Morgunblaðið - 21.08.1982, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1982
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1982
23

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannssoni
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 120 kr. á mánuöi innanlands. i lausasölu 8 kr. eintakiö.
Alþýðubandalagið
klofið í rót niður
Alþýöubandalagið gekk kampakátt til þess stjórnarsam-
starfs, sem nú hangir á bláþræði, í þeirri trú, að því hefði
tekizt að kljúfa Sjálfstæðisflokkinn til frambúðar. Sjálft
stendur Alþýðubandalagið nú frammi fyrir þeirri staðreynd,
að það er klofið í rót niður í afstöðu til þeirrar efnahags-
stefnu, sem sundurleit ríkisstjórn reynir að tjasla sér saman
um.
Morgunblaðið greindi frá því í baksíðufrétt, 12. ágúst sl.,
að Alþýðubandalagið væri klofið í afstöðu til þess, hvort (
samþykkja eigi vísitöluskerðingu launa og frestun verðbóta-1
greiðslna sem lið í efnahagsráðstöfunum, sem ríkisstjórnin
þá þingaði um. Áhrifamiklir flokksmenn, með fjármálaráð- 1
herra í broddi fylkingar, töldu slíka aðgerð rétta og óhjá- [
kvæmilega. Þeir urðu ofan á, um sinn, og Alþýðubandalagið
samþykkti meginþætti aðgerðanna: 13% gengislækkun, 10% I
verðbótaskerðingu og eins mánaðar lengingu verðbótatíma-
bila. Aðrir flokksmenn ólu ugg í brjósti. Þeir töldu það hæpið
af flokknum að að fylgja því fram 1982, sem hann barðist
harðast gegn 1978, og þá þótti tilefni til ólöglegra verkfalla
og útflutningsbanns á fiskafurðir, sem veikti samkeppnis-
stöðu okkar á Bandaríkjamarkaði og víðar.
Það hefur vakið sérstaka athygli að forystulið Alþýðu-
bandalagsins, sem tryggastan vörð hefur staðið um svokall-
aðan ráðherrasósíalisma, hafði ekkert samband við Guð-
mund J. Guðmundsson, formann VMSÍ og þingmann, fyrr en
á hádegi 18. ágúst sl., þrátt fyrir það að þá hefði verið tekizt
á um þessar aðgerðir langan tíma. Guðmundur var að vísu
erlendis, en síminn er tiltækur ráðherrum og þingmönnum, á
kostnað skattborgara, hvenær sem þeim þóknast að nota
hann. Hér verður ekki annað séð en meiningin hafi verið að
sniðganga formann VMSÍ — og láta hann koma heim að
gerðum hlut, þ.e. verðbótaskerðingunni, annað hvort sem
heimildarákvæðis til handa ríkisstjórninni eða fastbundins í
bráðabirgðalögum.
Steingrímur Hermannsson, formaður Framsóknarflokks-
ins, lætur að því liggja í viðtali við Tímann í gær, að Alþýðu-
bandalagið hafi nú gengið á bak þess samkomulags, sem búið
var að gera milli aðila ríkisstjórnarinnar síðdegis á miðviku-
dag. Þessar upplýsingar flokksformannsins styðjast við um-
mæli fleiri stjórnarliða. Svo er að sjá sem eitt símtal for-
manns VMSI frá Luxemborg hafi haft meiri áhrif á gang
mála en stöðug viðvera forseta ASÍ. Alþýðubandalagið kippti
snögglega að sér samstarfshendinni, a.m.k. um sinn, og gekk
á gert samkomulag. En ráðherraliðið í flokknum safnar nú
kröftum og skipuleggur nýja sókn. Ekki er öll nótt úti enn,
þótt dagsbrún sé senn á lofti!
Alþýðubandalagið tapaði fylgi svo að segja hvarvetna þar
sem það bauð fram í síðustu sveitarstjórnarkosningum.
Hvergi var þó tap þess meira en í mesta þéttbýlinu, Reykja-
víkur- og Reykjaneskjördæmum, þar sem launþegar eru fjöl-
mennastir. En ekki er ein báran stök hjá flokknum. Ekki
verður betur séð en sá armur hans, sem enn reynir að halda
tengslum við launafólk, hafi skorið upp herör gegn flokksfor-
ystunni og ráðherrum hennar, og að flokkurinn eigi nú við
mjög alvarleg innanflokksvandamál að stríða.
Alþýðubandalagið, sem gekk til þessa stjórnarsamstarfs
til að kljúfa Sjálfstæðisflokkinn, stendur nú frammi fyrir
árangri gjörða sinna: 1) sterkari og samheldnari Sjálfstæðis-
flokki en fyrr, sbr. úrslit sveitarstjórnarkosninganna, 2) eig-
in fylgistapi vítt um land, 3) eigin klofningi í afstöðu til
efnahagsstefnu ríkisstjórnarinnar og 4) trúnaðarbresti milli
samstarfsaðila í ríkisstjórn, sem heyr nú það stríð, sem e.t.v.
má draga á langinn, en ekki umflýja, sitt pólitíska dauða-
stríð. Það er ekki ónýtt að eiga jafn ratvísan flokksformann
um völundarhús stjórnmálanna og Svavar Gestsson!
Grindhvalavaðan á RHi:
Er Morjfunblaðsmenn bar að höfninni í Rifi var þegar farið að flaeða að og enginn hvalur á þurru lengur. Hvalurinn lá
þá í fremur dreifðum hópi meðfram hafnargarðinum eins og sjá má af þessari loftmynd Kristjáns.
*
Ami Waag, líffræðikennari:
Líklegt ad hvalirnir gangi
á land vegna þess að berg-
málskerfi þeirra ruglist
„l»AÐ er ekki alveg á hreinu hvernig á
því stendur að hvalahjarðir ganga
svona á land. Menn halda að hvalirnir
ruglist í bergmálskerfi sínu við vissar
aðstæður eins og á grunnsævi. Hval-
irnir senda frá sér hátíðnihljóð, sem
endurkastast til hvalanna aftur og
þannig staðsctja þeir sig og bráð sina
til dæmis," sagði Árni Waag, líffræði-
kennari, er Morgunblaðið innti hann
eftir ástæðu þess að hvalir gengju á
land.
Árni sagði einnig, að bergmáls-
kerfi hvalanna gæti ruglast á
grunnsævi og einnig vegna hávaða
frá skipum. Þá yrði að geta þess að
tegund eins og grindhvalur hefði
háþróaða hjarðhvöt, dýrin héldu
saman og eltu fyrstu dýrin. Á þessu
byggðust grindhvalaveiðar Færey-
inga, þeir rækju hvalina líkt og
sauðfé að landi og þegar komið væri
að fjöru stingju þeir öftustu dýrin,
sem ryddust þá fram fyrir hin og
upp í fjöru og hin eltu alveg fram í
rauðan dauðann. Þá væri það ekki
ósennilegt að í þessu tilfelli væru
hvalirnir að reyna að hjálpa hver
öðrum og væru því tregir til að fara
út.
Þá sagði Árni, að ekki væri al-
gengt að hvalahjarðir gengju svona
á land, en þess væru þó nokkur
dæmi. Til dæmis hefðu nokkrir
búrhvalir lent upp í fjöru hér við
land fyrir um 10 árum og vitað væri
til þessa um fleiri tegundir, sér-
staklega hjá þeim, sem hefðu mikla
hjarðhvöt. Ekki sagðist Árni geta
sagt um það hvernig gengi að koma
hvölunum út aftur. Það hefði verið
aðfall er þeir komu að, en þeir siðan
truflast eitthvað á fjörunni og þá
flætt undan þeim. Síðan hefði verið
farið að flæða er reynt var að koma
þeim út aftur og gæti það haft ein-
hver áhrif, en annars væri erfitt að
koma svona hvalahjörðum út,
hjarðhvötin hefði svo mikil áhrif.
Hvalavaðan lá lengi upp við syðri hafnargarðinn og virtist ekki hafa sinnu á því
að bjarga sér þó farið væri að flæða að.
Fólk lagði mikið
á sig til að
bjarga hvölunum
— sagði Sæmundur Kristjánsson, hafnarvörður
„ÞAÐ er þó nokkuð langt síðan hvalur
hefur gengið hér á land. Fyrir um það
bil 12 árum gekk vaða á land undir
Rauðusteinum innanvert á Harða-
kambi og 1949 strönduðu 7 háhyrn-
ingar hér i höfninni. Annars er það
algengt að hvalfiskur sé hér við Önd-
verðarncsið og inn með Rifjunum á
haustin. Hann er þá í síldinni þegar
hún gengur hér um,“ sagði Sæmundur
Kristjánsson, hafnarvörður á Rifi.
„Menn vilja ekki nýta þetta hér
enda finnst mér að þegar sé óþarf-
lega mikið gengið á lífríki náttúr-
unnar. Það voru að vísu tvö dýr
skorin, en þegar „vargurinn" var
stöðvaður lagði fólk mikið á sig til
að bjarga dýrunum og er það þakk-
arvert því að 70 til 100 dýr lifðu
fjöruna af. Mér finnst alls ekki
ástæða til að drepa hvalinn enda
gengur mannskepnan um þetta eins
og vargfuglinn, hirðir beztu bitana
og lætur svo afganginn rotna.
Vargfuglinn og mannskepnan hér
um slóðir keppa einnig um að
steypa undan nær öllum fuglateg-
undum hér, svo það er gott þegar
hægt er að bjarga nokkrum dýrum
eins og þessum hvölum."
Félagarnir á Hamrinum beittu öllum tiltækum ráðum til að reka hvalina út.
Bæði höndunum, stjökum, árum og belgjum og að loknu talsverðu erfiði
borgaði fyrirhöfnin sig.
Er tók að flæða að tólut mönnum að komast landmegin við hvalavöðuna á
bátum og reka hana á haf ÚL Hér er hún komin út á móts við Töskuvita.
Ljósmynd Mbl. Krwtján.
Oftast lá hvalurinn mjög þétt við hafnargarðinn og virtist sem ómeiddir hvalir gættu þess að halda særðum
kynbræðrum uppi á réttum kili svo þeir drukknuðu ekki.
Það er hræðilegt að
horfa upp á þetta — það
er eins og hvalirnir veini
— sagði Alexander
Smárason á Rifi
„ÞAÐ hefur verið hræðilegt að horfa
upp á hvalina kveljast hér í fjörunni
og heyra i þeim hljóðin. Það er eins og
þeir veini. Þess vegna hef ég gert það
sem ég hef getað til að koma þeim út,
ausið sjó yfir þá og aðstoðað þá í fjöru-
borðinu," sagði Alexander Smárason
á Rifi í samtali við Morgunblaðið í
gær.
Hvenær varðstu var við vöðuna?
„Það var um klukkan hálf átta í
morgun þegar ég vaknaði og leit til
veðurs, að ég sá vöðu af einhverjum
stórum dýrum út við Töskuvita og í
kíki sá ég að þetta var hvalur. Ég og
félagar mínir fórum út á bát til að
taka myndir af vöðunni og fórum
síðan í land aftur um klukkan níu.
Um hálf tólf kom síðan styggð að
hvölunum vegna þess að bátur fór
sjávarmegin við þá og hljóp vaðan
þá upp í fjöru og mikill hluti hennar
festist þar er byrjaði að falla út. Þá
fórum við út á gúmmíbát og trillu,
komum taug á um það bil tíu þeirra
og drógum þá út á trillunni, en það
hafði ekkert að segja vegna þess að
þeir komu beinustu leið til baka aft-
ur og voru jafnvel á undan okkur.
Við tókum svo eftir því að stærstu
hvalirnir syntu í hringi í kringum
minni dýrin eins og til að vernda
þau og einnig virtist greinilegt að
ómeiddu dýrin hjálpuðu þeim, sem
höfðu særzt.
Þegar ekki gekk að draga dýrin út
og mörg þeirra voru komin á þurrt
reyndum við að bera sjó á þau til að
verja þau þurrki og eins reyndum
við að velta þeim á réttan kjöl svo
þau drukknuðu ekki þegar flæddi
að. Þegar farið var að flæða undir
dýrin reyndum við að draga þau
fram úr fjörunni, en það gekk lítið.
Það hefur verið hræðilegt. að
horfa upp á þetta, en nú eru menn
komnir með báta inn fyrir vöðuna
og líkur eru á að takist að bjarga
þeim, sem ekki eru dauðir," sagði
Alexander.