Morgunblaðið - 23.01.1981, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. JANÚAR 1981
Rætt við Eyþór Stefánsson, tónskáld og leiklistarfrömuð á Sauðárkróki, sem
„Foreldrar mínir voru báðir söngelskir og
mikið var sungið á mínu bernskuheimili.
Mér er óhætt að segja, að það hafi verið
móðir min sem beindi mér á brautina og oft
síðar hef ég undrast hve mikið hún kunni af
lögum, gömlum alþýðulögum, sálmalögum
og passíusálmalögin. Og siðar komu svo
fleiri til skjalanna, sem ýttu undir þessa
þörf mina fyrir að vinna að tónlistinni, Jón
Þ. Björnsson skólastjóri var mér ómetan-
legUr lærifaðir, síðar kom til að Stefán
bróðir minn gaf mér orgel þegar ég var
sextán ára og þá hófst mitt sjálfsnám fyrir
alvöru. Og meðan ég var að fikra mig áfram
voru alltaf einhverjir nærri, sem voru
boðnir og búnir að leiðbeina mér.“
„Þar sem góð
tónlist er iðkuð
er ekki húsrúm
fyrir neitt illt“
texti:
JÓHANNA
KRISTJÓNSDÓTTIR
Við sitjum í hlýlegu vinnuher-
bergi Eyþórs Stefánssonar, tón-
skálds, leiklistarfrömuðar og söng-
stjóra og ég veit eiginlega ekki
hvað. Hann er áttræður í dag, en
það er eins og forsjónin hafi ekki
getað fengið af sér að marka andlit
hans rúnum, svo að ekki verður
aldurinn markaður af útliti hans.
Hann hefur þykk gleraugu og grátt
höfuð, fíngerður maður, heims-
borgari í fasi.
Hann hefur verið driffjöðrin á
nánast öllum sviðum menningar-
lífs á Sauðárkróki hátt í sextíu ár,
auk þess sem fjöldamörg lög hans
eru alþekkt. Hann kveðst vera
seztur í helgan stein, þó eru ekki
nema fjögur ár síðan hann lék
„síðasta hlutverkið" sitt eins og
hann orðar það. Nú situr hann við
og afskrifar og grisjar lögin sín.
Fyrsta lagið samdi hann 18 eða 19
ára gamall, það hét Vorperla og var
við texta Guðmundar Guðmunds-
sonar. „Það er löngu farið forgörð-
um í gömlu dóti,“ segir hann. „Ég
er ekki hlynntur því sem margir
tónsmiðir gera, halda öllu til haga,
drögum og skissum, og svo er verið
að gramsa í þessu seinna og
kannski lifa einstaka perlur. Ég vil
ekki láta taka sjálfan mig of
hátíðlega og telja allt til kúnst-
verka. Ég vil fá að afskrifa eins og
mér þóknast og hafa leyfi til að
vera minn eigin dómari. Ég hef
alltaf verið seinvirkur við laga-
smíð, skrifa upp mörgum sinnum.
Og þess vegna hefur mér kannski
tekizt að gera góða hluti inn á
milli. >
Það hafa komið út eftir mig
fimmtán lög og þau fengu ágætar
undirtektir, svo var bætt við
nokkrum og allt hefur þetta hlotið
góðar viðtökur. Ég á lítið í handriti
nú. Andinn kemur ekki svo glatt
yfir mig. Hvernig lag verður til?
Það kemur einhvern veginn og
hvíslar sig inn í hugann, nuddar
sér síðan lengra og lengra, þangað
til ég get farið að skrifa það. Oft
verður mér ljóð uppspretta lags.
Einhvers konar stemmningu þarf
til, en ég er ekki sveiflumaður í
þeim skilningi að ég semji lög,
þegar ég er í einhverri sérstakri
geðlægð eða gleðihæð. En það getur
orðið til við sterka hrifningartil-
finningu. Einu sinni man ég eftir
að hafa verið staddur uppi í
herbergi Guðrúnar dóttur okkar,
úr því sér yfir allan þennan sal —
þann fegursta í heimi. Þetta var á
Jónsmessu og það birtist mér sýn
sem maður sér sjaldan, norðurloft-
ið gullstafir fjalla á milli og sólin
að smeygja sér innum. Þá fæddist
lítið lag, ég skrifaði það niður þótt
enginn texti væri við. Svo liðu ár og
ég var næstum búinn að gleyma
þessu. En seinna rifjaðist þetta
upp, Hólmfríður Jónasdóttir gerði
við það texta og það hefur verið
flutt af Skagfirzku söngsveitinni,
heitir Sumarnótt. Það er til í
handriti en hefur ekki verið gefið
út. Og ég má segja að þegar upp
verði staðið ætli ég ekki að láta
liggja eftir mig meira en 30—40
lög.“
Sumum þykir ekki einleikið,
hversu mikið er af músíkölsku fólki
og listrænu í Skagafirði. Kannt þú
einhverja skýringu á því?
„Kannski má að nokkru skýra
það með því hversu margir eru
afkomendur Borgar-Bjarna. Allir
sem frá honum eru komnir virðast
hafa meira eða minna af hæfileik-
um í þessa átt. Borgar-Bjarni var
langafi minn. Hann átti tuttugu og
tvö börn og flest af því fólki hefur
átt afkomendur, sem hafa verið hér
í Skagafirði, aukið kyn sitt og þessi
ætt orðið fyrirferðarmikil."
Foreldrar Eyþórs, Stefán Sig-
urðsson og Guðrún Jónasdóttir,
giftust 1883, bjuggu úti á Reykja-
strönd, en fluttu alkomin til Sauð-
árkróks um aldamótin. Þetta voru
í vinnuherberginu. Á
veggnum myndir úr
hinum ýmsu leikrit-
um, sem Eyþór færði
upp eða lék í á Krókn-
um.
um margt hallærisár, en þó að
byrja að birta til, Ameríkuferðir
um garð gengnar. Eyþór segir að á
heimili sínu hafi aldrei vantað
björg í bú, faðir hans var sjómaður
og góð skytta, en ekki lágu pen-
ingar á lausu. Síðan var vöru-
skiptaverzlun við fólkið í sveitinni
sem keypti Drangeyjarfugl og egg
á vorin af föður hans og á haustin
fisk, verkaðan á ýmsan máta og
fyrir þetta fékkst kjöt, slátur,
smjör og tólg. Svo var unnið heima,
móðirin spann og prjónaði hvað-
eina sem til fataplagga þurfti.
Faðir Eyþórs varð á bezta aldri
fyrir slysi svo að sundur tættist
hægri hönd hans. Það var erfitt
manni sem átti svo mikið undir
veiðiskap til að framfleyta fjöl-
skyldu sinni. En viljinn til að sjá
sér og sínum farborða knúði hann
áfram, að sögn Eyþórs og var
aðdáunarvert að sjá hverju hann
fékk áorkað með bæklaðri hendi.
Börn Stefáns og Guðrúnar voru
sex, en þrjú létust úr barnaveiki,
eftir lifðu, auk Eyþórs, Stefán sem
var elztur, bjó lengi á Akureyri og
Anna María, látin fyrir fimmtán
árum.
Ég bið hann segja mér frá
Sauðárkróki æskuára hans.
„Þetta var ekki nema lítið þorp
og bæjarbragurinn fábreyttur. En
alltaf man ég hvað okkur krökkun-
um þótti bolludagurinn mikill há-
tíðisdagur. Þá máttum við nefni-
lega flengja „betri borgarana" sem
svo voru kallaðir — einkum kaup-
menn. Við byrjuðum hjá Kristjáni
Popp kaupmanni, sem bjó í einu
helzta húsi á staðnum, Villa Nova.
Hann var danskur, átti krambúð og
pakkhús. Við fórum um allt hús og
inn í svefnherbergin og hýddum
alla, fullorðna og börn og enduðum
á tíkinni. Þetta þótti okkur
skemmtilegt. Svo fengum við bollur
fyrir ... Dönskum kaupmönnum
sem settust að í plássunum hér
umhverfis landið hefur oft verið
bölvað, en þeir sem voru hér á
mínum bernsku- og æskuárum
mörkuðu djúp spor til umbóta,
menningarauka og félagslífs. Ég
minnist sérstaklega þeirra Popp-
feðga og Valgarðs Claesen, sá var
nú seinna seiddur frá okkur og
settur yfir ríkisfjármálin, enda