Morgunblaðið - 23.02.1982, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. FÉgftjlAR 1982
13
Revía riíjuö upp
Leiklélag Kópavogs:
Leynimelur 13
Hölundur: Þrídrangur
Leikstjórn og breyting: Guðrún
Ásmundsdóttir.
Textahöfundur: Jón Hjartarson.
Leikmynd: Ivan Török.
Tónlistarstjórn: Magnús Pétursson.
Lýsing: Lárus Björnsson.
Nú eru revíur mjög í tísku,
gamlar revíur endurvaktar og
nýjar samdar. Eins og forðum
hefur revían þá kosti að njóta
almenningshylli.
Meðal kunnra revíuhöfunda á
gullöld revíunnar á íslandi voru
þeir Emil Thoroddsen, Haraldur
Á. Sigurðsson og Indriði Waage.
Þeir sömdu Leynimel 13, kölluðu
sig Þrídrang. Leynimelur 13
bregður upp mynd af ástandinu
í Reykjavík á stríðsárunum, ein-
kum húsnæðisvandræðum í vax-
andi bæ. Borin var fram þings-
ályktunartillaga um að lúxus-
húsnæði yrði úthlutað til efna-
lítils og aldraðs fólks. Tillagan
var felld, en engu að síður er
hugsunin á bak við hana aðal-
efni Leynimels 13, skop sem
áreiðanlega hefur hitt í mark á
sínum tíma.
Revíurnar voru ákveðin grein
leiklistar, en verða ekki taldar
til leikbókmennta í venjulegri
merkingu þess orðs. Höfundarn-
ir gerðu sér grein fyrir að þeir
voru fyrst og fremst að
skemmta með (oftast) græsku-
lausu gamni og fólki var nokk-
urn veginn sama um lauslega
byggingu verkanna. Efnið þurfti
að vera hnyttið og umfram allt
laust við drunga og deyfð. Eitt
veigamesta atriðið voru söngvar
með vel ortum textum sem hægt
var að raula eftir að sýningu var
lokið.
Guðrún Ásmundsdóttir
leikstýrir Leynimel 13. Hún hef-
ur einnig gert breytingar á
verkinu. Söngtextana hefur Jón
Hjartarson samið.
Leynimelur 13 er fyrst og
fremst upprifjun á því hvernig
fólk skemmti sér í gamla daga
og hvað var þá efst á baugi.
Guðrún Ásmundsdóttur hefur
ekki tekist að láta verkið höfða
til nútímans, enda tæplega verið
meiningin. En þetta er snotur
sýning og á köflum búin leik-
rænum kostum. Textar Jóns
Hjartarsonar eru lipurlega ortir
og í þeim vottar fyrir húmor.
Ivan Török hefur gert bjarta
og áferðarfallega leikmynd. Ég
minnist þess ekki að sviðið í
Kópavogsleikhúsinu hafi sýnst
stærra. Lof sé Ivani fyrir það.
Ekki skal gleyma hlut Magn-
úsar Péturssonar sem er stór
miðað við hvað músík er fyrir-
ferðarmikil í verkinu.
Leikfélag Kópavogs hefur
löngum getað teflt fram góðum
áhugaleikurum. Mér sýnist að á
25 ára afmælinu sé listrænn
þróttur félagsins með ágætum.
Sigurður Grétar Guðmunds-
son sem leikur Madsen klæð-
skerameistara er meðal helstu
krafta Kópavogsleikhússins og
nýtur sín vel í þessu hlutverki.
Túlkun hans er óþvinguð og
grínið ósvikið í meðförum hans.
Sólrún Yngvadóttir hefur oft
látið að sér kveða hjá Kópa-
vogsleikhúsinu og er í essinu
sínu í hlutverki Magnhildar
miðils. Leikræn gleði einkennir
túlkun hennar.
Sigurður Grétar Guðmundsson og Sigurður Jóhannesson í hlutverkum sínum
í Leynimel 13.
Finnur Magnússson er leikari
sem kemur öllum í gott skap.
Einar Guðmundsson sem leik-
ur Svein Jón Jónsson, skósmið,
er dæmigerður revíuleikari og
skilaði sínu hlutverki með sóma.
Sigurður Jóhannesson í hlut-
verki Þorgríms skálds kom á
óvart með markvissri og líflegri
túlkun. Hann var meðal þeirra
leikara sem stóðu sig einna best.
Sigríður Eyþórsdóttir lék
Dísu þernu af miklu fjöri, túlk-
«n hennarí ekta revíuanda.
Önnur hlutverk sem ástæða er
til að nefna sérstaklega er frú
Madsen í höndum Öldu Norð-
fjörð, tengdamóðir Hólmfríðar
Þórhallsdóttur, sambýliskona
skósmiðsins sem Helga Harð-
ardóttir lék, Ósk Ásu Ragnars-
dóttur, Márus Gunnars Magnús-
sonar og Hekkenfeld Guðbrands
Valdimarssonar. Smærri hlut-
verk voru ágætlega af hendi
leyst, ekki síst löggur þeirra
Ögmundar Þórs Jóhannessonar
og Magnúsar Ingólfssonar.
Svo leið þessi afmælissýning
til heiðurs revíunni eins og hún
var í gamla daga.
Jóhann Hjálmarsson.
Vatnslitir
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
í anddyri Norræna hússins hef-
ur verið komið fyrir allmörgum
smámyndum eftir Gunnar Hjalta-
son og eru þær allar unnar í
vatnslit og penna. Gunnar hefur
sem kunnugt er haldið fjölda sýn-
inga um dagana enda óvenjulega
iðinn við gerð mynda, ferðast vítt
og breitt um landið í leit að mynd-
efni svo sem marka má af nöfnum
í sýningarskrám hans, — af þeim
má jafnframt marka, að hér sé á
ferð ferðagarpur og einlægur
náttúruunnandi.
— Gerandinn heldur mjög létt
á verkfærum sínum og myndir
hans virðast ósjaldan rissaðar upp
í kraftbirtingarljóma augnabliks-
ins, ef að svo má að orði komast.
Þetta virðist vera eðli Gunnars við
gerð mynda og hann nýtur sín
mun betur að mínum dómi er
hann vinnur í efni, er hentar slík-
um vinnubrögðum, sem krefst
og penni
ekki langrar yfirsetu eins og t.d.
olíuliturinn. Meðhöndlun olíulit-
arins kallar á hnitmiðaðri vinnu-
brögð og jafnvel einnig þá er hratt
og umbúðalaust er unnið.
Að þessi tækni eigi við myndstíl
Gunnars tel ég að komi einna
gleggst fram á sýningunni i smá-
gerðum myndum svo sem nr. 16,
„Merkurrani" og nr. 18, „Frá
Grundarfirði". Báðar eru þessar
myndir leikandi létt unnar og búa
um leið yfir þokka einfaldleikans.
Þá eru myndirnar 2—10 stemmn-
ingsríkar og svo aðrar í svipuðum
dúr, en hins vegar hrifu hinar
hvítu, einlitu vetrarmyndir mig
öllu minna.
I heild er léttur og ferskur blær
yfir sýningunni og hún fer vel á
staðnum, — lífgar upp anddyrið.
Það á mjög vel við að hafa jafn-
an eitthvað er höfðar til mynd-
rænna kennda í anddyri Norræna
hússins og það er tvímælalaust
rétt stefna að kynna þar hin
smærri verk myndlistarmanna.
— Sýningin stendur út febrú-
armánuð.
Blá rönd í norðri
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Húnvctningur heitir ársrit
Húnvetningafélagsins í Reykja-
vík. Nýlega kom út 6. árgangur —
fyrir árið 1981. Efnið er mestallt
tengt átthögunum: erindi, frá-
söguþættir og ljóð. Að nokkru
leyti er þessi árgangur helgaður
Þorvaldi víðförla og þúsund ára
kristniboði. Birt er ræða síra Pét-
urs Þ. Ingjaldssonar, Á 1000 ára
Kristniboðshátíð, síra Gísli Kol-
beins ritar þátt af Þorvaldi víðfórla
og prentað er erindi dr. Björns
Þorsteinssonar, Menningaráhrif
kirkjunnar á íslandi.
Þorvaldur víðförli var frá
Stóru-Giljá á Þingi. »Hann vildi
leggja allt það er honum var gefið
eins og fórn á altari Guðs,« segir
síra Pétur. íslendingar tóku
kristni. Og tímar liðu. Og löngu
síðar var fyrsta klaustrið stofnað.
Og því var einmitt valinn staður í
Húnaþingi (eða Húnavatnsþingi,
ef menn vilja heldur hafa það svo),
þar var fyrst rituð bók svo vitað sé
og þar var síðar sett niður fyrsta
prentsmiðjan. Húnvetningar hafa
því ekki aðeins verð kristilega
þenkjandi heldur einnig menning-
arlega sinnaðir fyrr á öldum og
vandi að halda á lofti merki slíkra.
Nú er þetta bændahérað mest,
þéttbýlisstaðir fáir og smáir. Þess
gætir verulega í ritinu, efnið er
mest tengt sveitunum og búskapn-
um með einum eða öðrum hætti.
Minnzt merkra hjóna heitir t.d.
þáttur eftir Arinbjörn Árnason
um Jakob H. Líndal, bónda á
Lækjarmóti í Víðidal, og Jónínu S.
Sigurðardóttur, konu hans. Jakob
naut nokkurrar skólamenntunar
en var þó mest sjálfmenntaður.
Einkum hafði hann áhuga á
jarðfræði og setti fram kenningar
t þeirri grein sem enn standa
óhaggaðar.
Farid eftir geitum heitir stuttur
þáttur eftir Erlendínu M. Er-
lendsdóttur. »Ég var tæpra 15 ára,
þegar ég fór þessa ferð,« segir Er-
lendína. Þá var ekki verið að hlífa
unglingum, hvorki við vinnu né
vosi.
Svartá í Húnavatnssýslu heitir
útvarpserindi eftir Hafstein Hall-
dórsson, flutt fyrir sautján árum
— ýtarleg lýsing á Svartá, upptök-
um hennar og landi því sem hún
rennur um.
Göngur og gangnaferðir nefnist
þáttur eftir Björn Jónsson frá
Fossi. Björn hverfur þarna til ár-
anna fyrir stríð, segir frá
stemming þeirri og andblæ sem
göngunum fylgdi. »Á þeim árum,«
segir hann, »þegar ég var að alast
upp, og raunar þar til að ég var
orðinn fulltíðamaður, þá var sígilt
umræðuefni í sveit minni er líða
tók á sumar, vikurnar taldar, dag-
arnir og jafnvel klukkustundirnar
og beðið með óþreyju, unz sú stóra
' stund rynni upp.« Ekki reyndust
göngurnar þó skemmtunin einber.
Erfiðar gátu þær orðið, einkum ef
veður versnafti. Og frá einum slík-
um göngum segir Björn síðar í
þætti sínum.
Og fleiri ferðalög urðu minn-
isstæð þótt ekki væru tekin út með
sældinni. Ferð að sunnan heitir
þáttur eftir Þormóð Pálsson — frá
vorinu 1933. Þormóður hafði verið
í skóla fyrir sunnan um veturinn
Þormóður Pálsson
og þar sem skólum lauk þá
snemma vors og hann vildi kom-
ast norður og heim var ekki um
annað að ræða en ganga. Á Holta-
vörðuheiði miðri sá Þormóður til
átthaganna. » ... sé ég ennþá,«
segir hann, »eftir fjörutíu og átta
ár, fyrir mér þeSsa bláu rönd, eins
greinilega og ég sá hana þá, þegar
ég minnist þessa ferðalags. Og
ennþá fer um mig einhver mildur,
hljóðlátur fögnuður við þá sýn.«
Lengra er síðan gerðist það sem
segir frá í þættinum Ferðin norður
eftir Önnu Teitsdóttur því það er
»stutt ferðasaga frá vorinu 1920«.
Þá var bílaöld naumast hafin og
gönguferðir landshluta á milli
varla tiltökumál. Fólk gisti þá á
bæjum á leiðinni, um annað var
ekki að ræða. Meðal annars var í
þetta skipti gist t Hvammi í Norð-
urárdal en þar bjó þá Sverrir
Gíslason, ungur bóndi sem síðar
átti eftir að vera í forsvari fyrir
stétt sína, kunnur maður. »Við
áttum ágæta nótt í Hvammi,« seg-
ir Anna, »fengum við að borða um
morguninn reykt svið og fleira og
er það í eina skiptið, sem ég hefi
borðað svið þannig matreidd.*
Margir fleiri athyglisverðir
þættir eru í riti þessu þótt ekki
verði nefndir hér, einnig kveð-
skapur. Rit af þessu tagi á að
sækja þrótt til eigin uppsprettu en
ekki til annarra. Að birta erindi
sem flutt hafa verið á einhverri
»ráðstefnu« í Reykjavík er eins og
hver önnur eyðufylling. Endur-
minningar fólks sem hefur lifað og
starfað heima í héraði, hefur frá
einhverju að segja og getur sagt
vel frá, eru það sem gerir rit eins
og Húnvetning bæði markverð og
skemmtileg. Víst má marka hér á
sumum þáttunum að höfundarnir
eru engir atvinnumenn í ritlist-
inni. Sumt efnið hefðu smáút-
strikanir og lagfæringar getað
Björn Jónsson frá Fossi
bætt um betur. En slíkir smámun-
ir ráða ekki úrslitum heldur sú
ferska og ósvikna lífsreynsla sem
höfundarnir hafa að miðla, hver
með sínum hætti. Það, sem í dag
er hversdagslegt og sjálfsagt, er
orðið saga á morgun. Samgöngur
hafa gerbreyst, atvinnuhættir
sömuleiðis, húsakynni, mataræði
og yfirhöfuð hvaðeina sem taldist
til hins daglega lífs. Efnið í svona
héraðsrit er því alltaf að endur-
nýjast um leið og af er tekið.
Og hér er ekki einungis átt við
ritað mál. Birting gamalla ljós-
mynda segir einnig sína sögu. Fá-
einar slíkar eru í riti þessu og von-
andi birtast fleiri síðar.
Ritstjórar Húnvetnings eru
þrír, Arinbjörn Árnason, Guðrún
Sveinbjörnsdóttir og Björn Jóns-
son. Vona ég að þeir verði hér eftir
sem hingað til fundvísir á efni úr
héraði og vandi frágang ritsins
eins og líka hæfir þjóðlegum fróð-
leik af þessu tagi.