Morgunblaðið - 08.04.1982, Page 22

102
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. APRÍL 1982
„Við sögðum alltaf,
að ef einhver maður hefði
fengið jarðræktarstyrk,
mætti lenda hjá honum“
— segir Sigurður Jónsson (Siggi flug) fyrsti flugmaður Islendinga í samtali við Mbl.
Ohætt er að segja, að Sigurður Jónsson sé í hópi frum-
kvöðlanna á sviði farþegatlugs hérlendis. Sigurður er fyrsti
flugmaður íslendinga, hélt til flugnáms í Þýzkalandi aðeins
18 ára gamall, og er byrjaður að íljúga með farþega í byrjun
sumars 1930. Hann tekur þátt í byrjendastarfinu, frumraun-
um áhugamanna, sem voru fullir af eldmóði, en urðu að
leggja árar í bát þegar Ijóst varð,.að flugfélag yrði ekki rekið
á áhuganum einum.
„Okkar erfiðleikar, númer eitt,
tvö og þrjú, voru peningaleysi. Það
er svo einfalt, peningaleysið gerði
út um félagið. Og þótt alþingis-
menn og ráðherrar þættust okkur
hiiðhollir, þá samþykktu þeir á
endanum að leggja bæri flugfélag-
ið niður," sagði Sigurður, eða Siggi
flug, eins og hann er bezt þekktur,
í samtali við blaðamann.
„Ég man til dæmis vel eftir því,
eftir þingrofið 1931 og rétt fyrir
kosningarnar þá, er við Björn Ei-
ríksson flugum bjarta sumarnótt-
ina norður að Blönduósi til að
sækja þangað Tryggva Þórhalls-
son, Klemens, son hans, Ólaf
Thors og Kristján Guðlaugsson, er
síðar varð forstjóri Loftleiða.
Tryggvi var orðinn heilsutæpur og
með slæmsku í sér, var hræddur
við að fljúga, þetta var fyrsta flug-
ferð hans. Hann var þó lukkulegur
þegar við lentum í Búðardal, þótt
hann hefði orðið eitthvað hræddur
á leiðinni, og þegar hann stígur
frá borði, klappar hann á öxlina á
mér og segir: „Ja, Sigurður minn.
Það verður munað eftir Flugfélag-
inu á næsta þingi.“ Hann lofaði
þarna upp í ermina á sér. Það var
mikil ólga í stjórnmálunum og allt
í upplausn. Hann stóð ekki fyrir
því, en samþykkti með öðrum að
leggja Flugfélagið niður á næsta
þingi. Og það var gert með pompi
og prakt og lófataki.
Ég setti Tryggva og Klemens af
í Búðardal, en flaug síðan með
Ólaf og Kristján til Reykjavíkur.
Þetta var eina skiptið sem ég flaug
með Ólaf og það var anzi
skemmtilegt, ég man það alveg
sérstaklega. Það var að því leyti,
að þeir voru með einhverja glætu í
einhverjum fleyg með sér, Krist-
ján og hann, aftur í farþega-
klefanum og voru eitthvað að
myndast við að skála við okkur,
sem sátum aflokaðir framan við
farþegaklefann. Svo lentum við
um miðja nótt inni í Vatnagörðum
og þar vildi Ólafur Thors endilega
gefa okkur hundrað kall, sem voru
miklir peningar þá. „Þið fáið ykk-
ur einhvern tíma flösku, strákar,
því að við Kristján vorum svolítið
að gleðja okkur þarna aftur í, en
þið hafið aðeins fengið reykinn af
réttunum," sagði hann við okkur.
Þeir Kristján stauluðust síðan upp
á veg og urðu sér úti um far með
einhverjum bíl inn í bæ, þeir gátu
ekki hringt úr Vatnagarðaskýlinu,
þar var enginn sími, og reyndar
ekki neitt, hvorki vatn né hiti.
Við reyndum mikið að fá Jónas
á Hriflu upp í flugvél hjá okkur,
bezt að það komi fram. Hann kom
aldrei, þorði það ekki, þorði ekki
að fljúga fyrir sitt litla líf. Jónas
var hinn sterki maður á Islandi á
þessum árum. Og ég er sannfærð-
ur um, að ef við hefðum komið
honum upp í loftið og farið með
hann eitthvað, að maður tali nú
ekki um ef við hefðum getað farið
með hann norður í Þingeyjarsýslu,
þá hefði hann lagt sig eitthvað
fram um að liðsinna Flugfélaginu.
En hann þorði aldrei.
Nú, maður flaug svo sem með
marga kunna menn og ágæta, m.a.
man ég eftir Einari á Eyrarlandi,
sem var ráðherra með þeim
Tryggva og Jónasi. Alexander
flaug mikið með okkur, fram og
aftur, hann var alveg óhræddur
við allt.“
— Ekki hefur öllum litizt jafn vel
á að fljúga, treystu allir þessum
„stráklingi'* fyrir lífi sínu og limum?
„Ég varð nú eiginlega aldrei var
við neitt vantraust í sjálfu sér, en
þó er ekki víst, að allir hafi stigið
um borð án einhverra efasemda.
Þó man ég eftir einni konu, sem
gerði sér alveg sérstaka ferð heim
til mín til þess að skoða mig. Þetta
var Anna Ásmundsdóttir, hún rak
hattaverzlun í Reykjavík. Hún
hafði keypt hlutabréf í Flugfélag-
inu hjá Álexander og vildi endi-
lega fljúga. Hún ætlaði á Alþing-
ishátíðina, og kom svo kvöldið áð-
ur heim til mín tii að sjá kauða,
sem átti að fljúga með hana dag-
inn eftir.
Eftir Alþingishátíðina flaug ég
með Jón Sveinsson, Nonna, þann
fræga mann, til Akureyrar. Hann
hafði verið á hátíðinni í boði ríkis-
stjórnarinnar, langaði til Akur-
eyrar, var Akureyringur eins og
allir vita, og flaug ég með hann
fram og aftur. Með honum var
strákur, sonur forleggjara hans í
Þýzkalandi, ungur maður, 12—14
ára. Pabbi hans hafði leyft honum
að fara með pater Jóni Sveinssyni
til Islands. Ég man vel eftir kall-
inum, hann var óhræddur, en dá-
lítið kulvís, var með herðasjal,
ósköp rólegur kall og indæll, en
lítt mannblendinn. Við ræddum
saman á þýzku, hann skrifaði all-
ar sínar bækur á þýzku. Hann
hafði gaman af að skoða landið úr
lofti, var djúpt snortinn af öllu
saman. En ég man vel eftir því, að
hann var upptekinn af því liðna,
var allur í því liðna, það var alveg
greinilegt.
Þá var það, að ég kom einu sinni
til Raufarhafnar og með mér var
Gísli heitinn Ólafsson Landsima-
stjóri. Við ætluðum að fá að síma
og spyrjast fyrir um veðrið niðri á
fjörðum, en stúlkan á símanum
sagði, að stöðin yrði ekki opnuð
fyrr en klukkan tvö eða þrjú. Ég
sagðist nú vera með sjálfan
Landsímastjórann með mér og
spurði hvort hún gæti nú ekki
opnað fyrir hann. Það kom mikið
fát á aumingja stúlkuna, en hún
opnaði strax fyrir okkur, og Gísli,
i Jt > rri j :'i o:in mi)
af sinni alkunnu ljúfmennsku,
brosti að öllu saman.
Mér er líka eftirminnilegt flug á
Klemminum í byrjun ágúst 1939,
er ég fór með Pálma Hannesson
inn að Grænalóni, þar sem hann
var að athuga hlaup úr lóninu, er
kom út í Súlur. Við lögðum upp frá
Sandskeiði, héldum að Klaustri,
þaðan til Fagurhólsmýrar og
Hornafjarðar með póst. Komum
við á Fagurhólsmýri í bakaleið-
inni, áður en við héldum upp að
Grænalóni, þar sem við lentum á
litium bletti, sem nú er horfinn
undir grjóthrun úr fjallshlíðinni.
Ég held, að þarna hafi ég lent
meistaralendingu, og Pálmi hældi
mér á hvert reipi í bók sem hann
síðar skrifaði. Ég hafði lítið pláss
til að athafna mig á, en maður
kunni orðið á Klemminn eins og
hann væri mótorhjól, lenti honum
hvar sem var. Við sögðum alltaf,
að ef einhver maður hefði fengið
jarðræktarstyrk, mætti lenda hjá
honum.
Klemmurinn var hörkugóð flug-
vél, fór ég á honum í alls konar
leiðangra til þess að finna lend-
ingarstaði hér og þar á landinu.
Þannig man ég eftir því að einn
daginn lenti ég á mörgum stöðum
í Landssveit, annan dag á mörgum
stöðum á Mýrum, uppvið Fiski-
vötn, við Landmannahelli, og
þannig mætti lengi telja. Einnig
togaði ég oft svifflugur á loft á
Klemminum og flaug listflug á
honum við ýmis tækifæri.
Já, og mig langar að segja þér
frá túr sem var alveg sérstakur.
Það var 18. júlí 1939 er ég flaug
með þýzka veðurfræðinginn Dr.
Nusser frá veðurstofunni í Ham-
borg. Hann ætlaði að mæla hvað
Dyngjujökull hafði hopað, hugðist
fara að Mýri í Bárðardal, og þaðan
á hestum að jöklinum, en frétti af
þessari einu flugvél sem til var á
Islandi þá, og fékk okkur til að
fljúga með sig þarna inneftir. Ég
flaug með hann, og lenti á mjög
sléttum söndum fyrir norðan jök-
ulinn, eftir rúmra tveggja stunda
flug frá Reykjavík. Þessi sandur
varð síðar mjög þýðingarmikill, er
Grumman- og Anson-flugvélar
lentu þar er fólkinu var bjargað af
Vatnajökli eftir Geysisslysið.
Meðan Nusser mældi jökulinn,
beið ég við flugvélina, en er mér
þótti hann búinn að vera nógu
lengi, blés ég í flautu eina, sem var
ætíð í vélinni, og hann kom strax
til haka.
Nú, það var álitið, að þetta væru
eintómar njósnir, dr. Nusser kom
hingað skömmu fyrir stríð. Því
var haldið fram, að Þjóðverjar
hefðu ætlað að lenda þarna á
sandinum fyrir norðan Vatnajökul
í hernaðarlegum tilgangi, en ég
held það hafi verið af og frá, hann
var hér bara við vísindastörf."
— Varst þú aldrei bendlaðtir vió
Þjóóverja á stríóstíma? Nú læróir þú
á sínum tíma í Þýzkalandi.
„Nei, og það var nú dálítiö gam-
an að því. Bretarnir voru að taka
alla mögulega menn fasta, eins og
til dæmis Níels Dungal, alls konar
kalla, sem höfðu eitthvað sam-
band átt við Þýzkaland. En ég var
aldrei nokkurn tíma tekinn fyrir,
aldrei. Ég var alltaf að bíða eftir
þvi, en þeir hafa sennilega haft
um mig alveg hreinar skýrslur.
Kafteinn White stjórnaði þessum
handtökum, hann var snarvitlaus
og sá nazista í hverju horni. Ég
fékk aldrei á mig neinn nazista-
stimpil. Þegar ég kom heim 1930,
gekk ég aldrei í neinn félagsskap,
Germaníu eða svoleiðis, lét það
allt eiga sig, og ég slapp heim áður
en rallýið byrjaði hjá Adolfi sál-
uga, 1933.
Á stríðstímanum flaug ég mikið
fyrir Bretana, bæði með offisera
og póst. Ég man til dæmis eftir því
er við Örn 0. Johnson flugum á
sitthvorri flugvélinni norður,
stútfullum af pósti. Það var stafl-
að í þær alveg upp í loft, þannig að
við urðum að skríða inn í þær um
glugga að framanverðu til að kom-
ast í sæti okkar."
— Var ekki lítió um öryggistæki í
fluginu á upphafsárum þínum i sam-
anburói vió þaó sem vió nú þekkj-
um?
„Ja, þegar ég byrjaði 1930, voru
engin öryggistæki fyrir flugið á
jörðu niðri. Við höfðum þessi
vanalegu öryggistæki í flugvélun-
um, en flugvellir voru engir. Nú
eru í landinu tugir skrásettra
lendingarstaða, sem ég átti á sín-
um tíma þátt í að finna út, og auk
þess fjöldinn allur af fjarskipta-
stöðvum, sem hjálpa flugvélum á
einn eða annan hátt. Flugmaður-
inn er því aldrei einn í loftinu, það
er fjöldinn allur af mönnum sem
aðstoða hann á jörðu niðri og gefa
honum upplýsingar, sem auðvitað
var ekki fyrir hendi, þegar ég
byrjaði. Þá var sá munur á aðbún-
aði flugmanna, þá og nú, að á sín-
um tíma sátum við í opnum klefa,
með veður og vind í fangið. Okkur
var þó sárasjaldan kalt, enda mjög
vel klæddir, en nú sitja flugmenn í
hálfgerðum hægindastólum í klef-
um sínum og hafa það notalegra."
— Þið uróuö alltaf aó fljúga sjón-
flug ug gátuð ekki flogió nema þegar
veöur var gott, ekki rétt?
„Það er rétt. Við flugum ein-
göngu sjónflug, þekktum ekki
blindflug 1930 og 1931. Það var af-
skaplega oft sem við þurftum að
fresta flugi, það er ekki hægt að
bera þessa tíma saman við það
sem gengur og gerist nú til dags,
þótt ennþá megi betrumbæta.
Einnig urðum við oft að snúa við,
ef þoka var á leiðinni og lágskýjað.
Þá flugum við aldrei ofar skýjum,
og ekki þekktum við ísingu, utan
það er við Gunnar Jónasson for-
stjóri, sem þá var vélamaður, ætl-
uðum einu sinni upp úr skýja-
drasli í Eyjafirði, því við vissum
að það var bjart fyrir sunnan. Þá
hlóðst á okkur mikil ísing og allt
var að fara til andskotans, svo við
urðum að hætta við og fara niður
aftur.
Þar sem aldrei var reynt að
fljúga í vitlausu veðri, lenti maður
sjaldan í vandræðum vegna veðra
og vinda. Þó var ég einu sinni að
i i ;i' i.:;|m nuiji j i) Lfci «| tni
sækja farþega á Veiðibjöllunni til
Ólafsfjarðar. Þetta var gömul vél
á gömlum flotholtum og þoldi hún
ekki sjóganginn í Ólafsfirði, sjór-
inn var meiri en virtist, flotin
svignuðu upp og flugvélin var hér-
umbil sokkin. Við fengum mótor-
bát og drógum vélina til Akureyr-
ar, þar sem hún var lagfærð.
Stundum var veðrið of gott og
við gátum ekki flogið. Þegar logn
var og sjór sléttur, fengum við
ekki loft undir vængina eða flotin
og flugvélarnar komust ekki á loft.
Það kom fyrir. Bezt var þegar ör-
lítið gáraði á haffletinum. Það
kom einstöku sinnum fyrir 1930,
að til þess að koma annarri vélinni
í loftið, létum við aðra fara eftir
sjónum og hin kom svo í kjölfarið
og fékk gust frá fremri vélinni og
komst þannig í loftið."
— Var flogið með ströndinni á
þcNKum árum, eöa yfir landi, eins og
nú er gert?
„Nei, við flugum sjaldan yfir
land. Flugum mest yfir sjó, enda á
sjóflugvélum. Flugleiðin til Akur-
eyrar var þannig, að fyrst var
flogið til Stykkishólms, þar sem
teknir voru farþegar eða settir af,
þaðan flogið fyrir framan Klofn-
ing, inn í Gilsfjörðinn, um Bitruna
og síðan tekin stefna á Vatnsnes
og Skaga og lent á Siglufirði, sem
var afleitur staður að lenda á, því
þar var alltaf mikill sjógangur.
Frá Siglufirði var síðan flogið inn
Eyjafjörð til Akureyrar. Heildar-
flugtíminn til Akureyrar gat orðið
upp í rúmar þrjár klukkustundir,
einkum ef skyggnst var um eftir
síld á leiðinni, sem við gerðum
oft.“
— Segöu mér meira af síldarleit-
arfluginu.
„Ég fór mitt fyrsta síldarleitar-
flug 6. júlí 1930, frá ísafirði, með-
fram Hornströndum og þar í
grenndinni. Það voru gerðar til-
raunir til síldarleitarflugs í viku-
tíma 1928, og mun það hafa verið
14 | -II ns . i * 111 i. i.»
.n i . 11 < i tsnt )i-*Hí t j)4 rjxl
I I »<
./ I 4