Morgunblaðið - 21.12.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. DESEMBER 1980
59
Amnesty:
Mál Pátrick Gcrvasonis
ÞAR sem íslandsdeild alþjóða-
samtakanna Amnesty Interna-
tional hefur itrekað orðið vör
bæði misskilnings og mistúlkun-
ar á afstöðu þeirra til máls
Patrick Gervasonis, þykir rétt að
skýra hana ögn nánar.
Þegar Patrick Gervasoni kom til
Islands höfðu stuðningsmenn
hans samband við stjórnarmenn
tslandsdeildar Amnesty Interna-
tional og spurðust fyrir um það,
hvort samtökin gætu með ein-
hverju móti lagt honum lið. Mjög
strangar reglur gilda um afskipti
landseilda Amnesty International
af málum einstaklinga í eigin
landi, en með hliðsjón af nýjum
reglum um afstöðu samtakanna til
þeirra sem neita að gegna her-
þjónustu, sem samþykktar voru á
ársþinginu í Vínarborg 11.—14.
september 1980, tók stjórn ís-
landsdeildar málið til umræðu og
ákvað að vísa því til aðalskrifstof-
unnar í London. Voru henni send-
ar allar þær upplýsingar, sem
íslandsdeild AI hafði fengið um
mál Gervasonis. Þar var það tekið
til sjálfstæðrar könnunar og
niðurstaðan varð sú, sem frá var
skýrt á blaðamannafundi íslands-
deiidar samtakanna 19. nóv. sl.,
þ.e., að yrði Gervasoni fangelsaður
fyrir að neita að gegna herþjón-
ustu af pólitískum ástæðum
myndu samtökin taka upp mál
hans sem samvizkufanga, og með
hliðsjón af því gæti Islandsdeildin
mælt með því við íslenzk stjórn-
völd, að þau sendu Gervasoni ekki
úr landi, nema tryggt væri að
hann lenti ekki í fangelsi.
I a-lið 1. gr. laga alþjóðasamtak-
anna Amnesty International segir
um hlutverk þeirra, að þau skuli
vinna að því, að leystir verði úr
haldi allir þeir, sem í bága við
Mannréttindayfirlýsingu Samein-
uðu þjóðanna eru fangelsaðir,
hafðir í haldi eða beittir annars-
konar líkamlegum þvingunum
vegna stjórnmálaskoðana, trú-
arskoðana eða annarra samvizku-
bundinna skoðana, eða vegna
þjóðernis, kynferðis, litarháttar
eða tungu, svo framarlega sem
þeir hafi ekki beitt valdi né hvatt
til valdbeitingar. Þeir sem falla
undir þessa skilgreiningu eru
nefndir samvizkufangar.
í b- og c-liðum 1. gr. laganna er
kveðið á um önnur meginmarkmið
samtakanna, þ.e. baráttuna fyrir
því að mál pólitískra fanga fái
viðunandi réttarmeðferð og bar-
áttuna gegn pyntingum og dauða-
refsingu.
Svo sem a-liður 1. gr. ber með
sér, er starfi samtakanna fyrir
samvizkufanga þar markaður til-
tekinn rammi, en ekki nánar
kveðið á um hvað innan hans skuli
rúmast. Það getur verið og hefur
reynzt umdeilanlegt. Hafa farið
fram umræður um það innan
vébanda samtakanna árum saman
og verið markvisst að því unnið að
skilgreina hvern einstakan þátt
a-liðs 1. gr. Ljóst er þó, að slíkar
skilgreiningar þurfa ekki að vera
eilífar og óumbreytanlegar, nýjar
og breyttar aðstæður kunna að
kalla á endurskoðun þeirra. Meðal
hinna mörgu atriða, sem rædd
hafa verið á þingum Amnesty
International undanfarin ár, er
afstaða samtakanna til þeirra,
sem neita að gegna herþjónustu.
Fékkst niðurstaða þeirrar rök-
ræðu einmitt á síðasta ársþingi,
sem fyrr er getið, en þá var
samþykkt, að a-liður 1. gr. laga
samtakanna skuli ná til þeirra,
sem fangelsaðir eru fyrir að neita
að gegna herþjónustu á grundvelli
trúarskoðana, siðfræði- og sið-
ferðisskoðana, eða af mannúðar-,
heimspekilegum, pólitískum eða
öðrum ámóta ástæðum. Ennfrem-
ur, þegar lagareglur í viðkomandi
landi eru með þeim hætti (sem
nánar er tiltekið í reglum AI, en
verður ekki farið út í hér) að
torveldi mönnum að koma mót-
mælum sínum á framfæri svo og,
þegar menn eru fangelsaðir fyrir
að neita að gegna öðrum störfum í
herþjónustu stað, þegar líta má á
þau störf sem refsingu (svo sem
þegar afplánunartíminn er tvöfalt
lengri en herskyldutíminn).
Eftir könnun á máli Patrick
Gervasonis var hann talinn falla
undir a-lið 1. gr. — ef hann yrði
fangelsaður.
í Frakklandi er ekki viður-
kenndur réttur manna til að neita
að gegna herþjónustu af pólitísk-
um ástæðum heldur aðeins þeirra
(skv. 41. gr. Code du Service
national) sem eru „skilyrðislaust
andvígir persónulegri beitingu
vopna vegna trúarlegrar eða
heimspekilegrar sannfæringar."
Sá frestur, sem mönnum er veitt-
ur til að leita réttar síns í þessum
efnum er mjög skammur. Alþjóða-
samtökin Amnesty International
hafa ítrekað farið fram á það við
Hrauneyjafosslína:
Tilboð opnuð
í undirstöður
Á FÖSTUDAG voru opnuð tilboð hjá Landsvirkjun í byggingu
undirstaða fyrir áfanga 4 og 5 í 220 kv háspennulinu Landsvirkjunar
frá Ilrauneyjafossi að spennistöðinni á Brennimel í Ilvalfirði. Er hér
um að ræða undirstöður fyrir 177 stálmöstur, % í áfanga 4 og 81 í
áfanga 5.
Tilboð bárust frá eftirtöldum aðilum og að fjárhæðum sem hér segir:
Áfangi 4 Áfangi 5
kr. kr.
Aðalbraut hf. 372.324.882 444.491.071
Dalverk hf. o.fl. 484.558.736
Hlaðbær hf. og Víðir Guðmundsson 336.508.822 423.775.792
ístak hf. 355.900.000 438.800.000
Ræktunarsamband Flóa, Skeiða og Vörðufell hf. 362.922.840
Vörðufell hf. 417.365.670
Kostnaðaráætlun Landsvirkjunar nam kr. 361.685.240 fyrir áfanga 4
og kr. 446.181.830 fyrir áfanga 5.
Tilboðin eru nú til athugunar hjá Landsvirkjun.
Framkvæmdir við Hrauneyjafosslínu 1 hófust sumarið 1979 með
lagningu vegslóðar meðfram línunni. Síðastliðið vor var boðin út
bygging undirstaða fyrir áfanga 1, 2 og 3, og er vinna við þá nú lokið, en
áfangarnir eru alls fimm talsins. Efni í háspennulínuna var boðið út
haustið 1979 og er búið að ganga frá samningum um kaup á öllu efni til
línubyggingarinnar, og mun fyrsti hluti þess koma til landsins vorið
1981. Stefnt er að því að ljúka byggingu línunnar haustið 1982, og verður
næsta sumar hafist handa við reisingu mastra og strengingu víra.
Hrauneyjafosslína er 150 km að lengd með 470 stálmöstrum.
Heildarkostnaður án vaxta á byggingartíma er áætlaður 9.000 milljónir
króna á verðlagi í desember 1980.
Frakka (og fleiri þjóðir sem aðild
eiga að Evrópuráðinu), að sett
verði lög þar í landi í samræmi við
áiyktun þings Evrópuráðsins (nr.
337 frá 1967), þar sem segir, að
með tilliti til 9. gr. Mannréttinda-
samþykktar Evrópuráðsins ætti
að losa einstaklinga undan her-
skyldu ef þeir neiti að gegna henni
af trúarlegum, siðfræðilegum, sið-
ferðilegum, heimspekilegum,
mannúðar- eða öðrum ámóta
ástæðum.
Þegar beiðni manns í Frakk-
landi um að losna undan her-
skyldu er synjað, á sá hinn sami
tvo kosti, að hlýða og fara í herinn
eða koma fyrir herdómstól þar
sem hann á yfir höfði sér allt að
tveggja ára fangelsi. í nýútkom-
inni ársskýrslu Amnesty Interna-
tional segir, að á tímabilinu frá
okt. 1979 til marz 1980 hafi yfir 30
manns verið fangelsaðir skv. dómi
herréttar og hafi það verið fjölgun
frá fyrri árum. Þar segir og, að
nefnd sú, sem fjalli um undan-
þágubeiðnir frá herþjónustu hafi
á árabilinu 1975—78 veitt um 500
manns undanþágu á grundvelli
heimspekilegrar sannfæringar, en
síðan 1978 hafi undanþágubeiðn-
um á þeim grundvelli í vaxandi
mæli verið synjað.
Ein röksemdin gegn afskiptum
Amnesty International af máli
Patrick Gervasonis er sú, að hann
sé ekki orðinn fangi og komi
samtökunum ekki við fyrr en hann
sé kominn bak við lás og slá. Þetta
er eðlilegur misskilningur, því að
til skamms tíma bundu samtökin
starf sitt mjög afdráttarlaust við
að menn væru orðnir fangar. Sú
afstaða reyndist hinsvegar í mörg-
um tilvikum afar erfið og geysi-
lega umdeild. Það kom fyrir að
samtökin héldu að sér höndum og
horfðu aðgerðarlaust á að menn
væru sendir þaðan, sem þeir höfðu
leitað athvarfs, til sinna heima
eða annarra staða, þar sem þeir
ýmist lentu beint í fangelsi eða
hurfu sporlaust eftir handtöku við
heimkomuna.
Þegar flóttamannastraumurinn
frá Víetnam var sem mestur og
unnið var að því að fá þjóðir heims
til að taka við hinu bjargarlausa
bátafólki var fyrri afstaða Amn-
esty International tekin til endur-
skoðunar. Amnesty gat að vísu
ekkert fyrir einstaka flóttamenn
gert þar sem þeir voru ekki
pólitískir fangar en á grundvelli
þess, að þetta fólk hafði ástæðu tii
þess að ætla að svo yrði, færi það
aftur heim, var farið inn á þá
braut að hvetja ríkisstjórnir
heims til að veita því skjól.
Afskipti af máli Patrick Gerv-
asonis byggjast á sömu hugsun, að
hvetja ríkisstjórn þess lands, sem
hann hefur leitað skjóls í, til að
reka hann ekki burt þannig, að
hann eigi yfir höfði fangavist. Þar
með er alls engin afstaða tekin til
annarra þátta málsins, hvorki til
skoðana Gervasonis né þess,
hvernig hann er til landsins kom-
inn. Samtökin Amnesty Interna-
tional vinna að frelsi einstakl-
inganna, hvar sem er í heiminum,
til að halda fram hvaða skoðunum
sem er, og gjaldi menn skoðana
sinna með fangavist, þótt þeir hafi
ekki beitt ofbeldi, líta samtökin á
þá sem samvizkufanga og reyna
að vinna fyrir þá eftir megni.
Jafnframt er samtökunum að
sjálfsögðu í mun að hindra, að
menn séu fangelsaðir vegna skoð-
ana sinna og vinna að því með
margvíslegu móti.
Lagatæknileg atriði á borð við
gildi skilríkja telja samtökin hins-
vegar mál út af fyrir sig sem hvert
ríki hljóti að leysa með þeim
hætti, sem það telur réttast.

Lifandi jólablóm
- Gjöf sem gleður
Örfá ilmandi blóm setja hrífandi og
ógleymanlegan svip á jólahátíðina.
MUNIÐ AÐ LÍTA VIÐ í NÆSTU BLÓMAVERSLUN
^Blóma
namleiðendur