Morgunblaðið - 02.09.1981, Síða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. SEPTEMBER 1981
ast upp fyrir mér er við höfðum
spjallað saman um Halaveðrið.
— Já, meðal annarra orða,
Hilmar. Þessi Þýskalandsför, sem
hann Óli spurði þig um?
Já, það var nokkuð ævintýraleg
ferð í sjálfu sér. En sjómenn, sem
voru í siglingum á heimsstyrjald-
arárunum, lifðu eiginlega stóræv-
intýri upp á hvern dag, hættur
leyndust í hverjum öldutoppi.
Þessi Þýskalandsferð var farin
seint á árinu 1939, skömmu eftir
að heimsstyrjöldin hafði brotist
út. Mig minnir, að þá hafi íslend-
ingar verið komnir í einhverja
skuld við Þjóðverja. Var fengið
leyfi til þess frá báðum aðilum,
Bretum og Þjóðverjum, að senda
nokkra togarafarma af ísfiski til
Cuxhaven og íslendingar mættu
borga þannig þessa skuld.
Við á Agli Skallagrímssyni vor-
um sendir með einn af þessum
fiskförmum. Við vorum ekki látnir
fiska í skipið, heldur fórum við til
Vestmannaeyja og tókum þar
bátafisk. Skipstjóri í þessari
Þýskalandsferð var Steindór
Arnason. Það tók upp undir eina
viku að fá í skipið í Vestmanna-
eyjum. Þaöan var svo siglt austur
með landi og út af Austfjörðum.
Var tekin bein stefna á Bergen í
Noregi. Ég man, að er við komum
þangað, lágum við skammt frá því
sögufræga þýska skipi, sem Alt-
mark hét og kom mjög við sögu í
stríðinu í Noregi, ef ég man rétt.
Þaðan var svo siglt yfir til Skagen
í Danmörku, síðan um Eystrasalt
og að Kílarskurði, um hann til
Cuxhaven. Að sjálfsögðu fórum
við yfir tundurduflasvæði á leið-
inni.
í Cuxhaven upphófst svo þref
um fiskprísinn. Ékki voru Þjóð-
verjarnir á því þar að borga fyrir
fiskinn eins og ákveðið hafði verið.
Stóð þetta í einhverju þrefi. Man
eg, að málið varð ekki til lykta
leitt, fyrr en Jóhann Þ. Jósefsson,
alþingismaður Vestmannaeyinga,
kom sjálfur frá Kaupmannahöfn
til þess að sansa þá þýsku. Þessi
Þýskalandsferð varð all tímafrek
man ég, sem meðal annars stafaði
af því að á heimleiðinni urðum við
að breyta mjög frá þeirri leið sem
upphaflega hafði verið ákveðin, en
reyndist ófær vegna tundurdufla-
hættu. Styrjöldin var ekki farin að
setja svip sinn á Cuxhaven, enda
voru hersveitir Hitlers þá í
óstöðvandi sókn á vesturvígstöðv-
unum. Við komum hingað heim
aftur er komið var framundir jól.
Siglingarnar á styrjaldarárun-
um voru vitaskuld mikil lífs-
reynsla fyrir alla sem þátt tóku í
þeim. Hún var líka mikil áreynsla
fyrir allt fjölskyldulíf okkar, það
segir sig sjálft. Svona eftir á, má
ef til vill segja með fullum rétti,
að það hafi í rauninni verið með
ólíkindum hve margir sluppu úr
þessum hildarleik heilir á sál og
líkama.
Norðmönnum
bjargað
Mér verður ætið minnisstæð frá
þessum árum björgun manna af
norsku flutningaskipi, sem skotið
var niður á leið til Bretlands með
fisk héðan að heiman. Þetta var
vorið 1942. Við vorum þá á heim-
leið úr söluferð til Bretlands. Var
ég þá á togaranum Gylli og sigldi
honum í þessari ferð stýrimaður
togarans, Karl Jónsson í Öldugöt-
unni. Auk þess að vera loftskeyta-
maður var ég önnur byssuskyttan
á togaranum. Þá voru togararnir
búnir léttum loftvarnarbyssum.
Þessi byssa var beltisbyssa með
350 skotum í hverri hleðslu. Við
vorum þá um 250 sjóm. suðaustur
af Vestmannaeyjum. Sáum við þá
hvar stór flugvél nálgaðist okkur
óðfluga. Ég snaraði mér út úr
brúnni og tók mér stöðu við
loftvarnarbyssuna, sem var á
keisnum fyrir aftan brúna, og
bjóst til varnar. Þá sáum við að
hér var um breskan flugbát að
ræða. Með ljósmerkjum var kallað
til okkar. Fór ég nú upp á
brúarþakið með morselampann.
Fengum við fyrirmæli um að fara
til hjálpar skipbrotsmönnum,
Hilmar
Norðfjörð
Ililmar Norðfjörð fæddist
norður á Sauðárkróki 2. sept.
árið 1906. Foreldrar hans
voru Ása Jónsdóttir frá Ás-
mundarstöðum á Melrakka-
sléttu og Jóhannes úrsmiður
og kaupmaður Norðfjörð.
Þau hjónin áttu þá heima i
Hótel Tindastóli og var Ása
hótelstjóri. Þau hjón áttu 6
börn og er Hilmar elstur
þeirra. Fjölskyldan fluttist
til Reykjavíkur árið 1912 og
settist að i Bankastræti 12.
Þar opnaði Jóhannes Norð-
fjörð úrsmíðastofu og versl-
un. í þessu sama húsi hafði
bernskuheimili hans verið.
Hjá móðurafa sinum og
ömmu á Ásmundarstöðum
var Hilmar um árabil. Sú
hugmynd kom upp. að Ililm-
ar gerðist bóndi. En er hann
kom hingað aftur til Reykja-
vikur, var hann einn vetur i
Verslunarskóianum. Siðan lá
leiðin þangað sem hugur
hans stóð til: í Loftskeyta-
skóiann. Þaðan brautskráð-
ist Hilmar árið 1924. Loft-
skeytamaður var hann á tog-
urum og i landi fram á árið
1977, þá orðinn sjötugur.
Árið 1941 kvæntist Hiimar
i síðara skiptið Vilborgu
Stellu Grönvold. Hún lést
undir áramótin 1977. Hilmar
á tvær dætur.
í dag ætlar hann að taka á
móti afmælisgestum sinum i
Átthagasalnum á Hótel Sögu
milli kl. 17 ug 19.
þýsk flugvél hafði sökkt skipi
þeirra í loftárás. Stefna var tekin
á staðinn, þar sem skipbrotsmenn-
irnir voru. Þegar við komum á
vettvang fundum við 10 menn á
fleka. Voru það Norðmenn. Að-
koman var ekki skemmtileg.
Flestir þeirra voru meira og
minna særðir eða slasaðir. Með
skipinu, sem var norskt og hét
Duro, höfðu 10 félagar þeirra
farist í loftárásinni.
I þessari Englandsferð var
fyrsti stýrimaður Hallgrímur
Guðmundsson, seinna í Togara-
afgreiðslunni. Kom það að mestu í
hlut okkar Hallgríms að veita
þessum skipbrotsmönnum að-
hlynningu og hjúkrun. Karl skip-
stjóri tók stefnuna á Vestmanna-
eyjar. Er þangað kom, en þar
ætluðum við að setja mennina í
land, var ógerningur að komast
inn á höfnina vegna svarta þoku.
Þetta var jú fyrir daga radarsins.
Var því haldið áfram til Reykja-
víkur. Þetta norska skip, Duro,
mun hafa haft síðast viðkomu í
höfn hérlendis uppi á Akranesi og
tekið fisk þar.
Ég á hér hjá mér áletraða
silfurskeið, sem mér var send
nokkru síðar, sem vott þakklætis
fyrir hjálpina. Þykir mér eðlilega
vænt um þessa gjöf.
Eins og ég sagði þér hér í
upphafi, sagði Hilmar, var ég á
sjónum samfellt frá því 1924 til
1944,. í 20 ár. Þessara sjóaraára
minna get ég minnst með mikilli
ánægju. Margir þeirra manna,
sem ég kynntist í skipsrúmi hafa
orðið miklir og einlægir vinir
mínir. Og þá er ekki síður ánægju-
legt til þess að hugsa, að það varð
aldrei manntjón á neinu skipi,
sem ég var á, öll þau ár sem ég var
til sjós.
Ég tók pokann minn, fór alfar-
inn í land haustið 1944. Þó ég segi
sjálfur frá, veit ég, að þungu fargi
var létt af eiginkonu minni og
fjölskyldu við þá ákvörðun. Það
13
urðu mikil umskipti eftir svo mörg
ár á sjónum að hefja störf í landi.
Ganga til starfa samkvæmt
stimpilklukkukerfinu. En hin nýju
störf í landi voru áfram tengd
sjónum og sjófarendum, þannig að
viðbrigðin urðu ef til vill ekki eins
mikil og ef ég hefði horfið að
einhverskonar skrifstofustörfum.
Ég varð nú loftskeytamaður hjá
Veðurstofunni. Hún var þá til
húsa á efstu hæð Landsímahúss-
ins. Þar var þá hæstráðandi til
sjós og lands Þorkell Þorkelsson
veðurstofustjóri. Var ég síðan
starfandi þar uns ég náði þeim
aldri að hljóta gamlingjastimpil-
inn. Því má ég til að skjóta hér
inn, svona til fróðleiks, að er
styrjöldinni var lokið og heimur-
inn og samskipti þjóða að færast í
eðlilegt horf, varð Veðurstofan að
taka að sér stórlega aukna þjón-
ustu á sjó og í lofti. Varð að fjölga
þar starfsfólki og Veðurstofan að
fá nýtt og stærra húsnæði, svo
hægt yrði að mæta auknum kröf-
um til hennar. Man ég að eftir að
Veðurstofan flutti í nýja Sjó-
mannaskólann, voru loftskeyta-
menn Veðurstofunnar hvorki
fleiri né færri en 15! En svo hélt
hin aukna fjarskiptatækni innreið
sína á Veðurstofunni. Starfsfólki
tók að fækka. Sú þróun hefur ekki
verið stöðvuð. Ég held ég fari með
rétt mál, að í dag er ekki lengur
þörf fyrir loftskeytamenn á Veð-
urstofunni. Þar hefur tölvuvæð-
ingin m.a. gert þeirra starf óþarft.
Verður ekki þróunin í þessa átt í
æ fleiri starfsgreinum? Verða það
ekki tölvurnar sem bara taka
völdin einn góðan veðurdag?
spurði Hilmar.
— Eftir að þú varst kominn i
land fórstu að gefa þig að ýmiss
konar félagsstörfum, ekki rétt?
Jú, lítillega og reyndar öðrum
störfum líka. Hef ég haft af þessu
mikla ánægju, kynnst mörgu góðu
fólki, sem skemmtilegt hefur verið
að umgangast og starfa með. Ég
hefi lengi verið utan í Náttúru-
lækningafélagi íslands og stofn-
unum tengdum því. I mínu ágæta
stéttarfélagi að sjálfsögðu. Ekki
má heldur gleyma Sambandi
dýraverndunarfélaga Islands. Það
er vissulega ánægjulegt, að nú í
sumar skuli Dýraspítali Mark
Watsons loks tekinn til starfa
undir stjórn íslensks dýralæknis.
Vonandi markar þessi litla stofn-
un tímamót í sögu dýraverndar
hérlendis. Því má skjóta inn í hér,
að sem vott þakklætis fyrir störf
hans í þágu dýraverndar var
Hilmar kjörinn heiðursfélagi
Dýraverndunarsambandsins, er
hann varð sjötugur. Ég hef líka
verið dálítið viðriðinn blaðaút-
gáfu, t.d. tímarit lögfræðinga,
Félagsbréf Almenna bókafélags-
ins og nokkur blöð utan Reykja-
víkur. Allt víkkar þetta sjóndeild-
arhringinn, sagði Hilmar. Ég hefi
alla tíð haft næg verkefni, ella
væri ég sennilega kominn inn að
Sundunum þar sem þú fæddist. Ég
vona, að meðan ég get tuggið
smjörið, þurfi ég aldrei að kvarta
yfir deyfð og tilgangsleysi.
Við höfum ekkert minnst á
pólitíkina Hilmar. Ég veit, að þú
kynntist ungur Jóni Þorlákssyni
og konu hans, Ingibjörgu, og varst
tíður gestur á heimili þeirra hérna
uppi í Bankastræti?
Rétt er það. Þau kynni urðu til
þess að ég taldi mig helst eiga leið
með Sjálfstæðisflokki hans. Ann-
ars ætla ég ekki að ræða neitt að
ráði við þig um pólitíkina. Segðu
mér, bætir Hilmar við: Eru ekki
biskupskosningarnar og öll sú
endaleysa áþekkar því, sem hefur
verið að gerast i pólitikinni hjá
okkur? Já, ég á við, að einn og
sami flokkurinn sé í senn í stjórn
og stjórnarandstöðu. Jafningja
þeirra Jóns, Ólafs Thors og Bjarna
Benediktssonar er ekki að finna í
röðum þeirra sem á Alþingi sitja
nú. Þetta er svona og er í senn
alvarlegt og sorglegt. En vinur
minn, verum ekki svartsýnir um
of. Öll él birtir um síðir, sagði
Hilmar.
Við lukum svo úr kaffibollunum
— sennilega þeim tíunda hvor
okkar um sig.
Sv.Þ.
Menntamálaráðherra, Ingvar Gislason, tekur fyrstu skóflustunguna
að hinum nýja verkmenntaskóla.
Bygging verkmennta-
skóla hafin á Akureyri
Akureyri, 29. ágúst.
INGVÁR Gíslason menntamálaráðherra tók í dag fyrstu skóflustung-
una á lóð fyrirhugaðs verkmenntaskóla á Akureyri, en skólanum er
fyrirhugaður staður á Eyrarlandsholti vestan Þórunnarstrætis, þar
sem áður var golfvöllur.
Haukur Árnason, formaður
byggingarnefndar skólans, flutti
stutt ávarp við athöfnina í dag, en
síðan stakk Ingvar Gíslason fyrsta
hnausinn úr grunninum. Að því
búnu flutti hann ávarp, þakkaði
þeim, sem af hálfu bæjarstjórnar
Akureyrar hefðu unnið að endur-
skipulagningu framhaldsskóla-
náms á Akureyri og taldi þennan
dag hinn merkasta í skólasögu
Akureyrar.
Húsið, sem nú er hafin bygging
á, verður verknámsskemma og á
að verða tilbúin til notkunar
haustið 1982. Áætlað er, að bygg-
ingu skólans alls verði lokið árið
1986.
Að lokinni athöfninni á Eyrar-
landsholti var gestum boðið til
kaffidrykkju í húsakynnum Iðn-
skólans á Ákureyri.
Sv.P
r
Verðlagsspá hagdeildar VSI:
Meðaltalshækkun
F-vísitölu 42,5%
Verðlagshækkanir fara minnkandi
HAGDEILD Vinnuveitendasambands ísiands heíur sent
frá sér verðlagsspá, gerða 15. júní og endurskoðaða
vegna verðbótareiknings 1. ágúst síðastliðinn. Kemur
þar fram að hækkun framfærsluvísitölu er spáð 9,8% 1.
nóvember á þessu ári og 10,4% 1. febrúar á næsta ári. Þá
er því spáð að gengi dollars verði 8,15 krónur í október
og 8,70 í janúar á næsta ári.
Þá er í spánni sagt frá
hækkun framfærsluvísitölu
miðað við ár í senn og kemur
þar fram að hún hefur farið
heldur dvínandi að undanförnu.
Frá 1. febrúar 1980 til sama
dags að ári nam hún 58,0%, frá
1. maí 1980 til sama dags í ár
nam hún 50,7% og frá 1. ágúst
1980 til sama dags í ár nam
hækkunin 49,6%. Þá er því spáð
að frá 1. nóvember 1980 til sama
dags í ár verði hækkunin 48,1%
og frá 1. febrúar í ár til sama
dags 1982 verði hún 43,0%.
Meðaltalshækkun 1980 til 1981
er því 49,1% og því spáð að
hækkunin á þessu ári verði
42,5%.
I spánni segir ennfremur: Nú
liggur fyrir þróun verðlags
fyrstu 5 mánuði ársins. Sé spá
VSÍ frá því i janúar skoðuð með
hliðsjón af reynslunni kemur í
ljós að litlu munar það sem af er
árinu. Þannig var gert ráð fyrir
að F-vísitala hækkaði um 15% á
tímabilinu nóvember 1980 til
febrúar 1981 en reynslan varð
hins vegar 14,3%. Næstu 3
mánuði á eftir var gert ráð fyrir
9,5% hækkun en raunin varð
8,02%. Samsvarandi launa-
hækkanir voru áætlaðar 5,5% í
marz og 9,5% í júní, en urðu
5,95% og 8,10%.
Spá VSI hefur nú verið endur-
skoðuð með hliðsjón af þessari
framvindu og stöðu sjávarút-
vegsins. Niðurstaðan er r megin-
atriðum sú að verðlagshækkanir
verði heldur hægari en þá var
spáð. Minni frávik eru hins
vegar í gengisspá. Nú sýnast
líkur á að verðlagshækkun yfir
árið 1981 verði um 42%, en
meðaltalshækkun milli áranna
1980 og 1981 verði um 50%.
Það sem telja má að valdi
mestu um frávik er gengis-
þróunin það sem af er árinu.
Eftir kjör nýs forseta Banda-
ríkjanna um siðustu áramót tók
gengi dollars að styrkjast veru-
lega á alþjóðamarkaði. Ekki er
enn að sjá að sú þróun hafi
stöðvast. Jafnframt hafa þýð-
ingarmestu Evrópugjaldmiðlar
veikst. Fyrir íslenska þjóðar-
búskapinn er þessi þróun afar
hagstæð þar sem útflutningur
fer að mestu fram með dollara-
viðskiptum en innflutningur er
meira bundinn evrópskum
gjaldmiðlum. Þrátt fyrir að spár
um gengi dollars hafi þannig í
meginatriðum gengið eftir kann
að vera að áhrif innflutnings-
gengis hafi verið ofmetin í fyrri
spá. Hin óvænta gengisþróun
veldur því að innflutningsverð
hefur ekki hækkað eins og búist
var við í ársbyrjun.
Um júníspána þarf að öðru
leyti að hafa sömu fyrirvara og
við fyrri spár VSÍ af þessu tagi,
sem í meginatriðum felast í því
að ekki verði umtalsverðar
breytingar á ytri og innri skil-
■ yfðufir hagkerfisfrfs. “ *.* * * *