Morgunblaðið - 26.06.1982, Blaðsíða 27

Morgunblaðið - 26.06.1982, Blaðsíða 27
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1982 27 60 ára hjúskaparafmæli: Guðný Magnúsdóttir og Guðbjarni Sigmunds- son frá ívarshúsum í dag fagna 60 ára hjúskapar- afmæli sínu merkishjónin Guðný Magnúsdóttir og Guðbjarni Sig- mundsson frá ívarshúsum á Akra- nesi. Jafnframt er minnst annarra merkra áfanga í lífi þeirra hjóna, því Guðbjarni varð 85 ára þann 2. apríl sl. og Guðný verður 80 ára þann 27. okt. nk. Þau voru gefin saman í hjónaband á Akranesi af sr. Þorsteini Briem þann 24. júní 1922. Dagsverk þeirra er orðið mikið og afkomendahópurinn stór OK gjörvulegur, sem mun dvelja með þeim í dag í þakklætis- og virðingarskyni. Guðný Magnúsdóttir er fædd á Iðunnarstöðum í Lundarreykjadal þann 27. okt. 1902. Foreldrar hennar voru hjónin Magnús Gunnlaugsson og Elísabet Gísla- dóttir. Börnin á Iðunnarstöðum voru alls 9 — 7 dætur og 2 synir. Ung að árum var hún tekin í fóst- ur að Fossatúni í Andakíl af Sveinbirni föðurbróður sínum og konu hans, Guðrúnu Ingimundar- dóttur. Þar er heimili Guðnýjar, þar til hún tæplega tvítug að aldri flytur að ívarshúsum á Akranesi og giftist Guðbjarna Sigmunds- syni, sem í nokkur ár hafði búið þar með móður sinni. Guðbjarni er fæddur að Arn- þórsholti í Lundarreykjadal 2. apríl 1897. Sonur hjónanna Vig- dísar Jónsdóttur og Sigmundar Guðbjarnarsonar, en þau hófu búskap á Akranesi árið 1884, en fluttu að Arnþórsholti 1897 og bjuggu þar í 3 ár. Árið 1900 fluttu þau að Ivarshúsum á Akranesi, sem var ein af ábýlisjörðunum á Skipaskaga og eitt sinn í eigu Brynjólfs biskups, sem stundaði þar umfangsmikla útgerð, svo sem kunnugt er. Guðbjarni átti 2 syst- ur. Faðir hans dó 1914 mjög fyrir aldur fram. Guðbjarni er næstu árin fyrirvinna móður sinnar, þar til hann tekur við búinu 1922. Þar rekur hann meiri og minni búskap í 60 ár og er áreiðanlega síðasti sjálfseignarbóndinn á Skipaskaga. I landi Ivarshúsa var sements- verksmiðjan byggð, en hún hóf rekstur 1958. Eftir það fór að halla undan fæti með búskapinn í ívarshúsum, enda þrengdu bygg- ingar verksmiðjunnar að og vél- væðing hins nýja tíma haslaði sér þar völl, ásamt miklum hafnar- mannvirkjum. Guðbjarni og Guðný eignuðust 11 börn. Tvö dóu í bernsku, en 9 eru á lífi og hafa öll stofnað heim- ili. Þau eru þessi talin í aldursröð: Sveinn, verkamaður á Akranesi, kvæntur Gyðu Pálsdóttur frá Siglufirði, Fjóla, húsmóðir á Akranesi, gift Jóhannesi Guð- jónssyni skipstjóra, Vigdís, hús- móðir á Akranesi, gift Jóhanni Bogasyni rafvirkjameistara, Lilja, húsmóðir í Reykjavík, gift Jóni Hallgrímssyni verkstjóra, Erna, húsmóðir í Reykjavík, gift Magn- úsi Ólafssyni deildarstjóra, dr. Sigmundur, prófessor, kvæntur Margréti Þorvaldsdóttur frá Akranesi, Sveinbjörn, banka- maður í Reykjavík, kvæntur Sig- ríði Magnúsdóttur frá Hafnar- firði, Sturla bóndi í Fossatúni í Borgarfirði, kvæntur Sjöfn Páls- dóttur af Snæfellsnesi, og Hann- esína, húsmóðir í Reykjavík, gift Eggerti Steinþórssyni trésmíða- meistara. Auk 9 barna eiga þau hjón á lífi 25 barnabörn og 19 barnabarna- börn eða alls 53 afkomendur. Það er eitt af þessum ævintýr- um að koma upp með myndarbrag 9 börnum á millistríðsárunum, þegar verðfall á afurðum, atvinnu- leysi og kreppa voru löngum við- loðandi. Af frásögnum skilst mér, að dugnaður hjónanna, ráðdeild og hagsýni hafi verið svo mikil, að kreppan hafi nánast farið fram hjá Ivarshúsum. Á þessu fjöl- menna heimili var aldrei skortur og efnahagurinn betri en almennt var á þeirri tíð. Árið 1930 er byggt þar stórt og vandað steinhús — tvær hæðir og ris — nánast þrjár íbúðir. Var þetta meðal hinna stærstu íbúðarhúsa á Akranesi. Guðný er mikilhæf og hagsýn húsmóðir og Guðbjarni víkingur til allrar vinnu og lét aldrei verk úr hendi falla. Auk búskaparins stundaði hann sjómennsku, fiski- mat og hvaða vinnu sem fáanleg var. Hann var hraustmenni hið mesta fram eftir ævi og lét ekki deigan síga. Guðbjarni er maður félagslyndur og í eðli sínu mikill framfaramaður. Hann var einn af stofnendum Verkalýðsfélags Akraness 1924 og átti sæti í stjórn félagsins og oft í samninganefnd- um. Þá átti hann um tíma sæti í stjórn Kaupfélags Suður-Borg- firðinga. Guðný var en af stofn- endum Kvenfélags Akraness 1926 og rækti þar vel félagsskyldur sín- ar og er nú heiðursfélagi þess. Bæði búa hjónin yfir miklu and- legu atgervi, sem hefur komið þeim vel í lífsbaráttunni á langri og viðburðaríkri ævi. Þau eru víð- lesin, fróð og stálminnug. Og þrátt fyrir háan aldur er dýrmætt, hversu vel þau hafa haldið and- legri reisn sinni. Á þessu mikla afmælisári geta þau með gleði litið yfir liðna tíð og frábært dagsverk, sem lengi mun halda nöfnum þeirra á lofti. Þau hafa átt miklu barnaláni að fagna og er afkomendahópurinn stór og mannvænlegur í hinum fjölbreyti- legustu störfum í þjóðfélaginu, sem miklar vonir má binda við. Hjónabandið sem til var stofnað á jónsmessunni 1922 hefur því reynst einn af þessum mikilvægu hornsteinum þjóðfélagsins. Börn og aðrir afkomendur þess- ara ágætu hjóna fagna dem- antsbrúðkaupi þeirra með sam- kvæmi í Oddfellowhúsinu á Akra- nesi í eftirmiðdaginn í dag. Þang- að munu og margir vinir þeirra og samferðamenn líta. Ég óska þeim að ævikvöldið megi verða þeim hlýtt og fagurt, eins og aftanskinið við Faxaflóa á liðnum vordögum. Innilegar ham- ingjuóskir með afmælin þrjú og bestu þakkir fyrir öll hin góðu kynni. Ég er þess fullviss að marg- ir munu undir þetta taka. Dan. Agústínusson Um íslenskt hangikjöt og nið- urstöður Þóris Helgasonar Eftir Gunnar Pál Ingólfsson Það ber að virða það og meta þegar íslenskir vísindamenn ná árangri í sínum störfum, ekki síst þegar niðurstöður þeirra vekja at- hygli erlendra starfsbræðra þeirra. Slíkt hlýtur að auka á vegsemd okkar sem hugsandi þjóðar. Og niðurstöður Þóris Helgason- ar ættu að vera okkur víti til varn- aðar í hve litlum mæli við leggjum stund á matvælarannsóknir, ekki síst þar sem lífsafkoma þjóðarinn- ar byggist að langmestu leyti á útflutningi matvæla. Hvernig staðið var að þeirri rannsókn, sem hér er fjallað um, er aftur annað mál, en það er ein- mitt sá þáttur sem hér verður fjallað um í þessari stuttu grein. íslenskt hangikjöt hefur vakið athygli erlenda ferðamannsins og oft hefur það borist í tal að hefja útflutning á þessari vöru. Það sem helst hefur staðið því fyrir þrifum er að við reykjum kjötið við sauða- tað. Þeim þætti má þó auðveldlega breyta án þess að mikill bragð- munur verði á. Enda eru dæmi til um það að íslenskt hangikjöt hafi eingöngu verið reykt við hrís. Fyrsta kórvillan sem ég rek augun í, og það er í fréttum dag- blaðanna af þessum niðurstöðum, er að allri athygli er fyrst og fremst beint að íslensku hangi- kjöti. I dag er íslenskt hangikjöt verkað á nákvæmlega sama hátt fyrir reyk og hjá öðrum matvæla- framleiðsluþjóðum. Það er spraut- að með nitrit-saltlegi og látið liggja í honum ca. einn sólarhring pr.kg. (lambalæri 3 sólarhr., svínslæri 6—7 sólarhr.). Það var því kostur á að rannsaka fleiri þætti en íslenskt hangikjöt til að komast að skaðsemi efna í reyktu kjöti. Þegar litið er til þess vanda sem við eigum við að stríða hvað varð- ar kindakjötsframleiðslu okkar hlýtur flestum að verða ljóst hvað hér er um alvarlegt mál að ræða. Það ber því tafarlaust að hefja umræðu um þetta mál. V er k unaraðferðir Þegar tekið er tillit til þess að íslenska þjóðin hefur kynslóð fram af kynslóð alveg fram á miðja þess öld svo til eingöngu lif- að á söltu og reyktu kjöti og jafn- framt tekin til greina erfðakenn- ing Þóris Helgasonar ætti þjóðin að vera meira eða minna sykur- sjúk og lítið rúm fyrir aðra or- sakaþætti. Með þetta tvennt til hliðsjónar hlýtur athygli okkar að beinast að verkunaraðferðum fyrri tíma. ís- lenskt hangikjöt stendur því mið- ur ekki undir nafni í dag. Nú hangir kjötið í lengsta lagi 36 tíma í reykofninum, en hér áður fyrr gat það skipt vikum sem það hékk í reykkofa eða rjáfri hlóðareld- hússins og bar því réttnefnið hangikjöt. Þar sem meginþættir rannsókn- arinnar beinast að söltun, þ.e. nitrit-innihaldi kjötsins væri ekki úr vegi að líta aðeins á þá þróun sem hefur átt sér stað í verkun á hangikjöti. Sjálfsagt hafa verið ýmsar að- ferðir við söltun á kjöti hér áður fyrr og væri gaman að heyra frá eldri mönnum um aðferðir sem til- heyra eldri tímum. En hér verður aðeins tekið til sem haldbært er. Söltun 1 Hér áður fyrr þekktist ekki að nota saltpétur við söltun á kjöti. Venjulegur saltpækill samanstóð af 20 1. vatns og 5 kg af salti. Þetta var soðið og kælt í 24 stundir fyrir notkun. Þegar saltpétur kemur til sögunnar var það fyrst og fremst til þess að fá fagurrauðan lit á kjötið, en hann kemur þegar salt- péturinn með aðstoð baktería breytist í nitrit. Söltun 2 Þegar hangikjötsframleiðsla á Islandi breytist í nokkurskonar iðnað voru teknar danskar söltun- araðferðir til fyrirmyndar. Var þá löguð saltblanda sem samanstóð af smjörsalti, saltpétri og sykri. Það gat verið nokkuð misjafnt milli manna hve mikið var af saltpétri og hvað mikið var af sykri. Með þessari blöndu var kjötið þurrsaltað í einn sólar- hring, síðan var það pæklað og lát- ið vera í pækli undir fargi í 6—7 sólarhringa eða þar til það var gegnrautt og fullsaltað. Söltun 3 Þegar nitrit-saltið kom til sög- unnar var því tekið opnum örm- um, því það flýtti verkun kjötsins um þrjá til fjóra sólarhringa og var orðið fullsaltað og fagurrautt eftir þrjá sólarhringa. Rannsóknir sýndu þó að samfara auknum hraða verkunar minnkaði geymsluhæfni vörunnar. Spurningin er, getur verið að nitrit-innihald kjötsins sé breyti- legt eftir verkunaraðferðum? Og í framhaldi af því, getum við fundið aðferð við að salta kjötið fyrir reykingu þar sem nitrit-innihald væri fyrir innan hættumörk? Hér er ekki verið að vega að niðurstöðum rannsókna Þóris Helgasonar, heldur fyrst og fremst hvernig að þeim var staðið. Þessar rannsóknir beinast fyrst og fremst að nitrit-innihaldi kjötsins Gunnar Páll Ingólfsson „Hér er ekki verið að vega að niðurstöðum rannsókna Þóris Helga- sonar heldur fyrst og fremst hvernig að þeim var staðið. Þessar rann- sóknir beinast fyrst og fremst að nitrit-inni- haldi kjötsins en ekki reykaðferðum.“ en ekki reykaðferðum. Það er því ekki heiðarlegt að beina athygli umheimsins eingöngu að íslensku hangikjöti þegar fleiri kostir voru til staðar. I síðustu frétt af þessu máli, sem var viðtal við Þóri Helgason í Morgunblaðinu 20/6, kom fram að rannsóknin hafi ver- ið gerð af vanefnum. Það er í sjálfu sér ekki meðmæli með rannsókninni, en það eru ekki heldur meðmæli með íslensku þjóðinni að standa ekki betur að baki sínum vísindamönnum og það í jafn mikilvægum rannsókn- um sem þessum. Það ætti að skylda matvælaframleiðendur til að leggja fram ákveðinn skerf, til rannsókna sem varða framleiðslu þeirra, en það verður jafnframt að gera kröfur til þeirra sem þessar rannsóknir stunda, að gera þær á hlutlausan hátt. Reykjavík 20. júní. Slökkviliðið i Reykjavík var m.a. kvatt að hitaveituleiðslu í Öskjuhliðinni í fyrradag en þar hafði kviknað í einangrun er unnið var við leiðslurnar. Skaðinn mun þó ekki hafa verið mikill en hér sést hvar menn eru að reyna að komast fyrir eldinn. I.jósm. Uunnsr SiglryiíKsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.