Morgunblaðið - 21.02.1981, Blaðsíða 34

34 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 1981
Jón Þ. Árnason: Lífriki og lífshættir LXI
Spurningin er: Hvar birtist brjóstum-
kennanlegt hugsunarlegsi með ömur-
legri hætti en í viðstöðulausum
náttúruníðingsskap núlifandi kgn-
slóða?
Innanrýr, en þeim mun öfga-
fyllri áróður, sem allt fram á
miðjan nýliðinn áratug heillaði
til almenns átrúnaðar á almætti
tækniframfara og óstöðvandi
hagvöxt, hefir skyndilega orðið
fyrir þungu andstreymi. Flestum
að óvörum og þess vegna óvið-
búnum. Að íhuguðu máli sætir
engri furðu þó að þar að kæmi.
Ýmsir samvizkusamir raunsýn-
ismenn höfðu um alllangt skeið
lagt rækt við að vekja athygli á
þeirri staðreynd, að hvorki höf-
uðstóll né sköpunarþróttur nátt-
úruríkisins fengi svalað velmeg-
unarþorsta mannkyns, er hafði
gefið sig á vald draumórum um
fyrirhafnarlaust sældarlíf í
harðbýlum heimi.
Ofurmannleg afrek vísinda-
manna og tæknisnillinga hafa að
vísu átt drjúgan þátt í að glepja
menn og múg til trúarofstækis á,
að allsnægtalandið biði handan
næsta leitis. Mestan hlut að
stigmögnun glapsýnarinnar hafa
hins vegar átt hégómagjarnir
miðlungsmenn, oftar en ekki
skoðanaslappir eða frjálslyndir
og drenglyndir í slöku meðallagi,
sem hafa haft gott lag á að
smjaðra sig inn á nægilega mörg
atkvæði til þess að geta krækt
sjálfum sér í peninga og vegtyll-
ur.
Vinstrivegir
lokast
Nú nálgast skuldadagar —
bæði hér og þar. Alls staðar
sýnir sig, að kenningar marx- og
markaðstrúaðra um að peningar
væru lykill lífshamingju voru og
eru rugl. Um það getur hver og
einn sannfærzt með því einu að
líta framan í eða eiga stutt
samtal við einhvern, sem hefir
lagt sig allan fram um að „safna
fjármunum á jörðu" meira en
góðu hófi gegnir, ellegar með því
að líta í eigin barm. Það hefir
því sannazt, að manneskjunni er
ekki ætlað það hlutskipti af
örlaganna hálfu að lifa af
draumsýnum og tálvonum, held-
ur að sjá sér og sínum farborða
„í sveita síns andlitis" eins og
líka stendur skrifað í merkri
bók, er hefir marga vísdóms-
perlu að geyma og margsinnis
fleirum hefir orðið hjálpræði,
þegar allt hefir virzt um þrotið.
Með þessu vildi ég ekki sagt
hafa, að heiðarleg viðleitni til
þess að efnast sé neitt, sem
ástæða er til að bera kinnroða
fyrir. Hitt á ég aftur á móti
mjög eindregið við, að fjarstæða
sé að ímynda sér, að það sé á
færi nema fárra, og ekkert
minna en óhræsisháttur á hæsta
stigi að reisa heil hugmynda-
bákn, s.s. liberalisma og sósíal-
isma, á því að telja saklausu
fólki trú um, að allir geti orðið
ríkir — og það m.a.s. fljótt.
Jafnvel þó að hugsanlegt væri,
þá hlýtur sérhver meðalgreind
manneskja að geta á svipstundu
gert sér í hugarlund, hvers
konar heljarstrik hefði þar með
verið dregið yfir mannlega til-
vist á jörð.
Þótt hræmulegt sé til frásagn-
ar, hafa samt sem áður sjúkl-
ingar, haldnir slíkum órum,
ótrúlega oft komizt til áhrifa og
látið verulega til sín taka. Lík-
lega er eftirminnilegasta dæmið
úr síðari tíma sögu drykkfelldur
sluddi í Chile, Allende að nafni.
Einnig hann skjögraði til og frá
í alþýðubandalagi sínu undir
lausnarorðinu: „Viljinn (til sósí-
alisma) er allt, sem þarf,“ og
auðnaðist ekki að leita sér við-
eigandi meðferðar í tæka tíð,
heldur flýði á náðir blýkúlunnar,
þegar allir landar hans voru
komnir á vonarvöl eftir stutta en
hraða jöfnunargöngu.
Örlagarík
vegamót
Þegar fyrir um 200 árum hafði
stórmennið v. Goethe spurt sam-
ferðarfólk sitt: „Ánægður? Hver
er eiginlega ánægður?“, og hefir
líklega átt við varanlegt lífslán
venjulegs borgara.
Sá, sem með góðri samvizku
getur gefið jákvætt svar við
þessari spurningu í lok vinstri-
aldar, mun án efa vera vand-
fundinn. Enda þótt — kannski
alveg sérstaklega vegna þess —
að nálega allir hafi meira í
kringum sig, hafi hærri tékjur,
veiti sér meira í mat og drykk og
eyði á báða bóga af meira
kæruleysi en nokkru sinni fyrr,
gerist spurningin um lífsham-
ingju okkar og framtíð stöðugt
nærgöngulli. Ottinn við að ekki
verði lengur unnt að fljóta með
straumnum eins og dauður fisk-
ur, farga gjöfum lífríkisins af
vélrænu miskunnarleysi hér eft-
ir sem lengst af áður og lifa á
loforðum „stjórnmálamanna", er
tekin að leggjast á milljónatugi
kosningakroppa af fargþunga.
Og vissulega fleiri. En þeir eru
ekkert hissa. Þeim var fyrir
löngu ljóst, að leiðir vinstri-
mennsku liggja út í ófærur, að
lagvopn lyginnar slævast með
tímanum og endurtekin svik
reynast slitgjarnir skildir.
Á banastund tálsýnarinnar
verður því að vakna heilbrigð
lífsvon og nýtt markmið að
komast í sjónmál, en það þýðir:
Vesturlandabúar verða að
hefja leit og finna leið til að lifa
hamingjusömu lífi án þess að
níðast á náttúruríkinu og fremja
frekari spjöll á því en þegar er
orðið.
Enginn ætti að falla í þá
freistni að búast við skjótum
árangri. Mengun hugarfarsins
hefir náð fastari tökum en svo,
að til þess geti legið rökstuddar
ástæður. Ovægin gagnrýni á
ríkjandi lífshætti og þjóðfé-
lagsskipan, ítrekuð æ ofan í æ,
hlýtur þess vegna að verða eitt
höfuðskilyrða þess, að jarðvegur
myndist fyrir viðnámsviðhorf.
Þá fyrst, þegar augum verður
ekki lengur lokað fyrir, hversu
tæpt er staðið, og heilmörgum
heilögum kúm hefir verið slátr-
að, má vænta yfirbóta og mögu-
leika til að endurreisn geti
hafizt. Næstum víst má og telja,
að í þessum efnum verði raunin
sú sama og víðast hvar annars
staðar eins og reynslan kennir,
að til þess að skilja verði menn
að skynja og til þess að skynja
þurfi menn því miður alltof oft
að finna sárlega til.
segja til sín.
Deilur um
grænlenzka fiska
Eitt nærtækasta dæmið í þeim
efnum, eru langvarandi deilur
um aðþrengda, grænlenzka
fiska, e.t.v. síðustu tittina. Henni
hefir í bili lyktað með því, að
EBE-ríkin, einhver auðugasta
efnahagssamsteypa í heimi, hef-
ir ekki talið sér fært að sýna
einni snauðustu þjóð í heimi
þann örlætisvott að Iáta henni
eftir nýtingu fiskimiða við land
sitt.
Rangt væri að ætla, að EBE-
menn væru fullir óvildar í garð
Grænlendinga eða vildu ólmir
fara gegn þeim með stríði eða
lögleysum. EBE-þjóðir taka bara
einfaldlega ekkert tillit til þeirr-
ar staðreyndar, að lífríkið megn-
ar ekki að fullnægja kröfum
sífellt afkastameiri veiðitækni
um hraðari uppvöxt sjávardýra-
tegunda, sem þurfa nákvæmlega
sömu skilyrði og jafnlangan
tíma og fyrir 10.000 árum til að
ná nýtingargildi. Hvorki stór-
virkari veiðitæki né hert sókn
gegn þeim fá neinu breytt um
það.
Ef sjósókn og veiðitækni laga
sig ekki möglunarlaust að lög-
málum sjávar og sjávarlífs, get-
ur ekkert hindrað að meðalstærð
og meðalþyngd veiddra fiska
minnkar og lækkar ár frá ári,
unz ekkert verður eftir til að láta
í skiptum fyrir benzín á bíla
sjómanna í „velferðarríkjum", er
enn líta á haf- og fiskifræðinga
sem grimmustu óvini sína.
Átökin um síðustu fiska
Grænlandsmiða eru langt frá að
vera einsdæmi. Þau eru máski
ekki heldur alvarlegasta ógnun-
in, sem að dýralífinu steðjar af
völdum ofátstilhneiginga kjara-
baráttu- og hraðgróðakappa. Svo
að segja hvaðanæva berast frétt-
ir um dýrategundir, er jafnt og
þétt færast ofar á útrým-
ingarskrá „velferðarríkisins":
hvalir, fuglar, fílar og fjöldi
annarra þegna lífríkisins virðast
muni lenda í botnlausum félags-
málapokum þess.
Af ákaflega eðlilegum ástæð-
um, ef leyfilegt er að nefna
nokkuð „eðlilegt" í tengslum við
vinstraríkið.
Botnlaust
gímald
Vinstraríkið er óseðjandi,
samrunakerfi kapitalisma og
sósíalisma, sem sumir vilja nú
kalla frjálshyggju og félags-
hyggju, hefir runnið skeið sitt á
enda, svo og hvor isminn fyrir
sig, með þeim mun þó, að
kapítalisminn gerði það með
sóma, en sósíalisminn með
harmkvælum.
Samrunakerfið ber ekki við að
leita annars en gálgafrests. Einu
úrræðin, sem það þekkir til að
ná þeim „árangri" eru látlausar
tekju- og eignatilfærslur á milli
þegnanna, en þó einkum úr
vösum þegnanna í eigin sjóði,
sem oftast eru notaðir af handa-
hófi til að kaupa stundarfrið af
ófyrirleitnum samsærishópum,
er aldrei skeyta hót um annað en
þrengstu eiginhagsmuni.
Hagskýrslur eru reyndar ekki,
og geta ekki orðið, neinn alls-
herjarúrskurður um rétt eða
rangt, gott eða illt, enda ekki
tilgangurinn með gerð þeirra.
Þær gefa þó afar oft áreiðanlegri
og lærdómsríkari vottorð um
andlegt og sálrænt heilsufar
þeirra, sem þær ná til, en
almennt er álitið.
Á stundum segja þær stór-
merkilega sögu.
Það gerir t.d. eftirfarandi
vitnisburður úr nýjustu skýrsl-
um EBE að því er varðar
hundraðshlutavöxt skatta- og fé-
lagspakkaálagna í greindum
ríkjum á árunum 1960—1980
miðað við brúttó þjóðarfram-
leiðslu:
1960 1980
ttalía .. 31% 37%
England .. 32% 41%
írland .. 25% 42%
V.-Þýskaland .... .. 35% 43%
Belgia ... 28% 45%
Frakkland ... 36% 46%
Luxemburg .. 34% 53%
Danmörk ... 28% 53%
Holland ... 34% 57%
Til þess að standa undir því-
líkum ofvexti, sem að mestu má
rekja til kosningaloforða
„stjórnmálamanna" og þar af
leiðandi kröfugerða þegnanna
um að eitthvað af þeim verði
efnt, finnast venjulega ekki aðr-
ar færari leiðir en að ausa úr
uppsprettu allra auðæfa: ganga
nær og nær náttúruríkinu og
þeim arði, er það áður kann að
hafa gefið.
Seðlabanki Vestur-Þýzkalands
hefir veitt okkur viðunandi
fræðslu um afleiðingar síðar-
greindu aðferðarinnar. Það gerði
hann um nýliðin áramót í árs-
skýrslu sinni.
Fyrir aðeins röskum 2 árum, í
nóvember árið 1978, lá bankinn á
mesta gjaldeyrisforða í sögu
sinni. Síðan hefir sigið á vinstri-
hlið svo að um munar eins og sjá
má á örfáum samanburðartöl-
um.
Gjaldeyrisforði Seðlabanka
Vestur-Þýzkalands nam í árslok
árið 1976 ....DM 74.000.000.000
árið 1977 ....DM 79.000.000.000
árið 1978
(ínóvember) . DM 101.000.000.000
árið 1979 ....DM 89.000.000.000
árið 1980 ..... DM 63.000.000.000
og hefir því rýrnað um DM
38.000.000.000 eða næstum 40% á
röskum 2 árum, þannig að auð-
séð er, að einnig Vestur-Þjóð-
verjar hafa brugðið sér á jöfnun-
arbraut.
Fiestum ætti að vera orðið
ljóst, hvert hún liggur, en senni-
lega erum við dæmd til að ganga
hana á enda áður en við gegnum
ákalli skyldunnar — og leggjum
nýjan veg!
Fórnarlömb „vel-
ferðarríkisins“
mæna til himins í
angist sinni og
dauðateygjum
verða ríkir
Allir
ætla að
- fljótt
Við sjúkrabeð
draumsýnar/
Skuldaskil samrunakerfis
kapítalisma og sósíalisma/
Bráðnandi
gullfjall
En sárindin eru þegar farin að