Morgunblaðið - 22.02.1981, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1981
Útgefandi nhlnhlh hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakiö
Vika
til stefnu
Nú er vika til stefnu
fyrir ríkisstjórnina til
að skýra frá framkvæmd
þeirra loforða, sem hún gaf
um áramótin, þegar ákveð-
ið var að skerða kaup
manna um 7% 1. mars. A
móti þessari launaskerð-
ingu átti að koma 1,5%
lækkun skatta á meðaltekj-
um og lægri. Ekkert bólar á
hugmyndum um, hvernig
staðið skuli að skattalækk-
uninni. Frá áramótum hafa
útgjöld ríkissjóðs verið
aukin með hækkun launa
opinberra embættismanna
og þingmanna. Ef til vill
ætlar fjármálaráðherra að
nota þá hækkun sem átyllu
fyrir því, að hann hafi ekki
efni á því að lækka skatta?
í stjórnarblaðinu Tímanum
var komist svo að orði fyrir
skömmu, að launajöfnun-
arstefna ríkisstjórnarinnar
virtist miða að því einu að
jafna laun innbyrðis milli
opinberra starfsmanna á
kostnað annarra launþega.
Eftir að fjármálaráð-
herra samdi við BSRB um
6% grunnkaupshækkun 11.
febrúar síðastliðinn komst
forseti Alþýðusambands ís-
lands, Ásmundur Stefáns-
son, svo að orði í viðtali við
Morgunblaðið: „Ég get ekki
sagt annað en mér koiúi
þessi samningnr tÖÍuvert á
óvart og ríkið virðist ríkara
en ég bjóst við.“ Ríkidæmi
ríkisins hefur þó ekki enn
leitt til þess, að boðað hafi
verið með hverjum hætti
verði staðið að skattalækk-
uninni, sem lofað var. Hlýt-
ur það að vera lágmarks-
krafa til launþegasamtaka,
að þau krefjist skýrra
svara um það mál, áður en
1. mars rennur. Einnig er
greinilega nauðsynlegt að
þrýsta á vegna loforðsins
um að breyta lánum hús-
byggjenda og gera þau
þeim hagkvæmari. Þá ligg-
ur ekkert fyrir um það,
hvernig ríkisstjórnin ætlar
að standa að fyrirheitinu
um almenna lækkun vaxta
1. mars. Ekki er heldur úr
vegi að minna á það, að í
loforðalistanum um ára-
mótin sagði: „Viðræður
verði hafnar við samtök
launþega og aðra hags-
munaaðila atvinnulífsins
um framkvæmd Sám-
ræmdrar stefnu í kjara-
má'um, atvinnumálum og
efnahagsmálum til næstu
tveggja ára.“ Hefur nokkuð
verið gert í þessu máli?
Miðstjórn Alþýðusam-
bands Islands kom saman
til fundar í vikunni. Þar
var mótmælt auknum
ójöfnuði milli launa félags-
manna ASÍ og opinberra
starfsmanna. Hins vegar
ekki einu orði vikið að
loforðalista ríkisstjórnar-
innar -jin áramótin. Sú
þögn styður þá skoðun, sem
hér hefur verið sett fram
áður, að Ásmundur Stef-
ánsson sé einskonar blaða-
fulltrúi ríkisstjórnarinnar
vegna kjaraskerðingar-
áformanna. í því hlutverki
telji hann sér ekki fært að
beita sér fyrir neinu því,
Kjaraskerðingin um
næstu mánaðamót
mun nema 8,37%. Þar kem-
ur til 7% skerðing sam-
kvæmt bráðabirgðalögun-
um á gamlársdag og við
hana bætist svo 1,37%
skerðing samkvæmt Ólafs-
lögum. Eitt af loforðum
ríkisstjórnarinnar um ára-
mótin var á þann veg, aö
eftir 1. mars skyldu skerð-
ÍRgárákvæði Ólafslaga ekki
framkvæmd það, sem eftir
yrði af árinu. Á síðasta ári
hækkaði verðlag um tæp
60% en laun um 41%. Þá
sem leggur stein í götu
þess, sem hann 1978 kallaði
„kauprán" ríkisvaldsins.
Um áramótin kepptist for-
seti ASI við að lýsa því
sama yfir og Þjóðviljinn, að
kaupmátt launa yrði að
vernda. Það yrði ekki gert
nema hraðað yr5i ákvörð-
UnUm um framkvæmd lof-
orða ríkisstjórnarinnar. Nú
eru tæpir tveir mánuðir
liðnir án nokkurra aðgerða
að þessu leyti. En í ályktun
ASI frá því á fimmtudag-
inn er ekki minnst einu orði
á aðgerðaleysi ríkisstjórn-
arinnar. Hvernig væri, að
Alþýðusambandið gæfi út
dreifibréf um kaupmáttinn
nú um mánaðamótin?
skertu Ólafslög launin
vegna þess að hækkun bú-
vöru, áfengis og tóbaks
leiddu ekki til launahækk-
unar og rýrnandi viðskipta-
kjör drógu úr verðbótum á
laun. Á síðasta vísitölu-
tímabili bregður hins vegar
svo við, að viðskiptakjör
batna um 0,84% og sam-
kvæmt Ólafslögum kemur
sá bati launþegum til góða.
Einmitt þegar verðbóta-
ákvæði Ólafslaga skila
launþegum dálitlum bata
ákveður ríkisstjórnin að af-
nema þau.
8,37% skerðing
r
Reyki aví kurbréf
Laugardagur 21. febrúari
Auður Auðuns
sjötug
„Stjórnmálasagan mun skipa
Auði Auðuns veglegan sess meðal
íslenskra forystumanna. En auk
þess verður ekki framhjá því
gengið, að Auður ^U0uns hefur
tvlrT.IEiaiaust sérstöðu í íslenskri
stjórnmálasögu, vegna þess hve
oft hún verður til þess að marka
nýja áfanga í stjórnmálaþátttöku
kvenna og með hvílíkum sóma
henni tekst það. Fyrsti lögfræð-
ingurinn, fyrsti forseti borgar-
stjórnar, fyrsti borgarstjórinn og
fyrsti ráðherrann úr hópi ís-
lenskra kvenna."
Þannig komst Geir Hallgríms-
son, formaður Sjálfstæðisflokks-
ins, að orði í afmælisgrein um
Auði Auðuns á miðvikudaginn,
þegar Auður varð sjötug. Oftar en
einu sinni hefur nafn Auðar Auð-
uns verið nefnt í Sjálfstæðis-
flokknum, þegar mikið hefur legið
við. Aldrei hefur hún brugðist því
trausti, sem henni hefur verið
"»t I?«rwné trn>»A kiin tríflrnc
aynt. i’*«iv iiuii y 11 aui patir*
takandi í baráttu fyrir flokk sinn í
úrslitakosningunum 1946 til bæj-
arstjórnar í Reykjavík. Þá þóttust
sósíalistar hafa í fullu tré við
brjóstvörn lýðræðisaflanna í
Sjálfstæðisflokknum, en urðu að
lúta í lægra haldi eftir hörð átök.
Auður Auðuns sat í borgar-
stjórn Reykjavíkur til 1970. Hún
varð forseti borgarstjórnar 1954
og borgarstjóri ásamt Geir Hall-
grímssyni 1959 til 1960, en síðan
aftur forseti borgarstjórnar til
1970, þegar hún gaf ekki lengur
kost á sér til setu þar. Þegar
Jóhann Hafstein myndaði ríkis-
stjórn sína 10. október 1970 varð
Auður Auðuns dóms- og kirkju-
málaráðherra. Hún sat á þingi frá
1959 til 1974, þegar hún dró sig í
hlé. Þetta er glæsilegur iwjýnber
ferill en ártöl ^ vjrðingarheiti
Tf” émvörðungu umgjörð um
mikla ósérhlífni og þrotlaust
starf, sem Auður Auðuns vann
samhliða húsmóðurstörfum.
Margur fullfær karlmaður hefði
ekki áorkað jafn miklu, enda hefur
Auður verið merkur brautryðj-
andi í fleiri en einum skilningi.
Auður Auðuns dró sig ekki í hlé
innan Sjálfstæðisflokksins, eftir
að hún hætti setu sem kjörinn
fulltrúi á hans vegum. Hún kom
fram í opinberum störfum sínum
sem fágaður og vammlaus fulltrúi
þeirrar kynslóðar stjórnmála-
manna, sem leitt hefur þjóðina
fram á veg á mesta umbylt-
ingarskeiði í sögu hennar. Á
vettvangi Sjálfstæðisflokksins
hefur hún verið einörð í baráttu
sinni fyrir þeim málstað, sem hún
telur landi og þjóð til mestra
heilla. Hún er einn af máttar-
stólpunum í flokknum og reynslan
hefur sýnt, að óhikað sækir hún
fram, þegar mest á reynir. Á
úrslitastundum hafa orð hennar
haft mikið gildi. Auður Auðuns
nýtur trausts og virðingar flokks-
systkina sinna. Hún hefur verið
fulltrúi hins besta innan Sjálf-
stæðisflokksins og vonandi mun
áhrifa hennar gæta um langan
aldur.
Undrun
Pólverja
kvæmdastjóri, sem nýkominn er
frá Póllandi, komst þanpí" or5j
í viðtali við ‘v'orgunblaðið, sem
birtisi; í vikunni: „Enginn getur
heimsótt Pólland oft án þess að
verða hlýtt til landsins og þess
blessaða fólks, sem það byggir. En
það sem Pólverjum þykir furðu-
legast í fari okkar íslendinga er
þetta: Þeir spyrja oft, hvernig í
ósköpunum frjálst fólk í frjálsu
landi geti verið kommúnistar. Þeir
skilja ekki, að menn geti skipað
sér í flokk kommúnista, ef þeir eru
ekki nauðbeygðir til þess vegna
atvinnu sinnar eða annarra sér-
stakra aðstæðna."
í þessum orðum felst þung
áminning og þau lýsa í hnotskurn
vanda lýðræðisríkjanna nú á tím-
um. Hvernig er unnt að gæta
frelsisins, þegar innan vébanda
hinna opnu, frjálsu þjóðfélaga
gerjast hreyfingar, sem leynt og
ljóst stefna að alræði? Á öllum
tímum hafa frjálshuga menn stað-
ið frammi fyrir þessum vanda.
Færa má rök fyrir því, að nú á
--—*— i j-:
i/imum ncvii <xu vera auuveiuaris viu
Þorsteinn Baldursson, fram-
hann að fást en oft áður. Upplýs-
ingamiðlun ætti að leiða til þess,
að málsvarar alræðisins hefðu
ekki erindi sem erfiði. Þess sjást
líka víða merki, að þeir forðast
rökræður fyrir opnum tjöldum.
En alræðisöflin svífast einskis og
þau birtast í margvíslegu gervi.
Tvímælalaust er hættulegast, ef
þau ná að koma ár sinni fyrir borð
í skólakerfinu og fjölmiðlum í
einokunaraðstöðu. Reynslan sýnir,
að undir yfirskyni fræðslu og
hlutlægrar fréttamennsku er leit-
ast við að halda skoðunum ófrelsis
að mönnum.
Æskulýður, sem býr við alls-
nægtir, hefur gott ráðrúm til að
leggja stund á það, er þykir
spennandi og óvenjulegt. Sorgleg-
ustu dæmin um þetta tengjast
ásókn í alls kyns fíkniefni. Fikt
við öfgafullar pólitískar skoðanir
er af öðrum toga en einkep.rásí ’hjá
mörgum af “íánvers konar ævin-
týraprá. Öryggisleysi æskunnar
hefur það í för með sér, að
mönnum hættir til að ánetjast
þær pólitísku kennisetningar, sem
veita áhangendum skjól fyrir
sviptibyljum samtímans. Marx-
isminn er skýrasta dæmið um
stjórnmálakenningu, sem þykist
hafa leyst lífsgátuna í eitt skipti
fyrir öll. í orðskrúði og deilum um
keisarans skegg setja fylgismenn
hans sig á háan hest í skólum og
annars staðar þar sem færi gefst
til að láta ljós sitt skína. Það er
eitt helsta einkenni þeirra, sem
helga marxismanum krafta sína,
að þeir eru fáfróðir um eigið
umhverfi eða vilja ekki líta það
raunsæjum augum. Síst af öllu
fást slíkir menn til að játa það, á
meðan þeir lifa og hrærast í
hinum hugmyndafræðilega gervi-
heimi, að þeir séu handbendi
alræðisaflanna. Staðreyndirnar
segja hins vegar allt annað. Pól-
verjar hafa kynnst þessum stað-
reyndum og þess vegna skilja þeir
ekki kappsfulla talsmenn ófrelsis-
ins í frjálsum þjóðfélögum.
Rádherrar og
þingmennska
„Mér finnst fyllilega koma til
greina að setja þá reglu, að
þingmenn skuli láta af þing-
mennsku meðan þeir gegna starfi
ráðherra. Sú regla tíðkast í Nor-
egi.“ Þannig komst Birgir ísleifur
Gunnarsson, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins, nýlega að orði í
þingræðu. Hér er hreyft máli, sem
verðugt er umhugsunar nú á
tímum, þegar margir velta því
fyrir sér, hvort umrótið í þjóðfé-

ESKIFJÖRÐUR
laginu megi að einhverju eða öllu
leyti rekja til þess, að æðstu
valdastofnanir séu ekki starfi sínu
vaxnar. Þeir sem lengst vilja
ganga í breytingum á stjórnkerf-
inu ala með sér hugmyndir um að
gera forsetaembættið að svipaðri
valdastöðu og það er í Frakklandi
eða Bandaríkjunum. Stjórnar-
hættir í Noregi bera einmitt merki
þess, að þar hafi menn gengið
lengra í átt til þrískiptingar valds-
ins en til dæmis hér á landi án
þess þó að taka upp forsetavald
Bandaríkjanna.
Norska stjórnarskráin leyfir til
dæmis ekki, að þing sé rofið. Það