Morgunblaðið - 24.10.1981, Side 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 1981
Sólborg Guðríður
Bogadóttir hjúkrun-
arkona - Minning
Kædd 1 (». janúar 1890.
Dáin 16. október. 1981.
„>*• cyjunni Uorin sú fjoúur. svm flaui;,
skal hún fljúiot cndur lil móúursiranda.
I*t i aldrci skal hrcsla sú Irausla lauy,
s«-m Imt Ircijandi hcim|»rá hins forna anda .. .**
(K. Ih n.)
I (1í»k er jferð frá Akraneskirkju
útför Sólborj;ar G. Bojíadóttur,
f.vrrv. hjúkrunarkonu. Þar lauk
lönKum ok fjölþa*ttum æviferli
mikillar merkis- ojí atj?erviskonu.
Hún var fædd í Flatey á Breiða-
firði |>ann 16. janúar 1890. For-
eldrar hennar voru Bojji Gunn-
lauj;sson skipstjóri oj? kona hans
María Guðmundsdóttir. Á 19. öld-
inni oj; allt fram yfir 1980 var
Flatey fjölmennur staður með um
300 íhúa eða fleiri. Þar ríkti öflujít
atvinnulíf, verslun og fjölþætt
menninjjarstarfsemi. Þar voru að
jafnaði húsettir marj;ir þjóðkunn-
ir merkismenn, sem j;erðu j;arðinn
fræj;an. Slíkt hlaut að hafa veru-
lej; menninj;aráhrif á uppvaxandi
sæku eyjarinnar. Hún sá fleiri
tækifæri oj; nýjar stefnur oj;
straumar náðu fyrr þanj;að, en
þar sem kyrrstaðan ríkti. Sr. Sij;-
urður Jensson — bróðursonur
Jóns Sij;urðssonar forseta — var
þar t.d. prestur 1880—1921 eða í
rúm 40 ár. Hann var einn af leið-
toj;um byggðarlaj;sins, m.a. þinj;-
maður Barðstrendinj;a í 22 ár.
Hann skýrði oj; fermdi SóIborj;u
oj; var kennari hennar í barna-
skóla.
Þej;ar Sóiborj; er 17 ára fer hún til
ísafjarðar oj; stundar verslunar-
störf hjá Edinborj;arverslun, sem
þá var ein stærsta verslun á Isa-
firði, sem um aldamótin var víð-
kunnur menninj;arstaður. Frá
barnæsku hafði Sólborj; alið þá
huj;sun með sér að j;aman væri að
j;era hjúkrun að ævistarfi sínu. Þá
voru ekki margar konur á Islandi,
sem lokið höfðu námi í hjúkrunar-
fræðum. Um þær mundir var á
Isafirði enskur trúboði, sem
kenndi ensku, ef eftir því var leit-
að. Sólborj; stundaði enskunám
hjá honum einn vetur. Sumarið
1911 var svo teningunum kastað.
Hún afræður að fara til Skotlands
oj; læra þar hjúkrun. Hún kemst í
námið 1912 oj; lýkur því með j;óð-
um vitnisburði 1917. Síðan starfar
hún sem hjúkrunarkona í meir en
40 ár.
Sólborj; er hjúkrunarkona í
Danmörku 1919—1923, en j;erðist
þá hjúkrunarkona á Vífilsstöðum.
Á þeim árum var berklaveikin í
algleymingi á íslandi. Hún var
fljótlej;a kjörin í stjórn Iljúkrun-
arkvennafélags íslands oj; var
varaformaður þess um tíma. Þeg-
ar Kristneshælið hóf starfsemi sí-
na haustið 1927, réðist Sólborj;
þanj;að sem yfirhjúkrunarkona.
Þar undi hún ekki vel oj; eftir eitt
ár, eða sumarið 1928, tekur hún þá
ákvörðun að j;erast yfirhjúkrun-
arkona við j;eðsjúkrahús í Dyke-
har í Skotlandi. Þar starfar hún í
30 ár eða ti! 1958 að hún lét af
störfum fyrir aldurs sakir. Hún
átti áfram heimili í Skotlandi, en
notaði tímann mikið til ferðalaga
oj; m.a. kom hún oft til Islands oj;
heimsótti frændur oj; vini. En við
frændfólk sitt hér heima hafði
hún ætíð haldið j;óðu sambandi öll
þessi ár.
Þej;ar Sólborj; gerðist' lúin oj;
ellimóð og flestir samstarfsmenn
hennar voru horfnir af þessum
heimi, tók hún þá ákvörðun að
flytja heim. Hún j;leymdi aldrei
landinu sínu né frændgarði oj;
heima vildi hún bera beinin. Akra-
nesbær varð síðasti dvalarstaður
hennar. Þanj;að flutti hún 1975 og
dvaldi eftir það í skjóli frænda
síns, Injyaldar Bogasonar tann-
læknis oj; konu hans Ingibjargar
J. Jónsdóttur, en Sólborj; var afa-
systir Injyaldar. Var aðdáunar-
vert að fyljyast með því, hvernig
þessi áj;ætu hjón cnnuðust hana
af ástúð oj; kærleika. Betur hefðu
börn ekki j;etað komið fram við
foreldra sína, enda kunni hún vel
að meta vináttu þeirra hjóna, sem
var henni svo mikils virði, þej;ar
ellin tók að kreppa að.
Vej;na náj;rennis við Sólborj;u
hin síðustu ár, átti ég kost á að
kynnast henni nokkuð oj; hlusta á
frásaj;nir hennar frá lönj;u liðnum
tíma: lífinu í Flatey oj; á Isafirði,
baráttu við berklana á Vífilsstöð-
um oj; starfið í Dykebar. Hún var
stálminnuj;, hafði frá mörj;u að
sejya oj; vandaði frásögn sína. Og
þrátt fyrir nær 60 ára dvöl með
erlendum þjóðum, var hún ætíð
Islendingur, sem aldrei gleymdi
uppruna sínum, frændum og vin-
um.
Ej; þóttist strax sjá að Sólborg
væri kona mikillar gerðar. Hún
var hávaxin, bein í baki, svipmikil,
en góðvildin geislaði frá henni.
Slík kona skilur eftir sig góðar
endurminninj;ar að leiðarlokum
og verður mörgum minnisstæð.
Dan. Ágústínusson
Sólborj; er fædd í Flatey á
Breiðafirði, foreldrar hennar voru
hjónin Bogi Gunnlaugsson og
öddfríður María Guðmundsdóttir.
Hún var hin þriðja í aldursröð 5
systkina. Hin voru Injyaldur, Sig-
ríður, Þórdís og Finnbogi.
Injyaldur og F'innboj;i létust ungir
menn úr berklum. Einnig lést
Þórdís ung, Sigríður varð öldruð,
en er nú látin.
Sautján ára gömul fer Sólborg
að heiman til ísafjarðar og starfar
þar við verslunarstörf þar til 1911
og hún fer til Skotlands að læra
hjúkrun, þá 21 árs. Að loknu prófi
frá The Ro.val Infirmary, Sunder-
land 1917, starfar hún í Skotlandi
til 1919 að hún kemur heim til
sumardvalar. Þá fer hún til Dan-
merkur, þar sem hún stundaði
einkahjúkrun til 1923, en þá ræðst
hún á Vífilsstaðahælið og er þar
til haustsins 1927 að hún ræðst.
yfirhjúkrunarkona að hinu ný-
stofnaða Kristneshæli. Þar er hún
ekki nema tii vorsins 1928. Þá fer
hún til Skotlands og hefur störf á
Dykebar Me'ntal Hospital í
Refrenshire 1931, hlaut hún viður-
kenningu The Royal Medico-Psy-
chological Association sem sér-
hæfð hjúkrunarkona fyrir geð-
sjúka. Á Dykebar starfaði hún
sem yfirhjúkrunarkona þar til
1958 að hún lætur af störfum fyrir
aldurs sakir. Eftir að hún lét af
störfum bjó hún í Elderslie þang-
að til 1975 að hún fluttist heim til
íslands og settist að á Akranesi.
Rétt eftir lok seinni heimsstyrj-
aldarinnar sá ég Sólborgu fyrst,
en faðir minn hafði í siglingum
sínum til Bretlands haft samband
við þessa systur föður síns, Ingj-
aldar, og boðið henni í heimsókn
til sín á íslandi. Ekki kynntist ég
henni mikið þá né í fáum stuttum
heimsóknum hennar á næstu ár-
um þar á eftir, enda var ég þá
barn. Virkaði hún frekar fram-
andi og fjarlæg.
Síðar, líklega 1956, heimsótti ég
hana hins vegar einn dag á hælið,
þar sem hún bjó þá og starfaði. I
það sinn varð mér Ijóst, hvernig
það líf og þær aðstæður, sem hún
hafði lifað, voru. Hælið var nokk-
uð stórt, mun hafa haft u.þ.b. 400
sjúklinga, staðsett úti í sveit, mik-
ið landrými með fallegu umhverfi.
Mér eru minnisstæð víðáttumikil,
fagurgræn, ávöl tún, enda mun
þar einnig hafa verið stundaður
búskapur. Strax er ég kom til hlið-
varðarins, fann ég að sú, er ég
vildi finna, átti bæði virðingu og
vinsemd manna á þeim stað. Enn
frekar varð ég þessa var, er við
gengum saman þessa dagstund um
hælisgrundirnar. Bæði starfsfólk
og sjúklingar sýndu það með við-
móti sínu öllu.
Þegar Sólborg er að alast upp í
Flatey, er þar enn fjölmenn byggð,
athafna- og menningarlíf, sem
þótt hefur athyglisvert. Mér er
minnisstæð ferð með henni út í
Flatey sumarið 1973, þá hafði hún
ekki komið þar í áratugi. Þetta var
einn af þeim dögum, sem bestir
geta orðið á íslandi. í glaða sól-
skini og logni skartaði eyjan sínu
fegursta, grænt flatlendið og ið-
andi lífið umhverfis eyjuna.
Gömlu húsin sögðu á sinn þögla
hátt frá því lífi sem þar áður var.
Hús föður hennar stendur þar
ekki lengur, en rakleitt gekk hún
að grunni þess. Faðir hennar gerði
út fiskibáta, síðan flutti hann sig
á Hellissand og sá þar síðast um
rekstur á íshúsi. Gamli Bogi, lang-
afi minn, mun hafa þótt nokkuð
sérkennilegur maður, geðmikill og
forn í skapi. Hitt-hef ég hins vegar
menn, sem þekktu hann og báru
honum þá sögu, að hann hafi
re.vnst þeim vel og stutt þá, þegar
aðrir ekki þorðu.
Skaphöfn og fas Sólborgar var
allt fastmótað. Hún gerði ætíð
miklar kröfur til sjálfrar sín við
nám, vinnu og það að halda per-
sónulegri reisn. Var það e.t.v. oft
misskilið sem stærilæti af þeim
sem ekki skynjuðu að undir gerv-
inu ólgaði hárfínt sálarlíf.
Kannski hefði það hentað Sól-
borgu betur hefði hún verið ung
kona nú á dögum, heldur en í byrj-
un aldarinnar, því afstaða hennar
til heimilislífs var sú, að hún vildi
ekki það hlutskipti að vera „bara“
húsmóðir.
Síðustu árin sem Sólborg bjó í
Skotlandi naut hún tilsjónar
góðra og sannra óskyldra vina,
Elliott-fjölskyldunnar. Þegar hún
svo flyst heim 85 ára, eftir nærri
60 ára útivist, sest hún að á Akra-
nesi í skjóli Ingjaldar bróður míns
og konu hans, Ingibjargar. Sýndu
þau henni mikla umhyggju og
ræktarsemi. Fyrir það skal þeim
nú þakkað. Einnig skal þakka það,
að Sólborg fékk að lifa því lífi sem
hún sjálf kaus sér og að hún til
hins síðasta fékk að halda reisn
sinni.
Ég og fjölskylda mín þökkum
fyrir kynnin við hana.
„Through many dangers loils and snares,
We have already come,
T’was jcaee that hrought us safe thus far,
And grace will lead us home.”
Blessuð sé minning hennar.
Kmil Bogason
I dag fer fram frá Akranes-
kirkju minningarathöfn um Sól-
borgu Bogadóttur, hjúkrunar-
konu, sem lést á Sjúkrahúsi Akra-
ness þann 18. október sl.
Hún var fædd 16. janúar 1890 í
Flatey á Breiðafirði. Nú, þegar
langri og viðburðaríkri ævi er lok-
ið langar okkur, stéttarfélögunum,
að minnast hennar í kveðjuskyni.
Sólborg, sem ólst upp við
Breiðafjörðinn um aldamótin við
fábreytt lífskjör átti sér þann
draum að ganga menntaveginn.
Hún var kona þeirrar manngerðar
að ná því takmarki sem hún
stefndi að. Þrátt fyrir að ekki væri
það beinlínis hversdagsviðburður
að ungar stúlkur á þeim tíma
brytust áfram til mennta.
17 ára gömul hleypti hún heim-
draganum, réði sig í verslun á ísa-
firði og hefur um leið enskunám
þar. Éftir að hafa lært allvel
enska tungu tók hún sér ferð á
hendur með Sterling og sigidi til
Englands. Ferðin reyndist löng og
ströng, en iandi var náð.
Þegar til Englands kom hóf hún
fljótlega nám við hjúkrun með
hjálp góðra manna. 1917 lauk hún
hjúkrunarnámi frá Royal Infirm-
ary Sunderland. Eftir það var hún
við hjúkrunarstörf í Englandi.
Kom heim árið 1923 til starfa á
Vífilsstöðum. Á þeim tíma voru
berklar hér í algleymingi og hefur
að líkindum þótt mikill styrkur
fyrir stofnunina að fá svo vel
Fæddur 27. ágúst 1895
Dáinn 10. október 1981
Nokkur kveðjuorð:
Hann Sigurður Gíslason er
horfinn úr hópi okkar samferða-
manna. Það kom að vísu engum á
óvart, sem til þekktu, því aldurinn
var orðinn hár, 86 ár, heilsan var
þrotin og ellin búin að taka völdin.
Starfsdagurinn var orðinn langur
og hvíldin máski kærkomin.
Hann Siggi Gísla, eins og hann
var oft nefndur, var hráðskarpur
maður, bæði til orða og verka og
ófeiminn við að láta skoðanir sín-
ar í ljós, hver sem í hlut átti. En
að sama skapi var hann sanngjarn
og sáttfús maður. feinn eiginleika
hafði Sigurður Gíslason framyfir
marga aðra menn er ég hefi þekkt,
en það var hans mikla og nær
óþrjótandi hjálpsemi við aðra. Það
var líka oft leitað til Sigga Gísla,
bæði frá mínu heimili og annarra
ef hjálpar þurfti við, og oft mun
hann óbeðinn og endurgjaldslaust
hafa rétt öðrum hjálparhönd.
Hann hlífði heldur aldrei sjálfum
sér við vinnu, og gerði alltaf mestu
kröfur til sjálfs sín, en heimtaði
ekki af öðrum, sem nú er títt.
Sigurður Gíslason var mjög nat-
inn við skepnur og leysti oft af
hendi minniháttar dýralæknis-
störf á búfé nábúa sinna ef til
dýralæknis náðist ekki. Heppnuð-
ist honum þau störf ætíð vel, enda
handlaginn maður. Aldrei heyrði
ég þess getið, að greiðsla væri tek-
in fyrir slík störf, frekar en aðra
hjálp sem Sigurður Gíslason lét
öðrum í té.
Æfistarf Sigurðar var lengst af
sjósókn og formennska á vélbátum
og var hann ávalt með bestu afla-
mönnum. Síðar geðist hann út-
gerðarmaður vélbáta og hafði
menntaða hjúkrunarkonu til
starfa.
Félagsmál lét hún þá mikið til
sín taka og var varaformaður
Hjúkrunarfélagsins um tíma. Þá
var Sigríður Eiríksdóttir formað-
ur félagsins og stóðu þær fyrir
norrænu hjúkrunarkvennaþingi á
Islandi árið 1926, sem var mjög
fjölmennt og jók hróður íslensku
hjúkrunarstéttarinnar.
Á Kristneshæli vann hún árið
1927. En fór þá utan að nýju til
starfa við geðsjúkrahúsið Dykebar
í Skotlandi. Þar var hún yfir-
hjúkrunarkona í 30 ár. Þetta
sjúkrahús var fyrir 400 sjúklinga
og hefur hún stjórnað þar með
þeirri reisn og mildi sem henni
var töm.
Þessi tími í Skotlandi var henni
hvað kærastur þótt starfið væri
krefjandi og oft á tíðum mjög erf-
itt, á meðan lyf voru lítt þekkt við
geðsjúkdómum. Frítíma sinn not-
aði hún óspart til ferðalaga og
kom víða við.
Sumarið 1975 kom Sólborg al-
komin til Islands aftur, þá orðin
85 ára. Hér á Akranesi dvaldi hún
í skjóli frænda síns Ingjaldar
Bogasonar og fjölskyldu hans, en
þau sýndu henni einstaka elsku-
semi sem hún kunni vel að meta.
Árið 1978 fluttist hún á Dvalar-
heimilið Höfða og var þar heimil-
isföst eftir það. Við hjúkrunar-
fræðingar á Akranesi nutum
margra góðra stunda með Sól-
borgu hin síðustu ár. Sólborg var
heimsborgaraleg í öllu fasi og var
fríð sýnum og fönguleg á yngri ár-
um.
Á meðan heilsan var enn góð
mætti hún á fundum hjá okkur og
var þar hrókur alls fagnaðar.
Hafði hún frá mörgu að segja,
bæði frá lífi sínu og starfi. Hún
var gædd einstökum frásagnar-
hæfileikum, við hrifumst með
henni og upplifðum löngu liðna at-
burði tengda starfi hennar ...
Persónutöfrar hennar voru fágæt-
ir og rúnir þær sem ristar voru á
hennar aldna andlit voru rúnir
reynslu og visku.
Við kveðjum hana í dag með
virðingu og þökk.
Hjúkrunarfræðingar á Akranesi
jafnframt landbúskap með hönd-
um, þó í smærri stil. En umgengni
og hirðing búfjár var hans líf og
yndi. Dugnaði hans var viðbrugðið
að hvaða starfi sem hann gekk.
Eiginkona Sigurðar Gíslasonar
var Steinunn Valdimarsdóttir,
scm er látin fyrir nokkrum árum,
þau bjuggu lengst af í Hvammi í
Hrísey, heimili þeirra var rómað
fyrir snyrtimennsku, utan húss
sem innan og áttu þau hjón bæði
þar hlut að máli. Kjördóttir þeirra
Steinunnar og Sigurðar er Erla
Sigurðardóttir, gift Jóhanni Sig-
urbjörnssyni útgerðarmanni í
Hrísey. Auk þess ólu þau hjón upp
að mestu leyti tvö önnur börn,
Sigrúnu og Friðrik.
Að lokum þökkum við Sigurði
Gíslasyni samfylgdina og flytjum
öllum aðstandendum hans samúð-
arkveðjur.
I Guðs friði
Oddur ÁgúsLsson og fjölskylda
frá Ystabæ í llrísey.
+
Móðir okkar,
GERÐA SIMSON
trá ísafiröi,
andaöist á Elliheimilinu Grund fimmtudaginn 22. október.
Elly Sörensen,
Lillian Simson.
t
Móöursystir min.
SOFFÍA JÓHANNESDÓTTIR,
fyrrum kaupkona á ísafirói.
andaöist 21. okt.
Sigríður Soffía Jónsdóttir.
Sigurður Gisla-
son - Minningarorð