Morgunblaðið - 21.08.1982, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐJfl, LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1982
Frá Akureyri
til sólarstranda
Séra Jóhann Hlíðar, sendiráðsprestur,
tekinn tali í Kaupmannahöfn
Séra Jóhann Hiíðar er fæddur
á Akureyri 25. ágúst 1918, sonur
hjónanna Sigurðar E. Hlíðar, yf-
irdýralæknis og þingmanns Ak-
ureyringa, og frú Guðrúnar Lou-
isu Guðbrandsdóttur kaup-
manns og konsúls í Reykjavík.
I’ upphafi samtals okkar sagði
sr. Jóhann: „Ég var guðrækið
barn. Fram á unglingsár var ég
vanur að tala við drottin er ég
gekk upp Glerárgil og safnaði
gróðursýnum. Og ef svo vildi til
að einhver varð á leið minni lél
ég einfaldlega sem ég væri að
raula lagstúf. Samtöl okkar
Drottins voru öðrum óviðkom-
andi. Annars hef ég ætíð haft
unun af gróðri. Systir mín gaí
mér blómatínu og kenndi mér að
pressa íslenzkar jurtir jafnframt
því sem hún sýndi mér á hvern
átt flokka skyldi þær. Ég lagði
stund á garðyrkju í ein þrjú ár.
Það var áður en Garðyrkjuskóli
ríkisins varð til. Ætli ég hafi
ekki verið 16 ára er ég hóf garð-
yrkjustörf. Ég var þá hættur í
menntaskólanum fyrir norðan
og íhugaði fyrir alvöru að fara á
garðyrkjuskóla í Noregi, en það
varð ekki.“
Ég bið sr. Jóhann segja nánar
frá ferli sínum, áður en hann
kom til Hafnar.
„Já, eins og ég sagði áður, er
ég fæddur og uppalinn fyrir
norðan. Pabbi hafði alltaf hugs-
að sér að ég yrði prestur í sveit
og hann kæmi svo til mín og
eyddi ellinni við heyskap og
landnytjar á prestssetri mínu.
Þetta var hann búinn að ákveða,
áður en ég hafði sjálfur gert upp
hug minn. Nú, ég varð 15 ára
gagnfræðingur og hafði m.a.
fengið góða einkunn í stærð-
fræði. Þá þetta haust átti stærð-
fræðideild Menntaskólans á Ak-
ureyri að taka til starfa í fyrsta
sinn og fyrir hvatningu frá Sig-
urði skólameistara Guðmynds-
syni fór ég þangað. Þetta var 4.
bekkur. En eitthvað gekk námið
stirðlega svo ég hætti eftir
miðsvetrarpróf, þá 16 ára. Og
það var þá sem ég lagði stund á
garðyrkju. Svo verður það þegar
ég er 18 ára drengur, að ég verð
fyrir sterkum trúaráhrifum. Ég
hafði verið guðrækið barn, en
það fór frá mér um skeið, eins og
gerist, þar til ég er 18 ára. Ég
ákveð þá að gerast prestur og
ekkert annað komi til greina. Ég
er 19 ára er ég sest aftur á skóla-
bekk í Menntaskólanum á Akur-
eyri og þá í máladeild. Það er svo
skemmst frá því að segja að ég
verð 22 ára stúdent og fer til
Reykjavíkur þar sem ég útskrif-
ast sem guðfræðingur 1946.“
Sr. Jóhann stendur upp og
slekkur á sjónvarpinu. „Ætli
þeir séu búnir að drepa Arafat?"
spyr hann sjálfan sig. „Nú, eftir
þetta fór ég í framhaldsnám í
kennimannlegri og samstæði-
legri guðfræði í Noregi, en vígist
svo prestvígslu 18. janúar 1948
til starfs hjá Sambandi ís-
lenzkra kristniboðsfélaga og þá
aðallega sem predikari. Og þar
var ég í 6 ár. Þannig var að á
Akureyri starfaði félag er nefnd;
ist Kristniboðsfélag kvenna. í
því störfuðu afar guðræknar
konur er ég ávallt hef dáðst að
sakir þess, hve þær voru upplýst-
ar um biblíuna og vel máli farn-
ar. Þetta voru góðar konur sem
töldu barnastarfi á vegum kirkj-
unnar of lítill gaumur gefinn.
Þær reistu samkomuhús á Akur-
eyri er fékk nafnið Zíon. það var
með eigin vinnu sem konurnar
reistu húsið sem fékk brátt á sig
orð sértrúarsafnaðar. Þessar
konur vildu fá fastráðinn mann
til starfa hjá sér og kristniboðs-
félagið leitaði til mín sem gam-
als Akureyrings. Ég tók boðinu
en tók áður vígslu. Með vígslunni
vildi ég losa félagið og trúariðk-
unina í Zíon við sértrúaryfir-
bragðið og sýna svart á hvítu að
hjá félaginu, sem var grein inn-
an Sambands íslenzkra kristni-
boðsfélaga, starfaði prestur og
það væri innan kirkjunnar. Og
þarna starfaði ég til ársins 1953.
Á þessum árum var ég einnig við
kennslu. Ég kenndi í allt 19 ár
jafnframt prestsstarfi. Þar af
var ég 4 ár við M.A. og 15 ár við
gagnfræðaskóla Vestmannaeyja.
Þetta var stundakennsla og
fræðin grasafræði. En það er
önnur saga. Við skulum halda
okkur við prestskapinn. Eftir
starfið hjá Zíon fer ég til Sví-
þjóðar til Guðbrands bróður
míns sem var dýralæknir þar.
Ég kynnti mér nýjungar í guð-
fræði, en sneri síðan aftur heim
1954 og þá sem aðstoðarprestur
sr. Halldórs Kolbeins í Vest-
mannaeyjum. Síðar var prest-
stöðu bætt við í Eyjum og þar
var ég kosinn sóknarprestur í
maí 1956.“
Ég ætla mér nú að spyrja sr.
Jóhann um hvað hefði tekið við
eftir dvölina í Eyjum, en hann
heldur áfram að tala um eyjarn-
ar. Það er sem einhverjar kærar
minningar komi upp í huga
hans, er eyríkið ber á góma.
Ég var mín bestu ár í Vest-
mannaeyjum, enda þá ungur
maður. Ætli þetta hafi ekki ver-
ið tæp 19 ár. Ég hef ætíð sagt að
mér hafi aldrei leiðst á ævinni
og þekki raunar ekki það hugtak.
En mér féll best við Vestmanna-
eyjar. Og það var mikill lærdóm-
ur að kynnast styrk fólks þar
bæði í gleði og sorg. Það eru
sterk vináttubönd sem bindast í
litlu eyríki. Fólk þekkist náið og
þar er sönn vinátta. Ég hugsaði
aldrei um að flytja. En þó kom
að því. Mér fannst rétt að nýr
prestur kæmi í minn stað, því ef
dálítil sjálfsgagnrýni er til þá
fer ekki hjá því að prestur nær
ekki sambandi við nýja kynslóð.
Þess vegna fannst mér það rétt
hinna ungu vegna að skipta um
umhverfi. Svona er þetta, hversu
nátengdur sem prestur annars
er sóknarbörnum sínum. Það var
1972 að ég heyrði stöðu sókn-
arprests í Nesprestakalli í
Reykavík auglýsta til umsóknar
og ég sótti. Ég tók við af sr. Jóni
Thorarensen og starfaði með sr.
Frank M. Halldórssyni á þriðja
ár. Ég hef ætíð sagt að ég sé
fæddur og uppalinn á Akureyri,
en hjartað tilheyri Vestmanna-
eyjum. Ég vil að þú skrifir það.“
Og þar með var íslandsdvöl sr.
Jóhanns gerð næg skil að okkar
mati. Við tóku umræður um
starf hans í Kaupmannahöfn og
framtíðarsýn. Ég spurði sr. Jó-
hann fyrst, hvernig staðið hefði
á því að hann fór sem sendi-
ráðsprestur til Hafnar.
„Jú, sjáðu til, ég var alltaf í
íbúðahraki, á meðan ég starfaði í
Reykjavík. Húsaleiga var þá
mikil og ég sá ekki fram á að
geta eignast íbúð. Starfið í
Kaupmannahöfn bauð upp á
íbúð í Húsi Jóns Sigurðssonar og
hlutur prests þar góður. Ég var
Sr. Jóhann við hús sitt á sólarströnd Spinar.
f prestsskrúóa fyrir framan St Páls-
kirkju í Kaupmannahöfn.
skipaður 15. apríl 1975 til venju-
bundinna 3ja ára. Þetta fannst
mér fullstuttur tími og því fór ég
fram á 3 ár í viðbót sem ég og
fékk. Aðstæður urðu síðan til
þess að ég fékk tvö ár í viðbót
hjá biskupi' Hér verð ég því
fram á vor 1983 er ég fer á eftir-
laun. Mér hefur ætíð liðið vel í
Höfn, enda þótt starfið sé ólíkt
sóknarprestsstarfi heima. Staða
sendiráðsprests er bæði fjöl-
breytilegt og áhugavert starf. Þó
er það fyrst og fremst sálgæslu-
starf. Það er mikill fjöldi sem
kemur, hringir eðs skrifar prest-
inum og starfið hefur bæði gleði-
legar og hryggilegar hliðar. Til
þeirrar fyrrnefndu teljast kristi-
legar athafnir. Það eru margir
sem láta prestinn skíra börn sín
og nokkuð er um hjónavígslur. í
raun er fjöldi kristilegra at-
hafna mikill, þegar tillit er tekið
til, hve margir fara heim um jól
og páska. En síðan eru ýmsar
skuggahliðar á ferli ungs fólks
sem kemur hingað í ýmsum til-
gangi. Og það leitar í vandræð-
um sínum til prestsins. Þá er
einnig að ástvinir heima biðja
prestinn að hafa uppi á eða lið-
sinna börnum sínum og vinum."
Ég bið sr. Jóhann gera dálitla
grein fyrir upphafi starfsins og
tilgangi.
„Það var árið 1964 að sr. Jónas
Gíslason lektor kemur til Hafn-
ar sem fyrsti skipaði sendi-
ráðspresturinn hér. Á þeim tíma
var algengt að upp undir 200
manns kæmu hiflgað árlega til
lækninga og þá þótti sjálfsagt að
prestur væri hér. Flest kom
þetta fólk til að leita sér lækn-
inga við heilasjúkdómum. Þá
starfaði hér heimsþekktur próf-
essor, dr. Buch.
Enn kemur hingað fólk til
geislameðferðar og annars. Og
reyni ég þá eftir bestu getu að
liðsinna því, ef með þarf. En nú
eru það ungir og aldnir íslend-
ingar búsettir hér er njóta sál-
gæslustarfs prestsins. Hér í
Kaupmannahöfn er 2601 Islend-
ingur búsettur og er ekki að
furða að slíkur fjöldi þurfi á
prestsaðstoð að halda. Náms-
menn leita til mín, því það koma
jú ætíð upp erfiðleikar er ekki
var gert ráð fyrir. Ég messa
svona 10 til 11 sinnum á ári og
þá í Sankti Páls kirkju sem er
nálægt Jónshúsi. Skírnir eru ál-
íka margar. Messur eru mis-
jafnlega sóttar m.a. vegna veð-
urs og vegalengda, en messusókn
er iðulega best um stórhátíðir.
Ég reyni líka að ferðast um ís-
lendingabyggðir hér. Ég hef far-
ið til Málmeyjar og haldið helg-
istundir þar auk þess sem ég fer
í nóvember ár hvert til Óslóar."
Ég spyr sr. Jóhann um þær
raddir að ónauðsynlegt sé að
hafa íslenskan sendiráðsprest í
Jónshúsi.
„Einum og öðrum finnst lítil
sem engin þörf á prestinum, en
það verður aldrei tíundað opin-
berlega hve margir koma eða
hafa samband við prestinn. Þeg-
ar allt er í himnalagi er hægt að
efa gildi prestsins. Én þá er gott
að þakka um leið að eigi sé
prests þörf, en muna að ekki all-
ir eru svo heppnir."
Presturinn stendur upp og
tekur sér hlé frá samtalinu.
Hann gáir að jurtunum og
hreinsar burt fölnuð blöð. Það
eru ógreinileg skil milli prests-
starfsins og garðyrkjunnar.
Hvort tveggja krefst þolinmæði
og ástúðar sem fáir hljóta í
vöggugjöf.
„Ég hætti við garðræktina, en
ég vona þó að mér hafi tekist
sæmilega hin óeiginlega garð-
yrkja. Ég vona mér hafi tekist að
rækta eitthvað gott.“
Presturinn snýr frá jurtunum
og fær sér sæti. „Jú, það er þetta
með framtíðina. Ég gerði mér
ljóst haustið 1977 að húsakaup
manns á mínum aldri væru
ókljúfanleg heima á Islandi. Vin-
ir mínir sýndu mér fram á það
að ævin færi í afborganir lána og
ég gæti aldrei um frjálst höfuð
strokið. Ég horfði í aðrar áttir.
Ég vissi að í Danmörku og Sví-
þjóð var hægt að fá eyðibýli til
að gera upp. En hugurinn reik-
aði suður á bóginn. Ég komst í
kynni við danskt fyrirtæki er
seldi einbýlisús á Spáni. Ég lét
kylfu ráða kasti og fór í könnun-
arferð þangað. Við skoðuðum
upp undir 25 hús dag hvern í
heila viku. Og það var í þessari
ferð sem ég sá hús sem ég falað-
ist eftir og er nú mín eign. Guð-
brandur bróðir minn ætlar að
búa hjá mér á Spáni, er hann fer
á eftirlaun í vor. Ég hef aldrei
verið bundinn ákveðnu um-
hverfi. Ég kann vel við mig hvar
sem er. Þess vegna er ekki erfitt
fyrir mig að snúa ekki aftur
heim til Islands að starfsævinni
lokinni. Auk þess er erfitt að
verða gamall heima, þar sem
gera má ráð fyrir um sjö mánaða
vetri. Öðru máli gegnir um fjöl-
skyldumann. Ég er einn og hef
verið það í öllu mínu starfi.
Stundum hefur mér fundist að
gleðilegra hefði verið að eiga
konu og börn. En svo koma þær
stundir er ég tel mig hafa lifað
góðu lífi einn. Ég hef lagt stund
á grasafræðin fyrir utan það að
mála og spila á píanó. Það geri
ég í einrúmi. Ég sé í raun ekki
fram úr verkefnum."
Ég spyr sr. Jóhann að lokum,
hvað bíði hans á Spáni.
„Eg vona að ég geti tekið undir
orðtæki skátanna í breyttri
mynd: Eitt sinn prestur, ávallt
prestur. Það hefur borist í tal að
ég verði hirum 1000 íslensku
ferðamönnum, er sækja til sól-
arstranda Spánar, innan hand-
ar. Þrátt fyrir fegurð margs kon-
ar þurfa ferðamenn einnig á
sálgæslu að halda. Ég ætla að
halda áfram að leggja stund á
bæði eiginlega og óeiginlega
ræktun. Og ég vona að ég megi
eyða ævikvöldinu á sólarströndu
og vera áfram sólar megin í líf-
inu.“