirra af umhverfinu sannar hið
gagnstæða, öll húsin í umhverfinu
eru með láréttum og lóðréttum
meginlínum, en barnaheimilið er
hins vegar með ríkjandi skálínum
og mun verka í hrópandi ósam-
ræmi við umhverfi sitt allt.
Arkitektunum er mikið í mun
að reyna að sýna fram á menntun-
arskort minn og þekkingarleysi á
sviði byggingarlistar, og í sam-
bandi við það, að í grein minni
greip ég til orðsins „monument-
al“, sem erfitt er að þýða á
íslensku, láta þeir eftirfarandi orð
falla: „Hefði greinarhofundur
betur látið vera að sletta orði,
sem hann greinilega veit ekki
hvað merkir".
Allir þeir, sem lokið hafa
menntaskólanámi, hvað þá hærri
menntagráðu, vita hvað í þessu
orði felst, og flestir lesenda munu
gera sér grein fyrir því. Hins
vegar er skilgreining þeirra á því,
hvað monumental sé, algjörlega
ný kenning, sem ég tel, að engir
listfræðingar geti fallist á, sem sé
að „einkenni monumental bygg-
inga eru allt önnur en skálínur,
óregluleg grunnmynd og brotin
þakform,“ eins og segir í grein
þeirra. í fáum orðum sagt gengur
þessi nýja kenning þeirra í ber-
högg við það, sem segir í alfræði-
orðabókum um orðið. Verk geta
verið monumental á svo margvís-
legan hátt, svo sem í myndlist,
tónlist og jafnvel í algjöru látleysi
sínu. Undir yfirskriftinni „bull“
eigna tvímenningarnir mér það að
hafa haldið því fram „að undirrit-
aðir og arkitektar yfirleitt teikni
flöt þök til þess að skaða íslensku
þjóðina og ennfrcmur þeir búi til
hallandi þok til þess að auðga
sjálfa sig.“
Staðhæfingu af þessu tagi er
hvergi að finna í skrifum mínum
og er hún frá þeim sjálfum komin.
Hins vegar segir í grein minni um
flötu þökin, að þau hafi á sínum
tíma verið heilagur boðskapur og
að þau hafi reynst svo illa, að
setja hafi þurft bárujárnsþök á
fjölda húsa með ærnum kostnaði,
eftir á, og jafnvel að teiknistofur
eða stofnanir þær sem hlut hafi
átt að máli hafi tekið þóknun
sérstaklega — fyrir þakteikningu
eftir á — sem er í rauninni
ósanngjarnt, þegar um er að ræða
mistök af hendi teiknistofu arki-
tekts eða af hálfu byggingaryfir-
valda Reykjavíkur. Ekki hafa
íbúðaeigendur eða húsbyggjendur
fengið neinar bætur fyrir allt það
ónæði og öll þau leiðindi, sem þeir
hafa haft af húsleka víða um land.
Það er því hreinn útúrsnúningur-
og ósvífni næst að leggja þessa
merkingu í skrif mín. Almenning-
ur veit betur en þeir arkitektarnir
tveir virðast halda. Undirritaður á
síður en svo nokkuð sökótt við þá
tvímenningana, en af hreinni
hendingu eða áhuga almennt, er
mér kunnugt um að þeir hafa sýnt
meiri „frumleika" en margir aðrir
kollegar þeirra í frágangi á flötum
þökum, því að þeir hafa t.d.
teiknað hús með kvos í miðju þaki
þar sem rigningarvatni eða bráðn-
um snjó er ætlað að renna ofan í
rennu, sem er inni í húsinu,
þannig hafa þeir t.d. hagað þessu í
nýrri viðbyggingu við grunnskól-
ann á Blönduósi og viðbyggingu
við sjúkrahúsið á Neskaupstað. —
Þá er bratt strýtuþak að skömm-
inni skárra. Slíkt fyrirkomulag
býður háska heim og hefur frést,
að þegar hafi skapast einhver
vandræði út af þessu fyrirkomu-
lagi í báðum fyrrtöldum bygging-
um.
Tvímenningarnir hafa gert
teikningar af mörgum byggingum
víðs vegar um land og eru þær
kapituli fyrir sig, sem ekki skal
fjölyrt frekar um, en einkennist af
því, sem mest var fundið að í
gagnrýni minni. Sem sé tillitsleys-
inu við þá byggingu, sem fyrir var
og nýja byggingin tengdist við,
dæmi þessa eru mörg, en þó skal
aðeins bent á Keflavíkursjúkra-
hús.
I grein minni var hvergi vikið að
arkitektum almennt, samt leyfa
þeir tvímenningarnir að láta frá
sér fara á prenti að ég segi í grein
minni, að „arkitektar yfirleitt
teikni hús með hallandi þaki til
þess að fá hærri laun eða til þess
að auðgast, sem er auðvitað
hreinn útúrsnúningur og af sama
toga, en sýnir aðeins slæma sam-
visku manna, sem teikna hús með
alltof upptypptu þaki í algjöru
tilgangsleysi og síst til fegurðar-
auka. I grein minni segir einmitt
að ég ætli tvímenningunum ekki
svo illt að vilja auka rúmmetra-
fjölda byggingarinnar til þess að
fá hærri laun og svo óheppilegt er
það fyrir þá, að orðin hallandi
þak“ fyrirfinnast ekki í grein
minni.
Geipan að tala um bruðl
Seinna í greininni farast þeim
svo orð, vegna ummæla minna um
byggingarkostnað: „Heldur
fáfengilegt er því að hafa uppi
mikla geypan með getgátum um
verð hússins“. Það segir sig sjálft,
að enda þótt tilboð verktaka sé
viss leiðbeining, er þá fyrst hægt
að segja til um kostnaðarverð
byggingar sem þessarar þegar
henni er lokið og undirritaður
gæti vel hugsað sér að gera
samanburð á því, þegar þar að
kemur, en að sjálfsögðu verður að
bíða síns tíma að hægt verði að
ganga úr skugga um þetta atriði,
miðað við byggingu sams konar
dagvistunarheimilis með jafn-
miklu notagildi, t.d. í Brejðholti.
Sannfæring mín er, að á því verði
mikill munur, hversu húsið á
Skólavörðuhæð verður miklu dýr-
ara en allar aðrar dagvistunar-
stofnanir miðað við notagildi og
rúmmetrafjölda.
Vanhugsuð staðsetning
Staðsetning þessa dagvistunar-
heimilis er afskaplega óheppileg
frá mörgum sjónarmiðum og
borgarstjórnarmeirihluta Reykja-
víkur fyrr og síðar lítt til sóma.
Dagvistunarheimilið er staðsett
við mjög fjölfarna en all þrönga
umferðaræð og mun án efa stafa
af því margvísleg hætta, en auk
þess eru tvö önnur dagvistunar-
heimili í næsta nágrenni, sem
myndu geta þjónað þessu hverfi,
en þjóna nú að meira eða minna
leyti börnum úr öllum borgarhlut-
um, börn eru t.d. keyrð niður í
Laufásborg ofan úr Breiðholti og
Árbæjarhverfi.
Það dylst engum, að það hlýtur
að vera miklu meiri nauðsyn að
byggja dagvistunarheimili, sem
þjónaði nýjustu úthverfum
Reykjavíkur, en að reisa slíkt
heimili í gamla bænum þar sem
börnum fer hraðfækkandi. Hitt
má og vera ljóst að staðsetning
slíks dagvistunarheimilis væri
ágæt, þar sem Steinahlíð er inn
við Elliðavog og er ágæt hugmynd
enda þótt arkitektarnir telji hana
„frumlega". Á þeim stað yrði
dagvistunarheimilið í leið flestra
notenda, en úrleiðis á Skólavörðu-
hæð.
Hitt má og vera ljóst, að það er
lítil von til þess, sem þeir arkitekt-
arnir halda fram, „að það muni
lífga upp á umhverfið á Skóla-
vörðuholti," að hafa börn lokuð
inni í einhverjum ólögulegum
stein-trékassa með fáránlegu loki.
Ekki er líklegt að börnum líði
betur þar en á grasinu og í
veðursældinni inn við Elliðavog.
Enda þótt garðurinn við Hnit-
björg hafi verið hugsaður einungis
sem höggmyndagarður, þá væri
hugsanlegt að dagvistunarheimili
fengi afnot af honum, en af
einhverjum lítt skiljanlegum
ástæðum hefur hann verið lokaður
borgarbúum líkt og væri hann
undir sérstakri náttúruvernd. Það
breytir ekki þeirri staðreynt að
dagvistunarheimili þetta fellur
ekki í umhverfið. Það er leitt að
þurfa að standa í að svara skrifum
slíkum sem hér um ræðir, og væri
hrein fásinna, ef almenningur
ætlaði að eigna arkitektum yfir-
leitt það hugarfar, sem þeir félag-
arnir Ormar Þór Guðmundsson og
Örnólfur Hall lesa út úr grein
minni og endurspeglast í svari
þeirra og verkum, en virðist gefa
til kynna vanmetakennd eða ann-
að verra.
Hitt sem ekki kemur þessu máli
beint við gæti verið efni í aðra
grein eða viðfangsefni fyrir rann-
sóknarblaðamennsku, að athuga
hvers vegna örfáir arkitektar
virðast hafa fengið obbann af
þeim verkefnum að teikna opin-
berar byggingar og mannvirki á
vegum ríkis og sveitarfélaga á
síðustu tímum. Illu heilli er sam-
keppni lítt tíðkuð. Freistandi væri
að rannsaka, hvaða tengsl liggja
að baki. Mér býður í grun, að þar
sé einkum um að ræða tengsl
stjórnmálalegs eðlis og/eða
skyldleikabönd, en rannsókn á því
bíður betri tíma eða manna.
4. des. 1980.
Armúli 3. Hér er verið að undirbúa smíði nýs þaks ofan á þetta stórhýsi Sambandsins (Teiknistofa SÍS). Hér var
um þakleka að ræða, eins og í svo mörgum þessháttar byggingum, en lausnin er snjöll, ein inndregin hæð ofan á
með nýju en ekki marflötu þaki. Vonandi lekur það ekki lika. Þakleki hefur kostað islensku þjóðina hundruð
milljóna fyrir utan öll leiðindin og vandræðin.