Morgunblaðið - 21.08.1982, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1982
31
Á ferd um Krísuvíkurbjarg
Mörgum þykir gaman að ganga
með sjó til að fylgjast með hreyf-
ingum úthafsöldunnar. Heyra
öldugjálfrið við fjörusteininn eða
hlusta á brimniðinn og sjá öldu-
faldana þeytast hátt i loft upp eftir
fangabrögðin við hina brimsorfnu
kletta. Við slíkar sýnir er unnt að
dvelja löngum stundum. Þeim fylg-
ir einhver seiðandi kraftur sem
lætur fáa ósnortna, sem hafinu
kynnast á annað borð.
í nágrenni höfuðborgarinnar
er víða unnt að kynnast hafinu á
þennan hátt en samt er óhætt að
fullyrða að sá staður er vandd-
fundinn þar sem leikur þess er
stórkostlegri en undir Krísuvík-
urbjargi. I þessum pistli leggjum
við leið okkar á þær slóðir.
Fyrir sunnan byggðina í
Krísuvík er landið flatt og
greiðfært yfirferðar. Það nefnist
Krísuvíkurheiði og liggur hún
milli Ögmundarhrauns að vest-
an og Krísuvíkurhrauns að aust-
an. Syðsti hluti heiðarinnar nær
fram að sjó. Þar endar hún í
þverhníptu bjargi sem víða er
allt að 40 m hátt.
Við yfirgefum bílinn hjá gam-
alli fjárrétt, sem er neðan við
veginn gegnt Geitahlíð og tökum
stefnuna niður á bjarg. Rétt-
arsvæðið er athyglisvert, því frá
Stóru-Eldborg, sem er þar fyrir
ofan, liggur eldtröð niður fyrir
veg. I enda traðarinnar hefur
þessi rétt verið gerð og mynda
traðarbarmarnir réttarveggina
að nokkru leyti. Við höfum
Krísuvíkurhraunið á vinstri
hönd. Þ-.ð hefur komið frá eld-
vörpunum sunnan undir Geita-
hlíð, bæði Stóru- og Litlu-
Eldborg og mun vera nokkur
þúsund ára gamalt. Það hefur
runnið í sjó fram við Keflavík og
þar fyrir austan og myndað
landauka í seinni tíð.
Þegar komið er fram á bjarg-
brún tökum við stefnuna til
hægri og höldum vestur eftir.
Brún bjargsins er grasi gróin og
mjög greiðfær yfirferðar. Ætti
gangan því að sækjast greitt, en
hætt er við að hún verði nokkuð
tafsöm, því það er svo ótal margt
sem vekur forvitni og krefst
nánari skoðunar. Fyrri hluta
sumars er bjargið kvikt af fugli
og bera syllurnar þess glögg
merki. Þar er svartfuglinn mest
áberandi og svo ritan. Þá er
þröng á þingi og þegar garg
þessara bjargbúa blandast við
sjávarniðinn hljómar svo sann-
arlega stef úr „Islands lagi“. En
lögun og gerð bjargsins er ekki
síður athyglisverð því þar liggur
hvert grágrýtislagið ofan á öðru
og gefa þau glöggt til kynna gerð
þess og myndun. En það hefur
gerst fyrir mörg þúsund árum.
Margir halda að vatn sé ekki að
finna á bjarginu, en það er
rangt, því brátt verður Eystri-
lækur á leið okkar. Hann á upp-
tök sín í Bleiksmýri austan undir
Arnarfelli og fellur fram af
bjargbrúninni beint ofan í sjó í
fallegum, lóðréttum fossi. Er sá
foss sannarlega augnayndi.
Nokkru vestan við lækinn
komum við að litlum vita er
stendur frammi við bjargbrún.
Þar er tilvalið að setjast niður
um stund og fá sér bita af nest-
inu, því drjúgur spölur er enn
eftir af göngunni.
En svo breytir bjargið um
svip. Hin lagskiptu berglög
hverfa um stund en slétt berg
með rauðum gjalllögum á milli
tekur við. Þetta er suðurhluti
Skriðunnar, en svo nefnist smá
hæð sem gengur fram að sjó
nokkru fyrir vestan vitann.
Skriðan er forn eldstöð, sem haf-
aldan hefur sorfið og fægt þeim
megin er að sjónum snýr. Og þar
á einum stað er unnt að ganga
alla leið niður í fjöru. Er þá farið
skáhallt eftir syllum utan í
bjarginu. Nefnist þessi gata
Ræningjastígur. Segir þjóðsagan
að forðum daga hafi Tyrkir kom-
ið þar að landi og gengið upp á
brún eftir þessum stíg. Síðan
sóttu þeir heim að Krísuvíkurbæ
og hugðust vinna þar á fólki og
ræna. En svo vel viidi til, að
galdraklerkurinn kunni, séra
Eiríkur í Vogsósum var þar
staddur. Er hann sá þennan voða
nálgast beitti hann kunnáttu
sinni með þeim afleiðingum, að
Tyrkirnir réðust hver á annan og
drápust þeir þar allir. Nú liggur
kaðall niður stiginn þeim til
styrktar er hyggja á fjöruferð.
Vestan við Skriðuna er Hæls-
vík og þar fyrir ofan er Selalda
og Strákar. Selalda er eldstöð
eins og Skriðan, en Strákar eru
veðraðir bergdrangar sérkenni-
legir að gerð. Á sléttum bala
vestan undir Strákum eru rústir
af eyðibýlinu Fitjum. Standa
veggir þess furðu vel og er fróð-
legt að virða þar fyrir sér húsa-
skipan á kotbýli fyrri tíma.
Við Fitjar lýkur þessari leið-
arlýsingu. Að vísu er bjargið
vestan Hælsvíkur skoðunarvert
og ekki myndi það spilla að
skreppa að Húshólmanum í
Ögmundarhrauni og virða fyrir
sér rústirnar af býlinu sem þar
var einu sinni en mun hafa eyðst
þegar Ögmunarhraun brann. En
fyrir ókunnuga er það nokkrum
erfiðleikum háð að finna rúst-
irnar og svo lengir krókurinn
þangað gönguna allmikið. Því er
best að snúa við hjá Fitjum og
ganga frá Strákum beinustu leið
yfir Krísuvíkurheiðina að bíln-
um er bíður hjá gömlu réttinni
neðan undir Stóru-Eldborg.
Þangað verður svo komið aftur
eftir 5—6 klst. rólega gönguferð.
Tómas Kinarsson
Hjólsagir
3 stærðir
fyrirliggjandi.
NJÁLL ÞÓRARINSSON
Heildverslun — vélaumboð.
Suöurlandsbraut 6.
Sími 31985.
Ráðherra samþykkir
Alþingi samþykkir íþróttalög
og þau lög eru vegvísar til að
semj- . g'.ugjörðir m.a. íþrótta-
um var klesst inn á afhend-
ingarskírteini samræmdu sund-
prófanna í staðinn fyrir að setja
þau í námsskrá sundsins. Ef sund-
kennarar vilja fá námsmat í skír-
teinaformi þá athugi sundstjóri
það.
Að sinni:
Eg er alin upp við sundfræðsl-
una og þekki tilgang hennar og
ákveðna þætti bak og fyrir. En
með samþykkt sundreglugjörðar
1979 sem fyrrv. háttv. ráðh. sam-
þykkti álít ég að það hafi verið
ráðist á mitt starfssvið og ég ætla
ekki að taka því þegjandi eða með
þökkum.
Reynir Karlsson sem háttv.
menntamálaráðherra, Ingvar
Gíslason, setti í íþróttafulltrúa-
starf ríkisins er viðræðugóður og
sanngjarn maður. Að vísu er hann
fyrst og fremst þjónn ríkisvalds-
ins til að gæta að lögum og reglum
embættis hans sé framfylgt og
m.a. koma samþykktum íþrótta-
kennara áleiðis. En ég hefi ekki
ástæðu til að halda að hann verði
með nefið niðri í öllu í tíma og
ótíma eins og fyrirrennari hans,
frekar að hann hafi nefið á réttum
stað.
Þá er þetta liðin tíð:
Ég leit út um gluggann og sá
stór og falleg kartöflugrös, stökk
út í garð til að fá mér í soðið, en þá
var bara ein kartafla.
Ásdís Erlingsdóttir
Fræðsluþættir Geðhjálpar:
Meðferð — nei takk
Meðferð geðklofa — fyrri grein
Þessi viðbrögð heyrast því
miður ærið oft þegar ráðlögð er
meðferð við geðrænum vanda-
málum. Og er þá ekki bara átt
við þau skipti, þegar leikmenn
ráðleggja vinum sínum eða ætt-
ingjum að leita sér hjálpar inn-
an geðheilbrigðiskerfisins, held-
ur er það einnig mjög algengt
eftir að fagfólk (t.d. læknar,
hjúkrunarfræðingar og aðrir)
telja að þörf sé á geðmeðferð.
En hvað veldur?
Margar ástæður eru fyrir
þessari tregðu, og er þær bæði að
finna innra með þeim, sem ber
einkennin, þ.e. sjúklingnum, og
eins í umhverfi hans. Til þess að
skilja tregðu sjúklings gegn
meðferð, sem ætti þó að stuðla
að bættri líðan, þá þarf maður
að skilja hvað einkenni sjúdóms-
ins hjá hverjum einstökum
sjúklingi þýða. Oft eru þau úr-
slitatilraun til að viðhalda innra
jafnvægi og þá vörn gegn annars
óþolandi ástandi eða hruni —
kaos. Varnarhættirnir eru ómeð-
vitaðir og á sjúklingur því oftast
jafn erfitt með að skilja hvað er
að gerast og þeir, sem umhverfis
hann eru. Hér skiptir engu hvort
menn leita skýringa á orsökum
geðklofa í vefrænum kenningum,
sálrænum eða félagslegum. Und-
irritaður hallast reyndar að
þeirri skoðun, að í alvarlegri
formum geðklofa séu vefrænir
gallar, sem geri fólk næmara en
ella fyrir vissum umhverfis-
áhrifum, sem geta kallað fram
einkenni geðklofa. Nú, en þetta
skiptir ekki meginmáli í hita
augnabliksins, þegar taka skal
ákvörðun um meðferð, heldur
það, að hvert skref útúr varnar-
kerfinu, hver breyting, getur
virst svo ógnvekjandi, að sjúkl-
ingurinn reynir í lengstu lög að
halda öllu óbreyttu.
Önnur ástæða fyrir tregðunni
er oft sú, að sjúklingurinn stað-
hæfir, að allt sé í besta lagi hjá
sér, heldur sé það einhver annar
fjölskyldumeðlimur eða jafnvel
fjölskyldan öll, sem þurfi á með-
ferð að halda. Eða þá að þjóðfé-
lagið allt sé geðveikt. Ekki skulu
bornar brigður á það síðast-
nefnda, en það er algengur varn-
arháttur hjá okkur öllum, og oft
í miklum mæli hjá þeim, sem
geðklofa eru, að yfirfæra eigin
hugsanir og tilfinningar á aðra
og bregðast við þeim eins og
upptökin séu þar. Þetta er einnig
ómeðvitað, og dugar því oft ekki
röksemdafærsla ein til að leið-
rétta þessa hugvillu. En þess ber
að geta, að ýmsir þættir í fjöl-
skyldulífi geðklofa sjúklings
gefa tilefni til meðferðar. Því
þannig er, að tjáskipti og hlut-
verkaskipan innan fjölskyldunn-
ar eru oft verulega komin úr
skorðum. Hvort það er orsök eða
afleiðing sjúkdómsins skal ósagt
hér, enda eru mjög skiptar skoð-
anir um það meðal fræðimanna.
En einkennisbera fjölskyldunn-
ar eða sjúklingnum finnst því
oft, að hann sjálfur sé ekki fyrst
og fremst meðferðarþurfi og
neitar því hjálp fyrir sig.
Fordómar gagnvart geðsjúk-
dómum eru enn ákaflega ríkj-
andi í umræðu fólks um þessi
mál. Þeir byggja oft á vanþekk-
ingu, en líklega enn oftar á kvíða
við að taka á eigin vandamálum.
Geðræn vandamál eru nefnilega
miklu algengari en flestir gera
sér grein fyrir. Lausleg áætlun
bendir til að 12—15% þjóðarinn-
ar þyrftu að notfæra sér þjón-
ustu geðheilbrigðiskerfisins á
hverju ári, en þá oftast vegna
tímabundinna vandamála. Er
þetta oft mikið feimnismál, jafn-
vel þegar um minniháttar vanda
er að ræða. En fyrir þann, sem
þarf mikla meðferð, jafnvel
sjúkrahúsvist, er fyrsta skrefið
mjög erfitt. Það getur falið í sér
þá óþægilegu hiiðarverkun að
verða skotspónn fordóma sam-
félagsins og síðan að lifa lífi
meira og minna utangarðs. En
þessi viðhorf eru að breytast, þó
allt of hægt, og auka því enn á
tregðu fólks að sækja eftir með-
ferð.
Það, sem á undan hefur verið
talið, þætti víst flestum nægja
til að fæla fólk frá meðferð. En
einn er sá þáttur í viðbót, sem
hefur áhrif í þessa sömu átt. En
það er meðferðin sjálf. Hún tek-
ur langan tíma, tilgangur ýmissa
meðferðarforma er í byrjun
óljós, og þau lyf, sem notuð eru,
geta haft hvimleiðar aukaverk-
anir. Þykir því mörgum sjúkl-
ingnum oft betra að sitja uppi
með sín sjúkdómseinkenni, eins
illþolanleg og þau geta verið, en
að leggja á sig það erfiði, sem
meðferð getur fylgt.
Að lokum þetta. Hér hefur
ýmislegt verið dregið fram, sem
fælir fólk frá meðferð. Á móti
kemur það, að ef verður ekki af
meðferð, þá aukast líkur á
versnandi einkennum og aukinni
félagslegri hnignun. Komi hins-
vegar sjúklingur og aðstandend-
ur hans fljótt til fagmanna með
sín vandamál, þá er oft með
samhentum aðgerðum hægt að
snúa við þeirri þróun, sem sjúk-
dómurinn hefur í för með sér.
— hó —