Morgunblaðið - 10.09.1982, Blaðsíða 16

48
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 10. SEPTEMBER 1982
og aðrir kynjasteinar. Halldór Pétursson steinasafnari með meiru sóttur heim
„Óskasteinninn er meö fyrstu steinum sem vitað er til að íslendingar hafi haft einhverja trú á,“ segir Halldór Pétursson, er hann kemur með tvo slíka steina í hendinni, inn í stofuna á heimili sínu að Grundargerði í Kópavogi. Hann gefur okkur Emilíu Ijósmyndara sinn hvorn steininn, og segir að svona steinar finnist bara á hæstu fjallatindum á Jónsmessunótt, eða svo segir að minnsta kosti þjóðsagan. „Það var sagt að þá nótt standi pottur fullur af kynjasteinum uppi á tindinum á Tindastóli og einnig uppi á Drápuhlíðarfjalli. í pottinum sauð 1 .hvitgulur á lit, áttu að gæta hans vel og geyma hann á góðum stað, þannig að sá sem átti hann vissi alltaf hvar hann var. Þegar menn vildu óska sér tóku þeir steininn fram, settu hann í lófann og sagt var að þeir ættu að óska hóflega, og ekki láta nokkurn mann vita, því þá yrði allt ógilt. Svo áttu menn að geyma steininn á sínum stað og bíða þess að óskin rættist. Og ef óskin rættist gátu þeir farið að óska upp á nýtt, en það var auðvitað skilyrði að menn urðu að trúa á steininn, því yfirleitt er það þannig í þessu Iffi eða ekkert rætist nema
og kraumaði og þeir sem gátu náð óskasteininum sem var menn hafi sterka trú á því.“
Og við eigum sem sagt
óskasteina. „Við trúum
á þessa steina," seg-
ir Halldór, og Svava,
kona hans, segir okk-
ur frá konu sem haföi komiö til
hennar fyrir skömmu og fengiö hjá
henni stein, en fram aö þeim tíma
hafi allt gengiö á afturfótunum hjá
henni, maöurinn haföi enga vinnu,
og ótal aörir erfiöleikar hrjáöu þau.
En eftir aö steinninn kom til sög-
unnar hafi allt gengiö miklu betur,
„og hún þakkar steininum þaö“,
segir Svava, en Halldór bætir viö
„þaö er nátturulega mannshugur-
inn sjálfur sem virkar mest í svona
tilfellum, ef menn trúa nógu sterkt
aö eitthvaö gerist, þá eru allar líkur
fyrir því aö óskin rætist".
Þaö er mikiö af allskyns steinum
þarna á heimili þeirra Halldórs og
Svövu. í bókaherberginu er fullur
glerskápur af ýmsum gerðum og
stæröum. Og á hillum þar fyrir
ofan er svartur uppstoppaöur
krummi og hrútshaus meö fjórum
hornum. „Hann er nokkuö laglegur
þessi," segir Halldór, „þeir eru ekki
oft svona fallega hyrndir." i ööru
horni er skel af risaskjaldböku.
„Þaö spuröi mig einu sinni stúlka
hvaö þetta væri," segir Halldór,
„og ég sagöi henni aö þetta væri
skel af ákveöinni lúsartegund".
„Jæja," sagöi stúlkan, „ekki vissi
ég aö þær gætu oröiö svona stór-
ar“.
Viö fáum okkur sæti í boröstof-
unni og biöjum Halldór aö segja
okkur frá sjálfum sér og deili á öll-
um þeim steinum sem eru á heimili
hans.
„Ég gef lítiö auga steinum í
æsku, því á þeim slóöum fannst
ekki ætur steinn. Þó voru fallegir
klettar á Geirastööum.
Þaö var fyrst þegar ég kom í
Borgarfjörö aö ég fór aö gefa
steinum auga og síöan aö safna
jseim. Síöan eru yfir 30 ár.
Ég er fæddur í Hallfreöastaöa-
hjáleigu 12. september 1897 og
var þá jafn langur bæjarnafninu.
Viö fluttum tvisvar, og í Geirastaöi
kom ég 6 ára og var þar til 1922,
svo ég tilheyröi Hróarstungu uns
ég flutti úr sveit. Ég var víst aldrei
sveitamaður og kunni þar aldrei
réttri hendi í rass aö taka, og kom
þar margt til, sem sveitin átti ekki
sök á. Haföi ekki gaman af neínni
skepnu nema hestum. Þaö orö lá
á, að ég hlýddi hvorki guöi né
mönnum. Sem smápolli, 3ja ára, lá
ég í hverjum polli og læk, sem end-
aöi meö þvi aö ég lagöist í brjóst-
himnubólgu og tel óg aö þar hafi
Halldór Péturaaon ásamt ateinaaafninu á heimili sínu í Kópavoginum. „Hef látiö Kópavogsbæ fá stasrstan
frá mér fyrr an óg ar allur.“
hluta safnsins, þaaaa last ég ekki
ég legiö mína fyrstu banalegu.
Séra Einar Jónsson ættfræöingur
var einnig homopati, en óefaö
þaullesinn í læknisfræöi. Hann sat
yfir mér í þessum veikindum og
þegar hann var oröinn vonlaus,
sagöi hann mömmu aö ég væri bú-
inn aö lifa þaö sem börn á mínum
aldri þyldu. Þá var sent eftir meö-
ulum, en þegar komiö var meö þau
var ég risinn upp og kominn yfir
það versta. En sú blessun fylgdi
þessu aö ég fékk á hverju vori eftir
þetta ýmist brjósthimnubólgu eöa
lungnabólgu og mér reiknast til aö
ég hafi legiö tuttu banalegur eftir
þetta. Ég var alveg ómögulegur til
allra verka, máttlaus og linur, en í
þá daga var þetta kölluö leti.
Frændi minn einn var meö svipaö-
an sjúkdóm, en hann dó sem sagt
úr letinni en ég liföi hana af. En út
úr þessum veikindum mínum fékk
ég ógeö á allri sveitavinnu og þaö
var aldrei hægt aö nota mig til
neins, alltof niöurbrotinn og mátt-
lausan.
Þegar ég var um 23 ára fluttu
foreldrar mínir til Borgarfjaröar
eystra, en þá hættu foreldrar mínir
að búa. Og þá fór ég strax aö lifna
viö, fór aö stunda sjó og útgerö, ég
var reyndar svo heppinn aö út-
lendingar voru búnir aö skrapa all-
an fisk alveg upp viö landsteina og
ég lenti í því aö fá engan fisk. Tog-
ararnir gátu þó fengiö þó nokkuö
meö því aö fara nógu djúpt á miö-
in. En viö sjávarloftiö batnaöi
heilsan svo aö ég varð allt annar
maður, en þó hef ég legiö á öllum
spítulum hér á landi nema fæöing-
ardeildinni og Kleppi, en þó eru
þessar spítalavistir ekkert miðaö
viö fargiö i sveitinni, þar sem aldrei
sá til sólar í þessu tilliti.
Nú, síðan fór maöur aö hugsa
suöur, ég var þá búinn aö vera á
Eiöaskóla og ætlaöi í Kennaraskól-
ann og tók þar próf upp í annan
bekk, en þá tóku mínar gömlu
kærustur, brjósthimnubólga og
lungnabólga, af mér öll völd, ég
varö aö hætta og lenti inn á Víf-
ilsstööum. Ég liföi þaö nú af eins
og annaö, var þar í 3—4 mánuöi
og kveiö því aö fara þaðan, þó
ótrúlegt sé. Þá var nú dökkt aö lifa
eins og stundum er í þessu lífi, eftir
sjúkrahúsvistina voru menn bara
Daglegt
keyröir niöur í bæ og látnir eiga sig
þar, hvort sem þeir áttu fyrir mat
eöa ekki. Þá voru ekki komin nein
samtök berklasjúklinga eöa neitt í
þá áttina.
Nú, eftir þaö fer maöur aö
stunda sjó, síöan var ég kennarí i
einn vetur á Loömundarfiröi og
einn vetur í Hróarstungu, farkenn-
ari eins og þaö var kallaö. Þaö var
oft erfitt fyrir þessa menn sem
komu af Vífilsstöðum aö fá vinnu,
menn voru hálf hræddir við þá.
Síöan flutti ég til Reykjavíkur sem
mér finnst nú eiginlega vera beSti
staöurinn til aö búa á, menn hafa
hér aögang aö svo mörgu, söfnum
og ööru þess háttar sem kemur
sér mjög vel fyrir ýmsa grúskara.
Ég vann síöan viö hitt og þetta, en
eftir aö kreppan byrjaöi var ég allt-
af skrifandi í blöö, og undir lokin
var sett á mig algjört vinnubann,
svona menn eins og ég áttu ekkert
aö fá að lifa og þaö þýddi ekkert
annaö en reyna aö koma þeim fyrir
kattarnef. Nú, þaö var ekki um
margt aö velja hjá mér. Mér datt í
hug aö fara bara í slóö gamalla
galdramanna, fór noröur á Strand-
ir og bjargaöi þar Ifi mínu og minn-
ar fjölskyldu. Þar var ég í nokkur
sumur og fram á vetur. Þeir sögöu
aö ég væri svo lyginn aö þeir
mættu ekki missa mig, ég setti upp
ýmis veggspjöld meö hinu og
þessu á, og haföi þannig oft vinnu
fram á vetur. Síöan prísa óg
Strandamenn mikiö, ég hef ekki
þekkt nokkra menn sem gátu jafn
mikið til líkama og sálar, þeir gátu
alla hluti. Þetta geröi einangrunin,
þegar engrar hjálpar er að vænta
annars staöar frá, fara menn aö
gera allt sjálfir. Þeir voru líka svo
vel aö sór í fornum fræöum og
voru einnig farnir aö leggja sig eftir
nútímasögum. Og ekki var kven-
fólkiö síöra, þaö óf alls konar rósa-
vefnað sem menn stunduöu áöur
en myndlistin kom til sögunnar.
Eftir hernámiö komu síöan tímar
þar sem menn unnu myrkranna á
milli og aldrei nógu mikiö. Á þess-
um árum sótti alltaf á mig þessi
vinstri villa, ég var starfsmaöur í 15
ár hjá löju eöa þar til þeir ráku
mig, þóttust reyndar vera búnir aö
sanna á mig alla glæpi nema
manndráp. Þaðan fór ég svo á
bæjarskrifstofurnar i Kópavogi og
þar var ég síöan í 14—15 ár, og
þeir gleymdu eiginlega aö segja
mér upp, því þegar ég var 75 ára
kom ég til þeirra og sagöi ég þyrfti