Morgunblaðið - 10.09.1982, Blaðsíða 2

34
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. SEPTEMBER1982
Aðalvinnustaður heimilisins og því
nauðsynlegt að skipuleggja það sem best
Það eru eflaust fáar þjóðir sem
búa almennt í jafn rúmgóðu og
stóru húsnæði og við Islend-
ingar. Sumpart á það eflaust
rætur sínar að rekja til hinnar
íslensku veðráttu, sem er ekki
sú yndislegastaj heiminum, og
því notalegt að hreiðra um sig í
rúmgóðum og hlýjum húsakynn-
um. Að öðrum kosti má eflaust
rekja þörf fyrir stórt og rúmgott
húsnæði til þess tíma er f jöldi
manns þurfti að kúldrast saman
á t.d. einu baðstofulofti. En hvað
sem veldur, hafa útlendir ferða-
menn og gestir jafnan orð á því
hvað við búum vel, og glöggt er
gests augað eins og þar stendur.
Valgerður Jónsdóttir
Sumir segja að viö ger-
um allt of miklar kröfur
til híbýla okkar og
gætum komist af meö
mun minna. Um þaö
veröur þó ekki fjallaö hór, okkur
datt hinsvegur í hug aö fjalla dálít-
iö um einn mikilvægasta þátt
hverrar íbúöar, óháö því hversu
stór hún er, nefnilega eldhúsi. En
eldhúsiö er fleira en helsta slysa-
gildra heimilisins, aö jafnaöi eru
flest heimilisverk unnin þar og ekki
má gleyma sameiginlegum máltíð-
um fjölskyldunnar sem á mörgu
nútímaheimili eru um leiö ein mik-
ilvægasta samverustund fjölskyld-
unnar. Þar sem flestir eru í kapp-
hlaupi viö tímann er oft mikiö undir
því komiö aö skipulag þessa aöal-
vinnustaöar heimilisins só í góöu
lagi. Þaö má spara ótrúlega mikla
vinnu, skref og hlaup með því að
hafa rétta hluti á réttum stööum,
góöa vinnuaöstööu og góöa lýs-
ingu, svo eitthvaö só nefnt.
Skiptist
í þrennt
En hvaö er hægt aö gera til aö
eldhúsiö veröi aö hagkvæmum og
þægilegum vinnustaö? Til að svara
þeirri spurningu þurfa menn fyrst
aö spyrja annarrar, nefnilega hvaö
er þaö sem fer aö jafnaöi fram í
eldhúsinu. í aöalatriðum má segja
aö vinna í eldhúsi skiptist í þrennt,
undirbúning, eldun og meöferö
mataráhalda. Mikilvægasti þáttur-
inn í sambandi viö skipulag er ef-
laust samspil þess borörýmis sem
ætlaö er til matargeröar og upp-
þvottar. Borörými til þeirra hluta
þarf helst aö vera 80—100 cm á
stóru heimili og 60—80 á minna. Á
þessu borörými á öll helsta matar-
gerö sér staö, bakstur og annar
frágangur matar. Á þessu svæöi í
eldhúsinu þurfa aö vera geymslur
fyrir þau áhöld sem nota þarf,
geymsla fyrir krydd, kæliskápur
þarf aö vera nærri, bökunarofn og
ruslapoki. Viö sjálfa matseldina er
æskilegt aö geyma potta og pönn-
ur nálægt eldavélinni, kryddhillan
veröur aö vera nálæg og æskilegt
er aö hafa boröplötu 20—60 cm
viö hliö eldavélarinnar þar sem
hægt er aö leggja frá sér potta,
bökunarplötur og fl. Viöa er hægt
aö fá borðplötur sem þola tals-
veröan hita til þessara nota. Og þá
er þaö meöferö mataráhaldanna,
þar er mælt meö þvt aö hafa borö-
rými um 60 cm báöum megin viö
vaskinn og vaskurinn á helst aö
vera tvöfaldur. Borörými þarf ann-
ars vegar aö vera fyrir óhrein mat-
arílát og hinsvegar hin sem hafa
veriö þvegin. Á þessu svæöi er
jafnframt gert ráö fyrir uppþvotta-
vél, skáp fyrir hreinlætisvörur, svo
sem uppþvottalög og þessháttar,
og skápur fyrir hrein mataráhöld
þarf aö vera þar nærri. Ef upp-
þvottavél er notuö á hún aö vera
vinstra megin viö vaskinn, í þaö
minnsta aldrei milli vasks og þess
borörýmis þar sem matargeröin
fer fram. Og rétthendir þvo venju-
lega upp frá hægri til vinstri, þann-
ig aö gera þarf ráö fyrir hreinum
mataráhöldum vinstra megin við
vaskinn og skápum fyrir þau.
Þessi aöalathafnasvæöi þurfa
auövitaö aö spila vel saman, þvi
munurinn á störfum í vel skipu-
lögöu eldhúsi og hinu sem illa er
skipulagt er ótrúlega mikill. Dýrar
og glæsilegar innróttingar eru
venjulega engin trygging fyrir því
aö eldhúsiö þjónl þeim tilgangi
sem til þess er ætlast ef skipulagiö
er óhentugt.
En þaö er fleira sem taka verður
tillít til. Miklu skiptir aö hafa hæð
vinnuborða þannig aö þaö henti
þeim sem þar vinnur. Ef eldhús-
störfin eru aöallega unnin af einum
aöila er þannig hægt aö „klæð-
skerasmíöa" viöeigandi eldhús. j
flestum tilfellum eru þó fleiri sem
vinna í eldhúsinu og er taliö aö
fullorönu fólki sem er um
155—190 á hasö henti vinnuhæð á
bilinu 80—95 cm, þ.e. þegar staö-
iö er viö matargerð, en um 90 til
100 cm þegar staðiö er viö upp-
þvott og þessháttar. Því hefur ver-
iö algengt aö miöa viö 90 cm meö-
alhæö þegar hæö vinnuboröa hef-
ur veriö ákveöin, en hæöinni má
Þegar eldhúsiö er skipulagt
skipta eftirfarandi fjarlægðir
mestu máli: 1. Fjarlægð milli mat-
vælageymslu, ísskáps og frysti-
skáps og aðalvinnusvæðisins
(A—C). 2. Fjarlægð milli aðal-
vinnusvæöisins og eldhúsborös-
ins (C—D). 3. Fjarlægðin milli ís-
skápsins og eldhúsborösins
(A—B). 4. Fjarlægöin milli eld-
húsborösins og uppþvottaað-
stöðu (B—D). Eldhúsborðið þarf
að vera um 90 cm breitt og gera
þarf ráð fyrir um 85 cm svæði til
aö draga stólana út til beggja
hliða.
yfirleitt ráöa meö hæö sökkla.
Hæö efri skápa þarf ekki aö vera
jafn ákveöin, þar sem þar eru aö
jafnaði geymdir hlutir sem minna
eru notaöir, en þó er taliö æskilegt
aö efstu hillur séu aö jafnaöi ekki
hærri en um 190 cm frá gólfi. Góö
lýsing í eldhusinu skiptir einnig
miklu máli. Þar skiptir mestu fjöldi
og staösetning Ijósanna. Æski-
legast er aö hafa mörg Ijós sem
hvert um sig þjónar sínu hlutverki
og þau blandist sem minnst sam-
an. Mælt hefur veriö með Ijósum
undir efri skápum auk loftljósa.
Val eldhús-
innréttinga
Þegar eldhúsiö er skipulagt og
innréttingar valdar er mjög mikil-
vægt aö hafa öll þessi atriöi í huga.
Einnig er æskilegt aö skipuleggja
eldhúsiö í samræmi viö íbúöina í
heild, í mörgum minni íbúðum er
t.d. gert ráö fyrir bæöi eldhúskrók
og borðstofu sem oft er hægt aö
sameina og spara þannig rými sem
hægt er aö nota til annars.
Viö fengum Finn Fróöason inn-
anhússarkitekt til aö koma meö tll-