Morgunblaðið - 21.02.1981, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 1981
Texti H.G.
Myndir Kristinn
Alvarlegt
AKUREYRI:
ástand atviimumála
Garðar Svanlaugsson, atvinnulaus
„Atvinnuleysið
ömurlegt líf6
„Þetta er ömurlegt líf, ég hef
verið atvinnulaus siðan í september
að þvi frátöldu að ég hef vinnu sem
dyravörður í H-IOA 7 til 8 kvöld í
mánuði. Það er þvi hræðilegt að
liggja heima langt fram eftir degi
hverjum alveg aðgerðarlaus og það
iiggur við að maður snúi sólar-
hringnum við í þessu tilgangs-
leysi," sagði Garðar Svanlaugsson
er blm. hitti hann á vinnumiðlun-
arskrifstofunni.
Hverjar eru atvinnuleysisbæturn-
ar?
„Ég fæ 1.100 krónur á hálfs
mánaðar fresti og af því er varla
nokkur leið að komast af. Ég vann
áður hjá Odda, en þar var dregið
saman í haust og því fékkst ekki
áframhaldandi vinna þar.“
Hefur þú leitað vinnu víða?
„Ég hef gengið á milli nær allra
fyrirtækja hér í bænum auk þess
sem ég er á skrá hjá Atvinnumiðlun-
inni, en það hefur ekkert gengið . Ég
sé ekki fram á annað en að maður
verði að koma sér úr bænum til að fá
vinnu. Ég hef heyrt að næg vinna sé
nú úti í Grímsey og ætli maður drífi
sig ekki bara þangað.
Mér finnst það anzi hart að þurfa
að fara úr bænum til að fá vinnu og
mér finnst að bærinn ætti að gera
eitthvað í málinu, atvinnuleysið er
orðið svo víðtækt.
Ég er ekki nema 21 árs en hef þó
aldrei orðið atvinnulaus og finnst
það mjög þungbært og mér er
kunnugt um að margir jafnaldrar
mínir eiga við sama vanda að stríða,
eða verða kannski að láta sér nægja
hálfs dags vinnu."
„íbúðamarkað-
urinn nær
mettaður44
„Það er erfitt að gera sér grein
fyrir stöðunni í byggingariðnaðin-
um, en sennilega erum við langt
komnir með að metta ibúðamarkað-
inn og nú er staðan sú að til er að
meðaltali ein íbúð á hverja meðal-
fjölskyldu. Þá hafa vaxta- og verð-
tryggingakjör lána komið i veg
fyrir að fóík hafi getað fjárfest í
ibúðum. Þetta eru megin orsakirn-
ar fyrir þeim samdrætti, sem orðið
hefur i byggingariðnaðinum",
sagði Tryggvi Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Smára hf.
„Sem dæmi um samdráttinn hjá
okkur get ég nefnt að frá 1972
byggðum við að meðaltali 30 íbúðir á
ári, en fyrra voru þær aðeins 12 og
nú 14, þar af eru enn þjrár óseldar,
en slíkt hefur ekki komið fyrir áður,
en þrátt fyrir þetta höfum við enn
komizt hjá því að segja starfs-
mönnum upp.
Hvernig stendur á því að íbúða-
markaðurinn hefur mettazt?
„Það stafar mikið til af því, að hér
á Akureyri hefur okkur tekizt að
byggja mun ódýrara en víðast hvar
annarsstaðar og það lætur nærri að
íbúðir hér séu 30% lægri í verði en í
Reykjavík. Áður en vextir hækkuðu
og verðtrygging kom á lán var einnig
miklu auðveldara fyrir einstaklinga
að fjármagna íbúðakaup. Ef við
lítum á þróun mála undanfarin ár
kemur í ljós að nú eru mun fleiri
íbúðir á hvern íbúa en verið hefur:
íbúðir fjöldi íbúa á
alls hverja íbúð
1959 2.035 4,22
1970 2,583 4,16
1972 2,797 4,00
1978 3,758 3,42
Nú þegar lánamöguleikar eru litlir
og afborgunarskilmálar nær óvið-
ráðanlegir auk mettunarinnar hlýt-
ur samdráttur að vera óhjá-
kvæmilegur. íbúðir í nýsmíði hafa
fylgt vísitölunni og eru því hlutfalls-
lega talsvert dýrari en eldri íbúðir
og fólk veigrar sér við að fara út í
kaup.
Meðan á uppgangstímunum stóð
fengust mjög margir við húsbygg-
ingar og til þess þurfti marga
starfsmenn, sennilega of marga mið-
að við bæjarstærð. Þá hefur bæjar-
félagið orðið að draga úr fram-
kvæmdum vegna fjárhagsörðugleika
og kostnaðaraukninga og erfiðleikar
í atvinnurekstri hafa komið í veg
fyrir nauðsynlega fjárfestingu."
Hvað telur þú að sé framundan?
„Ég tel útlitið talsvert dökkt.
Hvað byggingaiðnaðinn varðar, þá
sé ég ekki fram á að unga fólkið geti
valdið íbúðakaupum, lánstíminn er
of stuttur. Húsnæðismálastjórnar-
lánin verða að hækka og eigin
fjármögnun að minnka jafnt og þétt
eigi þetta að vera möguleiki. Hjá
okkur er ástandið þannig að undan
farin ár höfum við haft verkefni eitt
og hálft fram í tímann í byrjun
hvers árs og jafnvel getað bætt við,
en nú höfum við ekki verkefni út
þetta ár og sjáum okkur ekki fært að
ráðast í íbúðabyggingar vegna þess
að kaupendur skortir. Þetta er að
mörgu leyti erfiður iðnaður, mikill
hluti rekstrarfjár kemur frá hús-
næðismálastofnun. Fyrsti hluti fæst
3 mánuðum eftir að bygging hefst 2.
og 3. hluti koma svo 6 og 12
mánuðum síðar. Það getur því orðið
anzi erfitt að brúa bilið og ástandið
er nú þannig að nú í fyrsta sinn eiga
verktakar samtals 10 óseldar íbúðir
frá fyrra ári.
Hvað varðar atvinnuástandið al-
mennt, er það að segja, að hér hafa
ekki risið ný fyrirtæki í langan tíma
og nokkurrar stöðnunar hefur gætt í
atvinnuuppbyggingu og þar með
Tryggvi Pálsson, framkvæmda-
stjóri Smára hf.
dregur úr fólksfjölgun-. Því þarf
stóriðja eða einskonar vítamíns-
sprauta að koma til ef ástandið á að
lagast til frambúðar. Nú er sam-
dráttur hjá Sambandsverksmiðjun-
um og önnur stór fyrirtæki stækka
ekki og virðast ekki eiga peninga til
fjárfestingar.
Þá er rétt að geta þess að
atvinnuleysið er mun meira en fram
kemur, þar sem þeir sem ráku
sjálfstæðan atvinnurekstur áður, fá
ekki bætur og fjöldi iðnaðarmanna
er auk þess með uppsagnir upp á
vasann. Þá hefur eftirvinna hér nær
með öllu lagzt niður.“
„Ekki lóða-
skortur sem
veldur sam-
drættinum
heldur vaxta-
og lánakjörin46
„Það er ekki hægt að neita því að
talsverður samdráttur hefur orðið i
húsbyggingum hér sfðan 1978 en á
þvi ári var byggingu flestra íbúða
lokið. Þegar þetta er athugað er
ekki raunhæft að líta aðeins á
ióðaúthlutanir, þvi þær segja lítið
um byggingahraða og einnig er oft
nokkuð um það að úthlutuðum
lóðum sé skilað inn aftur. Það
stafar helzt af þvi að fólki finnst
lóðirnar erfiðar og því reVTiir það
frekar að fá aðrar lóðir. A siðasta
ári var til dæmis um 40% af
úthlutuðum einbýlishúsalóðum skil-
að." sagði Jón Geir Ágústsson
byggingafulltrúi Akureyrarbæjar.
Hve mörgum íbúðum hefur verið
lokið á ári hverju undan farin ár?
„1973 voru aðeins 89 íbúðir full-
gerðar, svo kemur nokkur kippur í
húsbyggingarnar, ’74 var lokið við
smíði 141 íbúðar, ’75 146, '76 146, ’77
174 og ’78 265, en þá fer að draga úr
aftur og 1979 er lokið við byggingu
192 íbúða og 1980 aðeins 126. I ár er
engin viðmiðun nema lóðaúthlutunin
og nú hefur vetið úthlutað lóðum
fyrir alls 145 íbúðir á móti 86 í fyrra.
Á þessari aukningu eru tvær
skýringar, önnur sú að einbýlishúsa-
lóðirnar eru álitnar betri en í fyrra
og það að verktakar hafa fengið alls
128 þessara lóða, sem skiptast þann-
ig að 40 eru fyrir einbýlishús, 55
íbúðir eru í raðhúsum og 50 í
fjölbýlishúsum. Þessar tölur segja
lítið um það hve miklu verður lokið á
árinu, greiðslufrestur á lagmarks-
gjöldum fyrir lóðirnar er til 1. apríl
og þá kemur i ljós hve mikil afföllin
verða fyrst í stað og svo er eftir að
kanna byggingarhraðann. Það virð-
ist vera svo að fjöldi ibúða í
byggingu aukist, jafnframt því sem
byggingartíminn lengist og virðist
sem fólk þurfi æ lengri tíma til að
ljúka dæminu.“
Af hverju telur þú samdráttinn
stafa?
„Hann stafar fyrst og fremst af
því að fólk ræður engan veginn við
núverandi lánakjör, vextir og verð-
trygging gerir flestum ómögulegt að
standa í húsbyggingum eins og
málin standa í dag.
Akureyrarbær hefur í mörg ár
haft þá stefnu að eiga alltaf til
nægar lóðir fyrir íbúðir og iðnað og
verktakar hafa fengið svæði, sem
dugað hafa þeim í allt að fjögur ár.
Það hefur skapað þeim mun meira
rekstraröryggi og gert kleift að gera
áætlanir lengra fram í timann og
eins og staðan er nú eiga nokkrir
þeirra svæði fyrir næstu þrjú árin.
Þetta er ekki taiið með í
úthlutuninni og því er hún nokkru
meiri en tðlur gefa til kynna. Það er
því alveg ljóst að það er ekki
lóðaskortur, sem veldur samdrættin-
um, heldur vaxtamálin".
Snorri Bergsson, atvinnulaus
„Hart að fá
ekki vinnu
„vegna veðurs“
í heilan vetur“
„Ég hef bókstaflega farið á alla
hugsanlega vinnustaði að leita
vinnu, en það er alls staðar sama
svarið: „Því miður, engin vinna."
Ég hef verið atvinnulaus frá þvi 1.
nóvember og hef fyrir 6 manna
fjölskyldu að sjá og elzti sonur
minn, sem er 17 ára er einnig
atvinnuiaus, en konan hefur vinnu
hálfan dag," sagði Snorri Bergsson
er blm. hitti hann á vinnumiðlun-
arskrifstofunni.
Hvar vannst þú áður?
„Ég vann áður við viðhald í
Skjaldarvík, ég fékk vinnu eftir
auglýsingu, þar sem óskað var eftir
manni í framtíðarvinnu, en framtíð-
in þar var stutt, mér var sagt upp í
haust veðrinu kennt um og sagt að
ég gæti fengið vinnu aftur þegar því
slotaði. Hvenær það verður veit ég
ekki.
Því verður heldur ekki neitað að
veðrið í vetur hefur verið mun verra
en í fyrra, þá unnum við við
steypuvinnu í janúar. En mér hefur
verið sagt að það hafi verið veðrið,
sem olli atvinnuleysinu hér, en mann
grunar nú samt alltaf að hér sé um
tiibúinn vanda að ræða og mér
finnst það satt að segja „helv ...“
svart ef ekki er hægt að fá vinnu í
heilan vetur vegna veðurs."
Hvað heldur þú þá að valdi
atvinnuleysinu?
„Mér finnst það merkilegt hve
margir utanbæjarmenn hafa fengið
vinnu hér, á meðan heimamenn eru
atvinnulausir, því held ég að sof-
andaháttur verkalýðsfélaganna
valdi, sem þar stjórna reka þau eins
og einkafyrirtæki. Þau gera allt of
lítið í þessum málum og þess ber
einnig að gæta að atvinnuleysið er
talsvert meira en fram kemur í
opinberum skýrslum eins og allir
vita. Þá mættu bæjaryfirvöld sjá
sóma sinn í því að gera eitthvað í
þessum málum. Það er aldrei hlust-
að á mann af því að maður hefur
ekki háskólapróf upp á vasann. Ég er
kannski dálítið kjaftfor af því að ég
er að vestan, en það mætti nú hlusta
á mann fyrir því.“
„Hlutverk
bæjaryfirvalda
að leysa at-
vinnuvandann.
„Við höfum orðið að segja upp 15
til 20 manns i sútunardeiid vegna
gæruskorts i vetur, sem stafaði af
þvi hve miklu minna fé var slátrað i
háust, en undanfarin ár. Þess i stað
höfum við reynt að fara meira út i
fullvinnslu skinna. sem þá eykur
aðeins atvinnuna, en líkur er á að
þetta lagist með næsta hausti,
þegar búast má við eðiilegri slátr-
un. Að öðru leyti er hvorki fyrir-
sjáanlegur samdráttur né aukning
starfseminnar í nánustu framtíð".
sagði Birgir Marinósson, starfs-
mannastjóri hjá Sambandsverk-
smiöjunum.
„Það er mikið leitað eftir vinnu
hjá okkur, en við höfum ekkert getað
hjálpað fólki. Þetta stendur nokkuð í
stað hafi þurft að draga saman í
einhverri deild, hefur verið reynt að
koma fólki fyrir á öðrum deildum.
Hluti þeirra, sem sagt hefur verið
upp er fólk, sem rétt á á ellilífeyri og
lífeyrissjóðsgreiðslum, svo raun-
verulegar uppsagnir eru ekki marg-
ar. Þetta hefur verið erfiður.tími hjá
verksmiðjunum, sem stefnt hefur
verið að aukinni rekstrarhagræð-
ingu í stað þess að ráðast í eitthvað
nýtt?
Birgir Marínósson, starfsmanna-
stjóri Sambandsverksmiðjanna
Hverjar telur þú framtíðarhorfur
í atvinnumálum?
„Atvinnuleysið hér á Akureyri er
óvenju mikið og ég sé ekki fram á að
þetta lagist verulega nema eitthvað
komi til. Þá veldur talsverðum
erfiðleikum, þegar byggingaiðnaður-
inn dettur niður, sem stafar senni-
lega af því að erfitt er að fá lán og
enn erfiðara er að greiða af þeim
vexti. Þá hefur sennilega verið