Morgunblaðið - 21.02.1981, Qupperneq 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 1981
21
Eins og fram hefur komið i fréttum er
atvinnuástand á Akureyri slæmt um þessar
mundir og hefur verið það frá þvi i október. í
janúar voru atvinnuleysisdagar 2570 en í
sama mánuði í fyrra aðeins 1150. í skýrslu
sem vinnumiðlunarskrifstofan á Akureyri
hefur unnið kemur fram að 30. janúar hafi
130 manns verið skráðir þar atvinnulausir,
þar af 102 karlmenn. í skýrslunni kemur
ennfremur fram að talsverður samdráttur
hafi orðið í byggingaiðnaði og að slæmt
tíðarfar hafi hamlað útivinnu.
Morgunblaðið brá sér í heimsókn til
Akureyrar nú í vikunni og kom þá í ljós í
samtölum við Akureyringa að ástandið væri
enn jafn slæmt. Á vinnumiðlunarskrifstof-
unni fengust þær upplýsingar að enn væru
um 130 atvinnulausir. I samtölum við menn
úr byggingaiðnaðinum kom fram að veru-
legur samdráttur hafi orðið þar á undanförn-
um 3 árum, að nú í fyrsta sinn ættu verktakar
óseldar íbúðir frá fyrra ári og stafaði þetta
líklega af því að markaður væri nær mettaður
og að fólk réði ekki vi vexti og afborganir
tengdar húsbyggingum og léti því slíkar
framkvæmdir eiga sig.
Ýmsir viðmælenda blaðsins töldu að bygg-
ingaiðnaðurinn ætti ekki beina sök á atvinnu-
leysmu, heldur stafaði það að mestu leyti að
því, að nær engin uppbygging eða endurnýj-
un iðnaðar og annarrar atvinnu hefði átt sér
stað síðast liðinn áratug. Töldu þeir að eina
leiðin til að bæta ástandið væri uppbygging
verulegs iðnaðar eða stóriðju á Eyjafjarðar-
svæðinu, ef svo yrði ekki væru litlar líkur á að
hægt væri að vinna bug á atvinnuleysinu. Þá
kom það fram hjá Helga Bergs, bæjarstjóra á
Akureyri, að bæjaryfirvöld hefðu ekki neinar
sérstakar aðgerðir á prjónunum til lausnar
vandanum.
Viðtölin fara hér á eftir:

„Mesta
atvinnuleysi
síðastliðinn
í Slippstöðinni er vinna nokkuð stöðug og þar vinna nú um 300 manns. Hér er verið að vinna að
endurbyggingu gamals skips.
óeðlilega mikið byggt að undanförnu
og því líklegt að um áframhaldandi
samdrátt verði að ræða. Komi ekki
neitt upp á móti þessum samdrætti
hlýtur ástandið að verða jafn alvar-
legt í framtíðinni. Ég álít að það sé
hlutverk bæjaryfirvalda að leysa
þessi mál, það hlýtur að standa þeim
næst.
Hvert er almennt kaup verk-
smiðjufólks?
„Almennur iðjutaxti er um 4.000
krónur á mánuði, en þess ber að
gæta að nær allir starfsmenn á
verksmiðjunum vinna samkvæmt
bónuskerfi, sem hækkar launin upp
undir 6.000 krónur. Hjá okkur er
mjög lítið um yfirvinnu, en algengt
er að hjón vinni hér bæði, annað á
dagvakt en hitt á næturvakt.
Það eru nú alls um 750 manns á
launaskrá hjá verksmiðjunum og
mun það láta nærri að það séu um
20% af vinnuafli bæjarins, en auk
þess eru talsvert margir á launaskrá
hjá Kaupfélaginu."
Jón Helgason formaður verka-
lýðsfélagsins Einingar
„Yfirvöld
hafa sofnað á
verðinum“
„Það er víða svo, að ekkert er
aðhafst fyrr en i óefni er komið,
eins og atvinnuástandið hér sýnir
vel. Þess hefur ekki verið gætt
undanfarin ár að byggja upp at-
vinnu fyrir framtiðina. Þá hefur
verið mikið um atvinnu hér og má i
þvi tilefni nefna Slippstöðina og
Hitaveitu Akureyrar. Þvi hafa
menn sofnað á verðinum, en eru nú
að vakna upp við vondan draum.
Hér þarf nýjan iðnað, helzt stóriðju
til að mæta þeirri miklu fólksfjölg-
un, sem orðið hefur á Eyjafjarðar-
svæðinu undanfarin ár. Hún skiptir
okkur meira máli en menn hafa
viljað vera láta og hingað til hafa
menn bara afgreitt slíkar hug-
myndir með þvi einfaldlega að vera
á móti,“ sagði Jón Ilelgason, for-
maóur Verkalýðsfélagsins Eining-
ar á Akureyri.
Hvað veldur atvinnuleysinu annað
en þetta?
„Það hefur orðið verulegur sam-
dráttur í byggingariðnaðinum, árið
1978 var byrjað á 240 íbúðum, en í
fyrra aðeins 150. Það er því spurning
um það hvort íbúðamarkaðurinn sé
ekki orðinn mettur nú. Þetta veldur
því að verktakar eiga í fjárhagsörð-
ugleikum, sömuleiðis húsbyggjendur
og hið opinbera. Þá hefur orðið
samdráttur i landbúnaði og hjá
Sambandsverksmiðjunum og aukn-
ing í fiskvinnslu hefur ekki orðið".
Hvernig væri hægt að bæta
ástandið?
„Það er nú kannski annarra að
svara til um það, en ég tel að laga
mætti ástandið í byggingariðnaðin-
um með því að stjórnvöld veittu
meira fé til lagfæringa á gömlu
húsnæði. Það drægi úr þörfinni fyrir
nýbyggingar, sem að vísu er ekki
mikil nú, en veitti þess í stað
iðnaðarmönnum vinnu við lagfær-
ingarnar. Það þarf að gefa einstakl-
ingum betra tækifæri til kaupa á
gömlu húsnæði með breyttu formi
húsnæðismálstj órnarlána.
Atvinna út með firðinum byggist
nær eingöngu á fiskvinnslu, sem eins
og við vitum, getur verið ótrygg. Því
þyrfti að byggja þar upp léttan
iðnað, auk þess sem byggja ætti
Eyjafjarðarsvæðið upp sem eina
atvinnuheild og sjá um að þeir sem
árlega koma inn á atvinnumarkað-
inn fái tækifæri."
Hverjar telur þú atvinnuhorfur í
framtíðinni?
„Ég er svartsýnn á þær vegna
þeirra upplýsinga, sem við höfum
fengið um samdrátt í byggingum og
framkvæmdum bæjarins. Atvinnu-
málanefnd Akureyrar hefúr bent á
þá lausn að bærinn reyni að haga
framkvæmdum sínum og áætlunum
þannig að með því væri hægt að
draga úr atvinnuleysinu.
Verkalýðsfélagið getur ekkert gert
í svona málum, frekar en önnur
félagasamtök. Það er verkefni ríkis
og sveitarfélaga að fylgjast með
atvinnuþróun og gera ráðstafanir til
að koma í veg fyrir verulegt atvinnu-
leysi og haga framkvæmdum sínum í
samræmi við þörfina hverju sinni.
Fólk fluttist hingað á uppgangstím-
um á síðasta áratug, en nú hefur
orðið stöðnun í atvinnuuppbyggingu
og koma verður í veg fyrir að hún
vari lengi.
Segja má að atvinnuleysið 1966
hafi verið lærdómsríkt fyrir sveit-
arfélögin, það varð til þess að
endurskipulagning atvinnuveganna
og mikil uppbygging átti sér stað, en
nú hafa menn sofnað á verðinum."
Er eitthvað um aðkomumenn í
vinnu hér?
„Ég held að svo geti ekki verið í
neinum mæli, félagsmenn stéttarfé-
laganna hér sitja fyrir vinnu, en
einhverjir aðkomumenn eru hér við
sérhæfð störf."
„Tafarlaus
uppbygging
iðnaðar og
stóriðja
geta aðeins
leyst vandann“
„Ég tel horfurnar i atvinnumál-
um hér mjög tvísýnar og min
skoðun er að siðan 1972 hafi verið
viss stöðnun i atvinnuuppbygg-
ingu, 1972 voru 11 fyrirtæki með
um 60% mannaflans. en nú eru þau
7. sem eru með 70% svo þetta hefur
greinilega þjappast á færri hendur.
Ef eðlileg þróun og nægileg þjón-
usta á að verða hér i framtiðinni,
verður að koma til verulegt átak og
það strax.“ sagði Gunnar Ragnars,
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins i at-
vinnumálanefnd Akureyrar.
Hvað hefur þú helst í huga?
Við þurfum að gera okkur grein
fyrir því að nú er mikill samdráttur
í byggingariðnaði, markaðurinn
sennilega mettaður auk þess sem
fjármögnun beggja aðilja er nú mjög
erfið. Stórum framkvæmdum, sem
veitt hafa mörgum atvinnu er nú
lokið eða að ljúka eins og Kröflu og
Hitaveitunni. Það er því ljóst að ekki
er hægt að treysta endalaust á
timabundnar framkvæmdir, heldur
verður að byggja upp varanleg
atvinnufyrirtæki.
Það er mjög mikilvægt að Eyja-
fjarðarsvæðið, sem stendur næst
Reykjavíkursvæðinu að möguleikum
og landkostum dragist ekki aftur úr
þróuninni. Það er ekki hægt að velta
fyrir sér staðarvali í fjölda ára.
Ráðamenn svæðisins verða að gera
upp við sig hvað gera skal og hefjast
síðan þegar handa. Bæjarstjórn hef-
ur þegar lýst ótvíræðum vilja sínum
til uppbyggingar stóriðju eða orku-
freks iðnaðar i tengslum við orku- og
virkjunarframkvæmdir, en það er
ekki nóg, það þarf að gera eitthvað
og það eins fljótt og mögulegt er.
Vilji heimamanna verður að vera
ótvíræður og í framhaldi þess verður
að gefa málunum gaum. Siðan kem-
ur til vilji stjórnvalda. Við eigum
tvær auðlindir, hafið og orkuna og
athyglin hlýtur að beinast að
orkunni, ef halda á uppi sómasam-
legu þjóðfélagi hér á landi og því er
þetta einnig mál allra landsmanna.
Það verður að vega og meta
hlutina, undirbyggja síðan vel, en
þetta mál hefur verið í athugun í 10
ár og því ætti að vera hægt að
hefjast handa, ef viljinn er fyrir
hendi.“
Gunnar Ragnars, fulltrúi í at-
vinnumálanefnd Akureyrar.
áratug“
„Ég hef unnið hér á vinnumiðl-
unarskrifstofunni i rúm 10 ár og
það er óhætt að segja að ástandið
hefur ekki verið jafnslæmt siðan
árin 1969 og '70. Það er ákaflega
þreytandi að þurfa að standa i því í
langan tima að láta marga fara
bónleiða frá sér, það tekur alltaf
verulega á mig, svo þctta hefur
verið anzi þreytandi tími undan-
farna mánuði." sagði Heiðrekur
Guðmundsson á Vinnumiðlunar-
skrifstofu Akureyrar.
„Það er sennilega margt sem
veldur atvinnuleysinu, þetta er að
einhverju leyti árstíðarbundið, veður
hafa hamlað útivinnu, talsverður
samdráttur hefur orðið í byggingar-
iðnaðinum og verktakar hafa ekki
getað selt allar ibúðir sínar frá því í
fyrra og eiga því minna fé en ella til
framkvæmda í ár. Það hefur verið
nokkuð um það áður, að ungir
karlmenn fara út á land til vinnu í
verbúðum og í sjómennsku, en
ótryggt ástand á því sviði hefur
valdið því að þeir hafa beðið átekta
og því lítið um slíkt enn sem komið
er. Þá ber þess að gæta að talsverðar
hitaveituframkvæmdir hafa verið
undanfarin ár, en er farið að draga
úr þeim og þegar þeim lauk í haust
komu margir karlmenn á skrá hjá
okkur þar sem enga vinnu var að fá
annars staðar í bænum. Þá hafa
Sambandsverksmiðjurnar átt í
nokkrum erfiðleikum og orðið að
segja upp einhverju fólki."
Telurðu að úr rætist á næstunni?
„Ég er efins um það, nema að
gripið verði til einhverra verulegra
aðgerða á næstunni. Fiskvinnslan
bjargar ekki þessum vanda, til þess
Heiðrekur Guðntundsson á vinnu-
miðlunarskrifstofu Akureyrar.
er hún of lítill hluti atvinnulífs hér
og ég er hræddur um að það verði
erfitt fyrir skólafólk að fá vinnu í
sumar, verði ekki verulegar breyt-
ingar á atvinnumarkaðinum. Það
koma higað allt að 130 manns til
skráningar á hverjum degi og stór
hluti þeirra eru ungir menn og það
er langt síðan svo hefur verið. Þá
erum við nú í fyrsta skipti í 10 ár
með menn úr byggingariðnaðinum á
skrá.“
Kemur raunverulegt atvinnuleysi
fram við skráninguna?
„Nei, það eru eflaust nokkuð fleiri
atvinnulausir, en þar kemur fram.
Það er ýmislegt, sem veldur því eins
og hámarkstekjur maka, en þær
mega ekki vera meiri en 7 milljónir
gkr. Þá er líklegt að menn gangi með
uppsagnarbréf í vasanum og eigi
uppsagnirnar eftir að koma til
framkvæmda, svo reikna má með
nokkru meira atvinnuleysi, en skráð
er.“