Morgunblaðið - 28.03.1982, Blaðsíða 46

94
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. MARZ 1982
Búskaparhættir eru þó með af-
brigðum frumstæðir, svo og húsa-
kynni og lifnaðarhættir alls þorra
íbúanna. Mannsaflið er aðal
orkugjafi, til burðar og dráttar, og
þá aðallega kvenmannsafl. Kven-
fólk er víða enn flokkað með hús-
dýrum, þo svo notast megi líka til
barnaframleiðsiu.
Landið er víðast hálent og fjöli-
ótt og ber hæst til frægra Kilim-
anjaro, sem gnæfir upp í tæplega
6000 m hæð, rétt sunnan við mið-
baug, með jökul eigi alilítinn á
toppnum. Er það ægifögur og
hrikaleg sjón og yljar manni
reyndar iítillega um hjartarætur,
því álengdar er það ekki ólíkt
Suæfeilsjökli, kannski séðum úr
Selsvörinni á björtu sumarkvöldi.
Og hvort sem það var nú Snæfells-
jökull eða einhver annar, sem
Nóbelsskáldið átti við, þá er eftir-
farandi lýsing hans úr Heimsijós-
inu óviðjafnanleg og getur allt
eins hvarflað að manni hér við
miðbaug: „Þar sem jökulinn ber
við loft hættir landið að vera
jarðneskt, en jörðin fær hlutdeild
í himninum, þar búa ekki framar
neinar sorgir og þess vegna er
gleðin ekki nauðsynleg, þar ríkir
fegurðin ein, ofar hverri kröfu."
Vona ég, að skáldið afsaki birt-
ingu þessa gullkorns.
Einn af mörgum kostum þessa
ágæta lands er sá, að hér fyrir-
finnst ekki sjónvarp og höfum við
verið svo iánsöm að ánetjast ekki
myndbandabyltingunni, sem hér
herjar á betri borgara, ekki síður
en íslendinga. En hér er fátt til
dægrastyttingar eftir að sól er
sest, hvorki bíó né öldurhús og er
þá gjarnan þrautalending að
glugga aðeins í heimsbókmennt-
irnar, til ómetanlegrar sáluhjálp-
ar og andlegrar uppbyggingar.
Undirrituðum er ætlað að
mennta innfædda í höndlun alls
konar, með samvinnusniði, svo og
reikningshaidi o.þ.u.l. Er skemmst
frá því að segja, að kaupmenn eru
til hér af guðs náð sem annars
staðar, en hugtökin debet og kred-
et reynast mönnum torræð; og lítt
skiljanlegt allt þetta pappírsflóð í
kringum einfalda hluti. Og þetta
eru nú heldur ekki KRON- eða
KEA-kjörbúðir hérna, heldur
frekar með 100 ára gömlu íslensku
krambúðarsniði. Ástæða þess að
við erum hér, en ekki í einhverju
öðru iandi, er helst sú, að Tanz-
anía er eitt af örfáum þróunar-
löndum sem hefur orðið fyrir
barðinu á því dvergvaxna fyrir-
brigði sem kallað er „aðstoð Is-
lands við þróunarlöndin" og er
þetta framtak reyndar í samvinnu
við hin Norðurlöndin. Og til þess
að þetta verði ekki staðreynda-
laust stagl, þá er rétt að geta þess,
að Tanzanía er tæplega 1. millj.
km2, eitt af fátækustu löndum
Viktoríu-fossarnir
Kvenfólk er
enn víða
flokkað með
húsdýrum
Bragi Ragnarsson skrifar frá Tanzaníu
Það er nú ekki seinna vænna, að Morgunblaðið fái að heyra frá
scrlegum fréttaritara sínum í Afríku, sem nú hefur gegnt embætti í
u.þ.b. eitt ár, samkvæmt pressu-passa útgefnum 18/2 1981. Hefur
fréttaritari þessi nú dvalið með blámönnum í næstum eitt ár, í því
landi Austur-Afríku er Tanzanía nefnist, sér og sínum til óblandinn-
ar ánægju. Enda er loftslag hér með miklum ágætum, landið fagurt
og frítt og víða vel fallið til landbúnaðar; en ekki ósennilegt að
íslenskum kal-bændum brygði við að kynnast þvílíkum landshátt-
um. Þó er sá hængur á, að í sumum héruðum skeikar máttarvöldum
iðulega við úthlutun úrkomu, svo land er ýmist sviðið af þurrki eða
allt á floti. Úrkoma er þó yfirleitt ekki íslenskum sóldýrkendum til
baga, mánaðarskammtur kemur e.t.v. á einum klukkutíma, en sól-
skin á öðrum tímum dags. Eða eins og segir í vísunni:
fyrstu 33 árin í höndum fyrirtækis
Rhodes, „Rhodes’s British South
African Company", sem setti lög,
lagði á skatta, hélt úti lögregluliði,
byggði vegi og járnbrautir. 1923 er
Suður-Ródesía svo lýst bresk
sjálfstjórnarnýlenda og er svo allt
meira og minna tiðindalaust þar
til 1963, að sá frægi maður Ian
Smith verður forsætisráðherra.
1965 lýsir hann yfir einhliða
sjálfstæði ríkisins og upphefur
mikla baráttu, innanlands gegn
réttindabrölti innfæddra og út á
við gegn Bretum og síðar öðrum
þjóðum, sem lýstu vanþóknun á
stjórn Smiths og stóðu t.a.m. SÞ
fyrir refsiaðgerðum gegn stjórn
hans. Sem dæmi um ástandið má
nefna, að árið 1965 var neyðar-
ástandi lýst yfir í Ródesíu og stóð
það óslitið til 1980. Smith var
óvæginn og harður í horn að taka
og var réttindabarátta innfæddra
miskunnarlaust barin niður og er
sú saga ófögur og verður ekki nán-
ar rakin hér. Endanlega missti
hvíti minnihlutinn stjórn landsins
1. júní 1979 og tók biskup Muzor-
ewa þá við sem fyrsti svarti for-
sætisráðherra landsins. Fullt
sjálfstæði fékk landið svo í apríl
1980, undir stjórn Mugabes, þess
sem enn er forsætisráðherra.
Hvað svo sem segja má um stjórn
Smiths og þann mikla óróa sem
Mið-Afríku og er þar þægilegt
loftslag árið um kring. Heldur var
fátæklegt vöruval í verslunum og
speglaði reyndar ástand í efna-
hagsmálum. Zambía er nefnilega
háð útflutningi á kopar, eins og
Island þorskinum, og hefur orðið
mikið verðhrun á heimsmarkaði á
þessari framleiðslu þeirra. Gerð-
um við ekki stóran stans í Lusaka,
en héldum að Viktoria-fossunum,
sem eru í Zambezi-fljóti, á landa-
mærum Zimbabwe og Zambíu.
Fossar þessir eru ekki að ósekju
taldir með mestu náttúruundrum
og eru í raun margir fossar, sem
steypast niður í um 100 m djúpt
gil og er öll lengjan rúmur 1 'k km.
Gífurlegur vöxtur verður í fljótinu
á há-rigningartímanum, í endaðan
mars fram í byrjun apríl, og eykst
þá vatnsmagnið úr því að vera að
meðaltali 15 millj. gallon á mín. í
120 millj. gallona. Sjálfsagt eru
fossarnir miklu tilkomumeiri þá
en þegar við sáum þá, en sá galli
er sagður á, að þá sjást þeir ekki
vegna mikiis úða. En nógu fannst
okkur þeir stórkostlegir þarna í
desember, ferðalangar kannski
ekki jafn stórkostlegir, hundblaut-
ir af úðanum. Við skoðuðum foss-
ana aðallega Zimbabwe-megin, en
þar gengur maður á gilbrúninni
gegnt vatnsfallinu sem steypist af
hinni brúninni í aðeins 100—200
m fjarlægð. Þarna eyddum við
heilum degi og leiddist ekki.
Við fengum þarna inni á stór-
góðu hóteli, Victoria Falls Hotel, í
gömlum nýlendustíl. Húsakynni
og aðbúnaður hæfði kóngafólki og
verðlag reyndar líka. Þaðan héld-
um við áleiðis tl Salisbury, höfuð-
borgar Zimbabwe. Má skjóta því
hér að, að sú nafngift mun fljótt
verða strikuð út af landabréfum
og borginni gefið innlent, stað-
bundið nafn, því innfæddir munu
ekki una því, að kenna höfuðborg
sína við útlending þann, Salisbury
lávarð, sem áður er nefndur.
Ókum við til borgarinnar Bula-
wayo og stoppuðum þar dagstund,
en náðum til Salisbury seint að
kvöldi. Bulawayo þessi er allstór
borg með nýjum glæsilegum bygg-
ingum og að skipulagi og yfir-
bragði frekar með amerísku sniði
en evrópsku. T.a.m. eru stræti og
breiðgötur látin skerast í ná-
kvæmum 90° hornum og skírðar
númerum.
Salisbury var helstur áfanga-
staður þessa ferðalags og stoppuð-
um við þar í um eina viku. Þetta er
glæsileg stórborg með tæplega
einni milij. íbúa og hefur upp á að
bjóða öll þau þægindi og munað
sem fáanlegur eru í stórborgum
Vesturlanda. Vöruval i verslunum
allgott, en verðlag á innfluttum
varningi svimandi hátt. Hvergi á
ferð okkar um Zimbabwe sáum við
Hér er landið Ijúfl um kring
og lejni ég ekki hinu,
að sólin allan ársins hring
yljar mannfólkinu.
heims, íbúatala um 20 millj.; öðl-
aðist sjálfstæði frá Bretum 1961.
Stjórnarfyrirkomulag er eins
flokks „lýðræði", stjórnarstefnan
er skraddarasaumaður sósíalismi,
kenndur við Afríku og æðsti mað-
ur flokks og iýðveldis er sá frægi
sómamaður, Júlíus K. Nyerere. Og
svo er hér aragrúi villidýra, svo
sem ljóna, gíraffa, buffalóa, hlé-
barða, nashyrninga, flóðhesta og
fíla, svo eitthvað sé nefnt. Eru
margir stórir, friðaðir þjóðgarðar
í landinu, þar sem auðvelt er að
nálgast þessi dýr, ferðamönnum
til ánægju og veiðiþjófum til hag-
ræðis.
Við höfum ferðast talsvert um
Tanzaníu og í desember sl. fórum
við í ágætis, eftirminnilegt bíl-
ferðalag um Zambíu og Zimbabwe,
lönd þar sem áður hétu Norður- og
Suður-Ródesía. Eiga þau sér sögu
ekki ómerka og hefur það síðar-
nefnda verið í sviðsljósinu um
• langa hríð og er enn áberandi í
heimsfréttum fyrir ýmsar sakir.
Það er upphaf þeirrar sögu, að
breskur athafnamaður, Cecil
Rhodes, sendi flokk manna árið
1890 norður yrir Limpopo-fljótið,
sem markar landamæri S-Afríku
og Zimbabwe, til að leita að gulli
og færa út kvíar breska heims-
veldisins. Þeir reistu „Union Jack“
þar sem nú er Salisbury og í nafni
Viktoríu drottningar slógu þeir
eign sinni á Mashonaland og allt
það annað land í suðurhluta Mið-
Afríku, sem æskilegt væri talið að
eigna breska heimsveldinu. Svo
einfalt var það nú í þá daga. En
landnemarnir vöruðu sig ekki á
því, að breski forsætisráðherrann,
Salisbury lávarður, var ekkert
ánægður með fyrirtækið. Bretar
höfðu fengið sig fullsadda á rán-
dýrum landnámsævintýrum og
Rhodes varð að borga brúsann
sjálfur. Þannig var stjórn Ródesíu
Frá Karíba stöðuvatninu.
verið hefur í landinu í langan
tíma, er efnahagur þess á hærra
plani en annarra Afríkuríkja að
undanskildri S-Afríku. Og verður
nú fróðlegt að sjá hvernig hinum
nýju valdhöfum tekst að varðveita
það forskot, um leið og þeir ætla
sér að auka velmegun almennings,
sem sennilega er lítið meiri nú en
annarra Afríkuríkja, ef hægt er að
kalla það velmegun.
En eftir þennan sögulega inn-
gang er rétt að geta þess helsta
sem fyrir augu bar í þessu ágæta
ferðalagi. Við áðum fyrst í Lus-
aka, höfuðborg Zambíu. Lusaka er
snyrtileg borg inni á hásléttu
merki um undangengna ófriðar-
tíma og stjórnun og þjónusta öll
sem við kynntumst var með öðrum
og betri hætti en við áður þekkt-
um frá þessari heimsálfu. Reynd-
ar eru enn mikil átök innan
stjórnmálaafla landsins, þó svo
Ian Smith hafi verið kippt úr sam-
bandi. Á þingi sitja 100 fulltrúar,
þai* af 15 hvítir. (Af 7 millj. íbúa
eru 180 þús. hvítir, svo varla hall-
ar á hvíta þar.) Flokkur Mugabes,
núverandi forsætisráðherra, hefur
57 fulltrúa, sem þeir eru greini-
lega ekki ánægðir með, því fyrir
dyrum stendur þjóðaratkvæða-
greiðsla um það, hvort taka beri