Morgunblaðið - 12.04.1981, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1981
Hestvagnar eru hefðbundin flutningatæki bændanna.
37
Ásdís Erlingsdóttir:
Stólræða Bjargar
í Dómkirkjunni
zloty, og sýnt með tölum fram á að
þau geta veitt sér þann lúxus að
hafa aðstoðarstúlku á heimilinu,
sem notar mest af tímanum í að
fara í búðir í stað þess að gera
húsverkin. Þau geta veitt sér það
að búa í fjögurra herbergja íbúð í
gömlu hverfi í Varsjá, sem þau
segjast hafa borgað tvisvar sinn-
um, 1939 til gyðingafjölskyldu og
1948 til ríkisins. „Og líklega verð-
um við að borga hana í þriðja sinn
til að halda henni, því börnin fara
að heiman og þá verður hún talin
of stór fyrir okkur," sögðu þau.
María segir að þau séu svo heppin
að bróðir hennar „kembi" sveitirn-
ar í bílnum sínum. Tengdamamm-
an hefur nógan tíma til að standa
í biðröðum, og stúlkan er jafnan í
biðröðum í búðum frá kl. 6 til kl.
13. Það þarf stóra fjölskyldu til að
lifa vel. Einhleypingar eiga erfitt.
Sósíalisminn hefur í huga þessara
hjóna, Mariu og Wieslaw, tekið á
sig tvær fjarstæðumyndir. Ekki er
lengur hægt að fá vatnafisk í
þessu landi vatna og fljóta: „Jafn-
vel fiskurinn er hræddur við
sósíalismann," segja þau. Og til að
hafa nóg kol, hafa þau tekið það
ráð að fela andlát afans! Þarna
eru komnar „dauðu sálirnar" hans
Gogols.
Utan við „sósíalíska kerfið" er
hægt að kaupa allt, ef hægt er að
greiða fyrir það, einkum ef borgað
er í dollurum. Hver borg hefur
sína eða sínar pewex-verzlanir,
þar sem hægt er að fá fyrir
erlendan gjaldeyri allt sem vantar
annars staðar: gallabuxur, kaffi,
áfengi, loðfeldi, stereotæki o.s.frv.
Vilji maður kaupa bíl fyrir zloty
þá verður að bíða í þrjú ár, fyrir
dollara 3 vikur. Sama sagan ef
maður getur skipt peningum til að
ná í íbúð. Þannig lifir svartur
markaður eða svartir markaðir.
Eftir því hvort maður skiptir í
opinberu ferðaskrifstofunni,
banka, fyrir framan bankann, í
hótelinu eða leigubílnum verður
dollarinn virði 32, 66, 125 eða 140
zloty. Ríkisstjórnin er fullkomlega
samsek í þessum viðskiptum.
Pólverjar hafa síðan 1973 mátt
opna gjaldeyrisreikninga án þess
að gera grein fyrir því hvernig
þeir fengu féð.
Stjórnendur kommúnista neita
því alfarið að kapítalisminn sé við
líði. En sú staðreynd að hann lifir
enn framkallar lífsþrótt, sem ger-
ir lífið þolandi. Hlutverk dollarans
sannar þetta.
Daglegt líf í Póllandi er ekki
aðeins ósambærilegt við daglegt
líf í Frakklandi hvað snertir
framleiðsluvörur, dreifingu varn-
ings og þjónustu. Kapítalisma-
hneykslið, sem Georges Marcais er
alltaf að tala um, hvílir ekki nærri
eins þungt á fólkinu og þessi
gífurlega sóun sósíalismans og
fyrirlitningin á frumreglum
stjórnunar. Það staðfestir Jerzy
W., verkfræðingur í sjónvarps-
verksmiðju við Varsjá, með lýs-
ingu sinni á fyrirbrigði, sem lýsir
sér í „truflun á framleiðslurytm-
anum“. Þannig má gefa skiljan-
lega skýringu á harmleik, sem
kemur niður á milljónum manna.
„Vinnutíminn er stöðugt trufl-
aður af skorti á því sem til þarf,“
segir hann. „í byrjun mánaðarins
nagar maður neglurnar. Það vant-
ar síur, smára, mótstöðuefni, eða
eitthvað annað. Hluti skápanna
kemur ekki fyrr en í mánaðalok.
Þá verður að vinna á 12 tíma
törnum, og að nóttu og stundum
jafnvel á sunnudegi, til að ná upp
töfunum. Verkamennirnir vilja
vinna eðlilegan vinnutíma. En það
er ógerlegt. Ef áætlunin stenzt
ekki, þá er bónusinn horfinn út í
buskann! Engu skipta gæði þess
sem kemur. Um leið og það er
afhent, þá er því skellt inn í
framleiðslukeðjuna. Enginn tími
til að hafa áhuga a gæðum
framleiðsluvaranna. Framleiðslan
verður að halda áfram. Við erum
með níu keðjur. En ef við reiknum
allar tafir vegna skorts á birgðum,
þá jafngildir það því að aðeins ein
keðja sé stöðugt í gangi. Á sl. ári
kostuðu seinkanirnar 50 milljón
zloty; 100 þúsund vinnustundir
töpuðust. Verksmiðjan er rekin
með tapi. Ógerlegt að hækka
launin."
Þetta dæmi skýrir áhugaleysi
verkamannanna. Þeir sjá að
stjórnkerfið sýnist ekki geta ráðið
við að bæta kjör þeirra. Þeir eru
spenntir, hafa misst kjarkinn,
jafnvel örvæntingarfullir og eru
svo sakaðir um að nýta illa
vinnutímann eða þeim er sagt að
ekki sé hægt að fella niður nema
annan hvern laugardag í vinnu
vegna erfiðleikanna. Þeir vita að
orsökina fyrir slæmum afköstum
er ekki að finna innan verksmiðj-
unnar, heldur utan hennar. En
hvað er hægt að gera? Vanmáttur-
inn, sem þeir finna til, er niður-
drepandi.
Karol er 63ja ára bóndi í nánd
við Poznan og ræður sér sjálfur.
Samt er hann þjakaður af sömu
vanmáttarkenndinni og tilfinn-
ingunni fyrir því hve fjarstæðu-
kennt allt er. „Óreiðan kemur öll
frá stjórninni. Fyrir nokkrum
árum borguðu þeir næstum ekkert
fyrir ávextina. Þá hjó ég niður 100
af 800 trjám hjá mér. Sumir aðrir
hjuggu niður öll ávaxtatrén sín.
Reynið svo að fá ferskjur í dag.“ Á
7 hektara landi ræktar Karol líka
kartöflur og hveiti og hann er með
nokkrar kýr. Þetta gefur nú ekki
meira af sér en ferskjutrén á
sínum tíma. Honum eru boðin 4
zloty fyrir kíló af kartöflum, þegar
sama kílo er selt á 8—10 zloty á
frjálsum markaði. Það kostar
hann 1500 zloty að framleiða 100
pund af hveiti. Ríkið greiðir fyrir
þau 450 zloty. Fyrir kjötkílóið í
meðalgæðaflokki fær hann 80
zloty, en ríkið greiðir 50 „Sam-
vinnubú og ríkisbú fá greitt fyrir
samskonar kjöt 150—180 zloty.
Yfirvöld fela tapið á sósíalíska
rekstrinum með kúgun á hinum
sjálfstæða hluta framleiðenda,"
fullyrðir hann.
Að því er höfundurinn Alain
Besancon segir, þá lýtur sósíal-
isminn kynlegri hugmyndafræði:
Annars vegar getur hann ekki
lifað án innspýtingar á vænum
skammti af kapítalisma, en á hinn
bóginn getur hann ekki dafnað án
þess að eyðileggja þau gæði sem
kapítalisminn leggur til. Þarna
höfum við í smásjá dæmi um
| þetta.
í Mbl. 15. febr. sl. birtist grein
sem nefndist: „Umbun góðra
verka felst í þeim sjálfum". Grein-
in var stólræða frú Bjargar
Einarsdóttur, en Björg er fyrst
óvígðra kvenna sem stígur í ræð-
ustól Dómkirkjunnar í Rvík. Til-
vitnanir í stólræðu Bjargar vöktu
undrun mína, og þegar ég hafði
lesið ræðuna yfir, komu mér í hug
orð Páls postula (11. kor. 10. k.):
„Fullgildur er ekki sá sem mælir
fram með sjálfum sér, heldur sá,
sem Drottinn mælir fram með.“
Úrtak úr
ræðu Bjargar
Ég svara merkt: Svar.
Björg segir: Hver er skylda mín
hér? Svar: Að bera vitni fyrir
áheyrendum, m.a. hvaða gjafir
hún hafi af Guði þegið, ásamt
þakkargjörð.
Björg: Er sama skylda álögð
öllum að mæla ekki um hug sér,
gefa orðum sínúm inntak. Svar:
Kristur boðaði ekki Fagnaðarer-
indið frá eigin brjósti. Hann gaf
ekki orðum sínum inntak. Kristur
sagði í Jóh. 7. k.: „Mín kenning er
ekki mín heldur þess er sendi
mig.“
Björg: Hér á ekki við frekar en
annars staðar að segja fólki fyrir
um breytni, skipa fyrir. Svar:
Kristur kom í þennan heim til að
bera sannleikanum vitni og boðaði
réttlæti, góða breytni, en varaði
við slæmri breytni. Páll fKJStull
segir: „Verið eftirbreytendur mín-
ir eins og ég er fyrir mitt leyti
Krists." (I. Kor. 11. k.).
Björg: Krossfestingin á Golgata
var atburður sem virtist óhjá-
kvæmilegur á þeim tíma, á þeim
stað miðað við ríkjandi ástand.
Svar: Kristur var ekki krossfestur
miðað við ríkjandi ástand. í 53. k.
Jesaja er skrifað m.a. um útlit
Frelsarans, þjáningar hans og
dauða. Og Kristur sagði lærisvein-
um sínum, að samkv. Ritningunni
yrði hann deyddur og myndi rísa
upp frá dauðum á þriðja degi.
Björg: Lausnin er fólgin í skiln-
ingi á gullinni reglu sem Kristur
eftirlét okkur mönnunum. Svar:
Okkar skilningur nær skammt og
gefur enga lausn til frambúðar.
Páll postuli segir (II. Kor. 5. k.)
„Vér framgöngum í trú en ekki í
skoðun." Og Róm. 5. k. „Réttlættir
af trú höfum við frið við Guð.
Fyrst er trúin, þá vonin, en
Kærleikurinn er þeirra mestur.
Guð gefur skilning þeim, sem
ganga inn um dyr hjálpræðisins.
„Heilagi Andinn er Kennarinn".
Björg: Gerðu aldrei illt verra, en
gerðu ávallt gott betra. Svar: Guð
semur ekki við ranglætið. Hann
hefir dæmt það. Ef okkar góði
ásetningur réði við óvinarins
veldi, þá þyrfti engan Krist, engan
Frelsara.
Björg: Nái þessi regla að ríkja í
samskiptum manna, þurfum við
ekki að eiga framar von á því, að
óvinveittur maður komi meðan við
hvílumst og sái í akur okkar. Svar:
Kristur sagði í Mark. 13. k.:
„Gætið yðar, vakið og biðjið." En
sá heldur ekki vöku sinni sem
álítur sig ekki eiga von á óvin-
STJÓRN Sunn, Samtaka um nátt-
úruvernd á Norðurlandi, vísar til
ályktunar fulltrúaráðsfundar fé-
lagsins 1975 varðandi Blöndu-
virkjun og telur mjög mikilvægt
að sú virkjunarleið verði valin,
sem bjargar mestu gróðurlendi og
veitta sáðmanninum. Sáðmenn-
irnir eru tveir. Kristur, höfðingi
lífsins og ljóssins, og satan í
sjálfum sér. Báðir eru að safna í
uppskeru sína. Kristur hefir fæðst
í þennan heim, birst þjóðunum og
boðað iðrun og syndafyrirgefn-
ingu. En satan ruglar og rangsnýr
réttum vegi Drottins, og í kænsku
sinni dylur hann sig mönnunum
og kemur sumum til að trúa því,
að hann sé ekki til. Kristur segir í
Jóh. 8. k. frá tilveru og eiginleik-
um satans: „Hann var manndráp-
ari í upphafi, lygari og faðir
lygarans og þegar hann talar lygi,
þá tekur hann af sínu eigin.“
Ásdís Erlingsdóttir
Að lokum
I Jakobsbréfi 3. k. segir: „Verið
ekki margir kennarar bræður
mínir, því að við munum fá þyngri
dóm.“ Það ætti enginn að kenna
Guðs Orð nema að Andi Guðs
vitnaði með slíkri þjónustu. í 5. k.
Jóh. segir Kristur: „Þér skuluð
mér vitni bera.“ En allir, sem hafa
þegið að ganga inn um dyr hjálp-
ræðisins í Kristi, hafa verk að
vinna, m.a. að segja öðrum frá því,
hvar þeir standa í trúnni og hvað
þeir hafi af Guði þegið. Ef ekki í
kirkju eða á samkomu, þá meðal
vina og kunningja. Annars verður
Guðs orðið dauður bókstafur. Ef
Björg hefði staðið upp úr sæti sínu
eða stigið í prédikunarstól og sagt
áheyrendum, ásamt tilvitn. í Ritn.,
hvað hún hafi af Kristi þegið, þá
hefði greinarkorn mitt jafnvel
ekki orðið til um Björgu i ræðustól
Dómkirkjunnar.
Ásdis Erlingsdóttir
Akureyri:
Sameiginleg-
ar samkomur
Hjálpræðisherinn, kristniboðs-
félögin, KFUM og K, Sjónarhæð-
arstarfið og Hvítasunnusöfnuður-
inn halda tvær sameiginlegar
samkomur á Akureyri um pásk:
ana. Á föstudaginn langa verður
samkoma í Zíon, húsi KFUM og K
kl. 20.30 og kl. 17 á páskadag
verður hátíðarsamkoma á Hjálp-
ræðishernum.
állitur það meiriháttar vistfræði-
legt slys, ef haldið yrði við hina
upphaflega virkjunartillögu.
Ofangreind ályktun var gerð á
stjórnarfundi, sem haldinn var 2.
apríl sl.
Upphafleg áform um Blönduvirkjun:
Meiriháttar vistfræðilegt slys
I