Morgunblaðið - 22.02.1981, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. FEBRÚAR 1981
Tónlist
kirkjunnar
þarí að
endurnýja
Frá námskeiði kirkjukóra Reykjavikurprófastsdæmis í Dómkirkjunni. Jón G. Þórarinsson stjórnar
söngnum. I.jósm. rax.
Söngur og tónlist skipa háan
sess i starfi kristinna safnaða hér
á landi sem annars staðar. í
tilefni kristniboðsárs þjóðkirkj-
unnar munu kirkjukórar lands-
ins vinna að sérstöku sameigin-
legu verkefni. Undanfarið hafa
kirkjukórar Reykjavíkurpróf-
astsdæmis verið á námskeiði þar
sem verkefni þetta hefur verið
kynnt og æft. Haukur Guðlaugs-
son, söngmálastjóri þjóðkirkj-
unnar og organisti á Akranesi
hefur haft veg og vanda af þessu
námskeiði ásamt Guðrúnu Tóm-
asdóttur og Sigurði Gunnarssyni.
Blaðamaður ræddi við Hauk um
verkefni kirkjukóranna og söng
almennt innan islensku þjóð-
kirkjunnar.
„Ég hef tekið saman nokkur lög
sem kirkjukórarnir munu væntan-
lega æfa saman,“ sagði Haukur.
„Allir kirkjukórar landsins hafa
fengið hefti með þessum verkefn-
um og á námskeiðinu í Reykjavík
kenndum við þau og sungum sam-
an. Síðan er það í höndum organ-
istanna og formanna kirkjukóra-
sambandanna að ákveða hvar og
hvenær ársins kórarnir flytji lögin.
Það liggur ekki alveg ljóst fyrir
ennþá hvort kórarnir flytji lögin
allir saman, en slík hátíð yrði þá
hér í Reykjavík. Annars mun
væntanlega hvert prófastsdæmi
fyrir sig sameinast um flutning
þessarar dagskrár, en í hverju
prófastsdæmi eru um 10—15
kirkjukórar.
í þessu hefti sem gefið hefur
verið út í tilefni þessara tímamóta
eru 12 lög sem tengjast hinum
ýmsu helgidögum kirkjuársins.
Byrjað er á aðventunni og síðan
haldið áfram til loka kirkjuársins.
Þá eru að auki þrír sálmar úr
Matteusarpassíunni en það verk er
áætlað að æfa fyrir árið 1985 er
verða liðin 300 ár frá því J.S. Bach
fæddist. Samstarf kirkjukóranna á
þessu kristniboðsári verður nokk-
urs konar prófsteinn á það hvort
hægt verði að koma upp jafn
viðamiklu verkefni og Matteusar-
passían er, sem þó er að því leyti
Haukur Guðlaugsson
gerð auðveldari í flutningi að
íslenskur texti er kominn við allt
verkið. Þá má geta um gamla
hugmynd í organistafélaginu en
hún er að organistar landsins
sameinist um að flytja öll orgel-
verk Bachs, einnig á því sama ári.
Verkin eru það mikil að vöxtum að
þeim verður að jafna niður á 14
tónleika.“
— Hvert er hlutverk kirkjukór-
anna í almennu safnaðarlífi?
„Hlutverk kórsins er að leiða
hinn almenna safnaðarsöng. Þó er
það stundum þannig að kórinn
syngur einn en söfnuðurinn hlust-
ar. I nokkur undanfarin ár hefur
mikið verið rætt um meiri þátttöku
safnaðarins í messunni og þar er
innifalið að kirkjugestir taki virk-
an þátt í söngnum. Ýmsir organist-
ar hafa látið kórinn syngja ein-
raddað því þá syngja allir laglín-
una. Einnig hefur tónhæð laganna
verið lækkuð þannig að söfnuður-
inn eigi auðvelt með að syngja þau
lög sem stíga mjög hátt. Þá verður
hlutverk kirkjukóranna ákveðnara
í að leiða sönginn í sálmunum er
kórinn getur svo aftur á móti flutt
sérstaka þætti að auki.
í mínu starfi sem organisti hefur
mér fundist kórfólk yfirleitt vera
hrifnara af því að syngja marg-
raddað og hef ég nokkuð haldið mig
við þá hefð. Hitt er svo annað mál
að í sálmasöngsbók okkar eru mörg
lög þannig að þau eins og kalla á
þróttmikinn einraddaðan söng og
að sjálfsögðu lætur maður syngja
þau þannig.
Ég vildi bæta því við að hjá
okkur á íslandi er ætíð leikið
fjórraddað undir á orgel þó um
einraddaðan söng sé að ræða. Og
þar sem í kórnum er um að ræða
bæði kven- og kariaraddir þá
hljóma karlaraddirnar auðvitað
áttund neðar en kvenraddirnar.
Rætt við
Hauk Guð-
laugsson,
söngmálastjóra
þjóðkirkjunnar
im þjóðarinnar syng-
ur í kirkjukórum
— Hverjir syngja í kirkjukórun-
um?
„í kirkjukórum landsins syngja
um 3.500 manns, 1 þjóðarinn-
ar. Þetta er fólk úr öllum stéttum
þjóðfélagsins og á öllum aldri.
Kórarnir eru um 230 og organist-
arnir 180.“
— Eru kórar og organistar við
allar kirkjur landsins?
„Nei, því miður vantar organista
við þó nokkrar kirkjur. Það vantar
organista við 30 kirkjur af þeim
289 sem eru í landinu. í slíkum
tilfellum hlaupa nágrannaorgan-
istarnir oft undir bagga.
Það er von mín að með hinni
nýju námsskrá i orgel- og harmon-
íuleik sem nú er að koma út verði
kirkjuorganleikur kenndur við alla
tónlistarskóla landsins. Aðsókn að
Tónskóla þjóðkirkjunnar fer stöð-
ugt vaxandi og hefur nemenda-
fjöldi þar aukist ár frá ári svo
áhugi er á orgelinu sem hljóðfæri.
Þar sem kirkjukórar eru ekki
starfandi syngja kirkjugestir sjálf-
ir einraddað. Auðvitað er hægt að
hafa lesmessur en þær eru ekki
mikið tíðkaðar."
— Eiga kirkjukórar sem slíkir
heima í nútímaþjóðfélagi?
„Fyrir mitt leyti lít ég á kirkju-
kóra sem mikið menningaratriði.
Þeir gefa því fólki sem hefur áhuga
á að syngja, tækifæri til þess að
iðka þá list. Og söngurinn gefur lífi
margra mikið gildi. Menn tjá
tilfinningar sínar í söngnum og
yfirleitt held ég að sjaldan ríki eins
mikil einlægni og samheldni í
samskiptum manna eins og meðal
fólks sem er í kór. Menn læra að
syngja sig saman, taka tillit hver
tii annars og hvar sem kórinn
kemur fram ríkir mikil samábyrgð.
Jafnframt má minna á þann menn-
ingarþátt sem kirkjukórarnir ann-
ast við ýmis hátíðleg tækifæri, t.d.
17. júní. Skemmst er að minnast
samstöðu kóranna 1974, á 1100 ára
afmæli íslandsbyggðar. Þá var
mjög mikil hreyfing í öllum kirkju-
kórum og komu þeir fram við
flestar héraðshátiðir sem haldnar
voru á því sumri.“
— Eru kirkjukórarnir eini
söngkraftur þjóðkirkjunnar.
„Barna- og unglingakórar eru
einnig starfandi við einstaka kirkj-
ur og syngja þeir einkum við
barnamessur. Þeir kórar vinna
mjög mikilvægt starf, þeir venja
æskuna við að starfa og syngja í
kirkjunni."
— Hvers vegna ber ekki meira á
þessum kórum?
„Eins og fram kom syngja þeir
aðallega við barnamessur. Þeir sem
í barna- og unglingakórum eru
syngja einnig í kórum við grunn-
skólana og koma þar fram við ýmis
tækifæri."
Byggt á því eldra, en
farnar nýjar leiðir
— Hvers vegna hefur kirkjan
ekki tekið upp léttari söng við
guðsþjónustur sínar eins og mörg
önnur trúarsamfélög?
„Það má segja að þjóðkirkjan
byggi mest á sálmasöngsbók Sig-
fúsar Einarssonar og Páls ísólfs-
sonar. í þeirri bók er mikið af
gömlum og sígildum lögum íslensk-
um og frá Þýskalandi og Dan-
mörku. Mörg af þessum lögum eru
nokkuð gömul og eru nokkurs
konar grunnur í kirkjusöng okkar.
Þar á meðal eru lög sem fólki þykir
vænt um og hefur kynnst við ýmsar
athafnir í kirkjunni. Þetta eru t.d.
skírnarsálmar, fermingarsálmar
og jólasálmar. Enginn vill missa
þessi lög, a.m.k. myndum við
organistarnir fá orð í eyra ef við
slepptum því að syngja „Heims um
ból“ um jólin eða „I dag er glatt í
döprum hjörtum* og „I Betlehem
er barn oss fætt“. Fyrir allmörgum
árum voru gerðar tilraunir með
flutning á poppmessum, en ein-
hvern veginn náðu þær ekki að
festa rætur, kannski hefur skrefið
verið of stórt. Samt er ég þeirrar
Sjórinn á miðunum
við landið er mjög
kaldur í vetur
RANNSÓKNARSKIPIÐ Árni
Friðriksson var i sjórannsóknar-
leiðangri 2, —17. febrúar si. At-
huganir voru gerðar fyrir Norð-
ur-, Austur- og Suðurlandi. Veður
kom i veg fyrir athuganir út af
Vesturlandi.
Helstu niðurstöður mælinganna
sýna, að sjórinn á miðunum við
landið er mjög kaldur í vetur.
Fyrir Norður- og Austurlandi var
hitastig sjávar 0—2° og kaldur
pólsjórinn var skammt undan
landi eins og hafísinn en hitastigið
í honum var þó fyrir ofan frost-
mark í sjónum. ísbrúnin var
yfirleitt nálægt 67°N allt frá
norðanverðum Vestfjörðum og
austur fyrir Melrakkasléttu (4.—
9. febrúar) og er það í samræmi
við athuganir Veðurstofu og Land-
helgisgæslu 10. febrúar. Er þetta
meiri ís en verið hefur á þessum
tíma árs síðan 1971. Dreifing
íssins austur með landgrunns-
brúninni fyrir Norðurlandi sýnir
annars vel hvernig landið eða
landgrunnið veitir viðnám gegn
köldum hafstraumum og hafísn-
um. ískönnunarflug 18. febrúar
sýndi svo líka að ísinn hafði rekið
fjær landinu norður á um 68°N,
væntanlega vegna hinnar ein-
dregnu suðlægu áttar undanfarið
eins og t.d. í fárviðrinu 16.—17.
febrúar.
Þessar niðurstöður um ástand
sjávar og hafísinn benda til þess,
að ísinn geti enn rekið í átt til
landsins og jafnvel rekið upp að
öllu Norður- og Norðausturlandi
þegar líður á veturinn. Slík fram-
vinda hefur slæm áhrif á lífið í
sjónum á norðurmiðum í sumar og
á veðurfar á landinu yfirleitt. Rétt
þykir að taka hér nokkuð djúpt í
árinni svo að ekki komi á óvart
ástand líkt eða jafnvel verra en
var t.d. 1979 og á isaárunum
1965—1970, þótt vonandi fari bet-
ur nú en þá. Þetta ber ekki að
skoða sem „spá“ heldur túlkun á
gögnum og hugsanlegum horfum
samkvæmt því. Þessar niðurstöð-
ur sýna að skjótt geta skipast
veður í lofti og í sjó einnig þegar
haft er í huga einstakt góðæri til
lands og sjávar 1980.
Fyrir Suðurlandi var sjórinn í
vetur einnig greinilega kaldari er
oftast áður sl. 10 ár. Næst landinu
var hitastigið tæpar 6° og 7° voru
fremur langt frá landi. Svo virðist
sem ástandið í sjónum fyrir Suð-
urlandi sé líkt og var 1976, og er
það áhugavert í ljósi ákveðinna
hugmynda um jákvæð áhrif þess á
afkomu þorskstofnsins. Veður
kom því miður í veg fyrir mæl-
ingar fyrir Suðvestur- og Vestur-
landi að þessu sinni svo nákvæm-
ar upplýsingar liggja enn ekki
fyrir um ástand sjávar í hlýja
sjónum við landið. Úr því verður
bætt í næsta leiðangri á Árna
Friðrikssyni.
(FréttatilkynninK frá HafranrWtknawtofn
uninni — SjórannHÓknadeild.)
t
Móöir okkar, tengdamóöir, amma og langamma,
ÞÓRHILDUR GUDMUNDSDÓTTIR,
áöur til heimilia aö Sörlaakjóll 13,
veröur jarösungin frá Dómklrkjunnl mánudaginn 23. febrúar kl.
13.30.
Blóm og kransar vlnsamlega afþökkuö en þeim sem vilja mlnnast
hennar er bent á Styrktarfélag vangeflnna.
Ágúat Kjartanaaon, löunn Kriatinadóttir,
SlgriÖur Kjartanadóttir, Jónatan Kriatleifaaon.
t
Innilegar þakkir til allra þeirra er sýndu okkur samúö og velttu
okkur styrk við fráfall eiginmanns míns, fööur okkar, sonar og
bróöur,
BARÐA ÞÓRHALLSSONAR
frá Kópaakari.
Sérstakar þakklr færum vlö Slysavarnafélagl (slands og öllum
þeim er þátt tóku f leltinnl.
Anna Helgadóttir,
Helga Baröadóttir,
Þórný Baröadóttir,
Þórhallur Baröaaon,
Margrát Friörikadóttir, Þórhallur Björnsson,
systklni og fjölskyldur.