Morgunblaðið - 13.11.1982, Blaðsíða 25

Morgunblaðið - 13.11.1982, Blaðsíða 25
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 13. NÓVEMBER 1982 25 Afganski flóttamaðurinn Mohammed Akbar Saifi: „Tilgangur Rússa með innrás- inni var að innlima Afganistan“ Mohammed Akbar Saifi fióttmaAur fri Afganistan ræðir við Vigdísi Finn- bogadóttur, foraeta, að Bessastöðum. Morgunblaflið/ RAX Frá blaðamannafundi Vöku-manna, sem buðu Mohammed Akbar Saifi til landsins. Saifi er lengst til vinstri, en næstur boaum situr Sigurbjörn Magnússon, formaður Vöku og þá Gunnar J. Birgisson, formaður Stúdentaráðs. AFGANSKUR fióttamaður, Mo- hammed Akbar Saifi, heldur i dag framsöguræðu á almennum borg- arafundi í Félagsstofnun stúdenta, og talar þar um frelsisbaráttu af- gönsku þjóðarinnar. Fundurinn hefst kl. 14.00 og verður þar jafn- framt sýnd mvnd frá Afganistan. Sa- ifi flýði til V-I»ýzkalands 1978 eftir byltingu hersins í aprílmánuði, en var áður framkvæmdastjóri verk- smiðjusamsteypu í Kabúl. Hann er hagfræðingur að mennt. Hann flýði land eftir að bróðir hans var líflát- inn i júní 1978. „Afganska þjóðin þjáist, innrás Rússa hefur valdið miklu róti. I nágrannalöndunum, íran og Pak- istan, eru 4,2 milljónir Afgana, sem flúið hafa frá því á jólum 1979, og þrjár milljónir hafa misst heimili sin í Afganistan, en samtals fylla Afganir 17 milljón- ir,“ sagði Saifi á fundi með frétta- mönnum. Saifi sagði að Rússar hefðu haft þann tilgang einan.þegar þeir létu til skarar skríða, að innlima Af- ganistan í Sovétríkin og verða sér úti um aðgang að Indlandshafi, í næsta nágrenni við mikilvægar siglingaleiðir tankskipa um Hormuz-sund. „Hvers vgna byggja þeir nýjar herstöðvar og flugvelli í Afganist- an og skotpalla fyrir SS-20 kjarn- orkuflaugar í nágrenni Kabúl? Það gera þeir varla til að verjast áhlaupi frelsisaflanna. Þeir eru að búa um sig til langframa. Afganir héldu í fyrstu að Rúss- ar hefðu aöeins ætlað að tryggja nýja stjórn í sessi, en þjóðin er farin að gera sér ljóst hvað í raun og veru liggur að baki innrásinni. Það er í raun óskiljanlegt hvers vegna Rússar réðust inn. Fyrir byltinguna var samband Afgana og Rússa með miklum ágætum. Leiðtogar skiptust á heimsóknum, og jafnan lögðu Rússar á það áherzlu að vinsamleg sambúð Rússar hafa kom- ið SS-20 fyrir á skotpöllum í Afg- anistan. Ógnaröld færist í aukana ríkjanna gæti orðið öðrum þjóð- um með ólíka stjórnarhætti til fyrirmyndar. Rússar sögðust ein- vörðungu sækjast eftir vinsam- legum samskiptum, og því trúðum við. Þeir byggðu vegi og brýr og aðstoðuðu okkur á ýmsan annan hátt, en aldrei óraði Afgani fyrir því að seinna ætluðu þeir að nota þessa vegi fyrir skriðdrekana sína, sem sendir skyldu til að murka lífið úr Afgönum. Ég held að bæði byltingin í apr- íl 1978 og síðar innrásin í desem- ber 1979 hafi verið mikil mistök, því Rússar voru vinir okkar og nutu virðingar, en nú eiga þeir 17 milljónir Afgani að óvinum. Allir viðskiptalegir hagsmunir Rússa í Afganistan voru tryggir og við lögðum jafnan ríka áherzlu á hlutleysi okkar, en það stuðlaði á sinn hátt að jafnvægi í þessum heimshluta. Byltingarstjórnin, sem lét til skarar skríða í apríl 1978 að boði Rússa, lofaði velferð og frelsi, en allt annað hefur verið upp á ten- ingnum, og nú fjórum árum seinna hafa aftökur aldrei verið fleiri og ógnaröldin í landinu magnazt. Afganir eru íhaldssamir og heittrúaðir að upplagi. Þeir mátu frelsi sitt mikils og því er ekki við öðru að búast en þeir reyni til hins ýtrasta að brjóta rússneska innrásarliðið á bak aftur, þótt við hernaðarlegt stórveldi sé að etja. Helzta von Rússa er að þeir geti snúið afgönsku æskunni til liðs við sig með áróðri sínum, en það tekst þeim örugglega ekki á eitt þúsund árum, þannig að hin öfl- uga mótspyrna heldur áfram. Láta mun nærri, eftir því sem bezt verður vitað, að rúmlega 600 þúsund manns hafi verið líflátnir á fjórum árum í Afganistan. Efnahagur landsins er í rúst, í þeim efnum stöndum við verr að vígi en fyrir 40 árum. I innrásinni hafa þúsundir rússneskra hermanna týnt lífi, en atburðir af þessu tagi eiga sér enga hliðstæðu í veraldarsögunni. Það er vitað, að í upphafi innrás- arinnar var innrásarliðinu sagt að það væri sent til að hrekja út- lenda innrásarheri frá Afganist- an. Afganir meta mikils þann póli- tíska stuðning sem frelsisbarátta þeirra hefur hlotið meðal frjálsra ríkja. En við þurfum áfram á þessum stuðningi að halda, og það miklum. Rússar hafa til dæmis ekki látið sér segjast þótt flestöll ríki, sem aðild eiga að Sameinuðu þjóðunum, hafi ályktað að þeim bæri að draga innrásarliðið til baka. Efnahagslegum refsiaðgerðum var hætt of fljótt, nú fá Rússar eins mikið korn og hveiti og þeir vilja. Það hefði ef til vill verið hægt að knýja einhverja lausn fram ef refsiaðgerum hefði verið haldið til streitu. En ef Rússar hafa í raun og veru áhuga á friði meðal þjóða, þá gætu þeir bezt sýnt það í verki með því að draga heri sína á brott frá Afganistan." Aö tjaldabaki í Luzern: Meö nýjum mönnum nýir siðir Krá llalli Ilallssyni, blaöamanni Mbl. í Luzern. FALL FRIÐRIKS Ólafssonar af forsetastóli FIDE — Alþjóða- skáksambandsins — er liður í þróun sem átt hefur sér stað í alþjóðlegum samtökum síðustu árin — í krafti fjöldans hafa þróunarlönd náð undirtökunum í mörgum alþjóðlegum samtök- um og stofnunum. I sjálfu sér er ekkert við þessu að segja — en það sem gerðist hér í Luzern var miklu meira en að forseti væri felldur og vestræn ríki yrðu að lúta í lægra haldi. Þingið einkenndist af pólitískum hrossakaupum — baktjalda- makki og mútum. Og sífellt er að koma betur í ljós hvernig samið var og hverjir það gerðu. Sovétmenn gerðu samkomulag við Campomanes — og það var gert áður en til Luzern var komið. Sovétmenn voru óánægðir með sjálfstæði það sem Friðrik sýndi í forseta- stóli — Korchnoi-málið er skýrt dæmi um það. Vitað er að um langt skeið hefur Florencio Campomanes verið mjög hallur undir Rússa. Viktor Korchnoi sakaði Campomanes um að draga taum Anatoly Karpovs í heimsmeistaraeinvíg- inu í Baguio 1978. Hluti af samkomulagi Campomanes og Rússa var að Campomanes tók að sér að styðja Sovétmann- inn Krogius í framkvæmdaráð FIDE og að Averbach, sem er sovéskur en hefur hingað til sýnt sjálfstæði og ávallt látið skákleg sjónarmið ráða, skyldi bolað burtu. Og í gær var Krogius — kerfismaðurinn — kosinn í framkvæmda- ráðið en Averbach var ýtt til hliðar. Hann hefur verið settur út í kuldann. Af kosningum innan FIDE í Luzern í dag má ráða hvern- ig einstakir menn hafa gert samkomulag við Campomanes og greitt honum atkvæði sitt og öfugt. Austurríkismaður- inn Jungwirth var kjörinn í framkvæmdaráð. Jungwirth studdi Campomanes — það er ljóst. Þó allir velsku skák- mennirnir vildu að Walesbúinn Clues styddi Friðrik, þá gerði hann það ekki. Hann fór yfir á Campomanes og hefur fengið sína dúsu — gjaldkerastöðu FIDE. Kanadamaðurinn Prentiss fór yfir á Campomanes — hann fékk stuðning Campomanes til varaforsetaembættis FIDE að launum og var kjörinn. Þannig notuðu einstakir fulltrúar tækifærið til að komast til valda í FIDE þegar þeim varð ljóst hvert stefndi. Afstaða araba var lengi óljós — það var ekki fyrr en daginn fyrir þingið að Campomanes tókst að tryggja sér stuðning þeirra. Það var gert með samkomulagi. „Við gát- um orðið vitni að þessu samkomulagi þegar á þessu þingi — og að þetta samkomulag beinist gegn Israel. Þetta er skelfi- legt,“ sagði Hollendingurinn Jan Donner eftir kosninguna. FLorencio Campomanes varði gífurlegum fjármunum til kosningabaráttu sinnar. Hann ferðaðist til 65 landa til að freista þess að tryggja sér stuðning. Sagt er að hann hafi varið hálfri milljón dala í kosningabaráttu sína og hér er hann með fjölmennt lið aðstoðarfólks. Manna á meðal er sagt, að Marcos styðji dyggilega við bakið á Campomanes, en einnig hefur heyrst að Khadafy, forseti Líbýu, hafi stutt hann með stórfé. Hvað hæft er í því skal ósagt látið, en miklum fjármun- um var varið. Blöð til stuðnings Campomanes voru gefin út og þar var á ósmekklegan hátt vegið að Friðriki, plaköt voru prentuð og þau má sjá víða hér í Luzern — Campo- manes, framkvæmdamaðurinn. Kjósum Campomanes, stóð á öskubökkum og á sjálfu þinginu gengu menn um með mikla vindla — á þeim stóð: Kjósum Campomanes. Á þinginu hér í Luzern eru fulltrúar ýmissa þjóða sem ekki senda skáksveitir. Það er vitað að Campomanes greiddi fargjald fulltrúa og þeir honum atkvæði sitt. Og mútum var beitt ef atkvæði fengust ekki með góðu — þannig skýrði fulltrúi Grikklands frá því hvernig reynt var að múta hon- um til þess að kjósa Campomanes í 2. umferð, en Grikkinn studdi Kazic í fyrri umferð. Honum voru boðnir sex þúsund dalir — tvö þúsund fyrirfram og fjögur þúsund eftir kosn- inguna — ef Campomanes hlyti kosningu. Grikkinn hafnaði þessu boði, en hætt er við að aðrir hafi ekki sýnt slíka staðfestu. Campomanes fór á fund Ineku Bakker, ritara FIDE og burðaráss í starfi samtakanna um langt skeið, eftir kosninguna og reyndi að fá hana til þess að halda áfram en hún neitaði þessu boði. Nýr ritari var kosinn — frá Singapore. Byltingin í FIDE tókst fullkomlega — Campomanes hef- ur verið kjörinn forseti. Hvaða afleiðingar þetta hefur í för með sér er erfitt að spá um. Er þetta upphafið að endi FIDE —‘kljúfa vestræn ríki síg út úr FIDE og stofna sérsam- band? Höfuðstöðvar FIDE verða fluttar frá Evrópu til Asíu. Fulltrúi Sviss tók mjög nærri sér að þessi bylting skuli hafa verið gerð í Sviss, heimalandi hans. Það fannst honum miður. Allir sterkustu skákmenn heims studdu Friðrik Ólafsson. Þegar dr. Max Euwe, fyrrum forseti FIDE, dró sig í hlé, þá fór hann fram á það við Friðrik að hann tæki við. Megin- sjónarmið hans var að treysta betur tengsl skákmanna og FIDE. Oft hefur komið til deilna, og hafa skákmenn oft harðlega gagnrýnt FIDE og ýmsar ákvarðanir sem þar hafa verið teknar. Telja sig hafa verið setta til hliðar. Campomanes hefur aldrei verið öflugur skákmaður, skákmenn hafa aldrei stutt hann. Þvert á móti — meðal skákmanna er altalað að hann hafi staðið gegn málum, sem skákmenn vildu fá fram. Benda má á, að í ár var fyrirkomu- lagi millisvæðamóta breytt og lýstu skákmenn andstöðu sinni við það. Þeir sendu Friðriki bænarskjal og báðu hann að breyta reglum. Friðrik beitti sér fyrir breyttum reglum en á fundi framkvæmdaráðsins voru hugmyndir hans felld- ar — mest fyrir tilstilli Campomanes. Því virðist ljóst, að vaxandi spennu muni gæta milli skákmanna og FIDE. Friðrik Ólafsson hafði á prjónunum að stofna sérstaka ráðgefandi nefnd skákmanna — og hafði meðal annars viðrað þessar hugmyndir við Anatoly Karpov, sem tók vel í þær. Campomanes mun lítt beita sér í þessu — hann mun beina sjónum sínum fyrst og fremst að skák í þróunarlöndunum. „Evrópa er fær um að sjá um sig sjálf,“ sagði Campomanes við blaðamann Mbl. Búast má við að deilur innan FIDE muni fara vaxandi — ríki V-Evrópu muni verða harðari í afstöðu sinni gagnvart FIDE — að sérstakt samband rikja V-Evrópu verði stofnað, og FIDE klofni. Meðal skákmanna hafa þær raddir heyrst, að fall Friðriks gæti orðið upphafið að betri tíð — nú sé lag til að kljúfa sig úr FIDE. Með klofningi losnuðu ríkin við að hafa Rússa sem mjög hafa beitt sér gegn margvíslegum breytingum innan FIDE — ekki síst mótafyrirkomulagi og keppnisreglum. Því takist að halda skemmtilegri mót — með þeim kæmu meiri peningar inn í skákina og hærri verðlaun og Sovétmenn yrðu nauðbeygðir að fylgja þróun- inni.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.