Morgunblaðið - 17.11.1982, Blaðsíða 4

52 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1982
Fríkirkjan 1
eftir sr. Arelíus
Níelsson
„Þar brosti við dýrðin allt um
kring," varð mér efst í huga og
ósjálfrátt á vörum, er ég að
morgni „allra heilagra messu"
stóð við gluggann í Fríkirkjunni í
Reykjavík og horfði yfir Tjörnina,
sem var spegilskyggnd og signd
morgunsól nóvemberdagsins, sem
minnir á ljósin, sem skína í
myrkrinu og vekja hjörtum heit-
astan fögnuð.
Þarna var sannarlega hjarta-
staður höfuðborgarinnar, með
vingjarnlegu gömlu húsin og garð-
ana í brekkunni beint á móti,
Hljómskálagarðinn og Norræna
húsið, ásamt gosbrunninum góða
til vinstri, flugvöll og háskóla í
nánd, en til hægri elsta barna-
skóla bæjarins í seilingarfjarlægð
við fyrsta menntaskóla, leikhúsið
Iðnó, Alþingishúsið, Austurvöll og
Dómkirkjuna, sem varð þó að láta
sér lynda allt annað og þrengra
umhverfi og útsýni innan hrings
af húsveggjum.
Vissulega var frjálsara um allt
þarna, „vatnið", þar sem fuglarnir
verða vinir barnanna og hólmur-
inn iðar af lífi. Allt er einhvern
veginn frjálst og fagurt, eins og
það gæti hafa verið á vegi lands-
föðurins Ingólfs Arnarsonar,
trúmannsins mikla, sem vildi láta
anda og leiðsögn guðanna ráða
bústað sínum og framtíð og
kenndi niðjum sínum að fela sig
þeim, er sóíina skóp, Alföður alda.
Það er því frjálst um Fríkirkj-
una á táknlegan hátt, enda þýðir
þetta danskættaða heiti auðvitað:
Hin frjálsa kirkja. Það er að segja,
guðshúsið, sem er frelsinu helgað í
hugsun og störfum.
Þetta tignarlega guðshús við
Tjörnina, hjartastað Reykjavík-
urborgar, er, að því talið er ennþá,
sú kirkja landsins, sem rúmar
flesta einstaklinga í einu innan
veggja.
Svo sem ekkert undur, hugsar
einhver, sem ekki man hve torf-
kirkjurnar voru þröngar á Islandi
allt til síðustu aldamóta.
En hvílík feikn verður samt ekki
sá samanburður, sé litið til upp-
hafs þessarar kirkju með turninn,
sem teygir sig inn í geisladýrð
morguns á messudegi hinna heil-
ögu. En þessi kirkja var einmitt
byggð í byrjun 20. aldar, okkar
tímabils og starfsferils á vegum
þjóðarinnar, þegar aðeins Dóm-
kirkjan ein gat keppt við hana og
náði þó vart jöfnuði. Þar voru þó
þúsundir innan vébanda safnaðar.
En við stofnun Fríkirkjusafnað-
arins 19. nóvember 1899 er aðeins
getið um 250 manns, sem hafi
gengið í söfnuðinn. Og þrem árum
síðar, eða árið 1902, eru atkvæð-
isbærir menn 250, væntanlega allt
karlmenn, því frelsi kvenna var nú
vægast sagt takmarkað enn á ís-
landi, þótt frelsisboðskapur Krists
hefði þá verið kenndur í kirkjum
landsins í níu aldir.
En það var ekki út í bláinn, sem
söfnuðurinn var kenndur við frels-
ið.
Hann var fæddur og vígður
frelsinu frá fyrstu sporum. Raun-
ar getinn og eiginlega fæddur
austur á Reyðarfirði, og fluttur í
reifum hugsjóna í hjörtum nokk-
urra frelsishetja, nær eða alveg
ósýnilegur hingað suður.
Það varð að semja ný lög til þess
að hann dæi ekki, áður en hann
fæddist, og vissulega voru margir,
sem vildu eyða þessu fóstri menn-
ingar við þröskuld 20. aldar.
En sú saga verður aldrei sögð í
örstuttri grein.
Þar koma samt þekktra og
frægra manna nöfn við sögu: Jón
Ólafsson, ritstjóri á Austurlandi,
sr. Þórarinn Böðvarsson í Görðum
og Þorsteinn Erlingsson, skáld
sannleikans og kærleikans, jafn-
aðar og bræðralags íslenzkra
ljóða.
En fyrst og síðast var það samt
sr. Lárus Halldórsson, fríkirkju-
presturinn frá Reyðarfirði, sem
varð alþingismaður, fluttist
hingað árið 1899, hóf útgáfu tíma-
rits, sem nefndist „Fríkirkjan,"
barðist fyrir því, að söfnuðir
fengju frelsi til að velja sjálfir
presta sína og allri kirkjulöggjöf
var breytt í frjálsara horf.
Vorblær frelsis og leysinga leið
yfir landið, að vísu nokkuð hvass í
fyrstu. En drungi og loftleysi,
kyrrstaða og lognmolla sem hafði
einkennt íslenzku kirkjuna um
aldaraðir voru að breytast í vöku
og starf.
Sr. Ólafur Ólafsson, sem lengi
var Fríkirkjuprestur hér og tók
við af sr. Lárusi Halldórssyni
1903, lýsir þessu ástandi í minn-
ingarriti á 25 ára afmæli
Fríkirkjusafnaðarins og segir:
„Mönnum var farið að þykja
dauft og tómlegt í tjaldbúðum
þjóðkirkjunnar. Það væri því
reynandi að opna glugga, þótt
koma kynni dragsúgur um stund."
Þetta tókst. Öloftið og aðgerð-
arleysið, sem einkennt hafði
loftslagið í gömlu torfkirkjunum
öldum saman, varð að víkja í þess-
um vorstormum og eldmóði and-
ans, sem einkenndi flesta í
forystuliði aldamótanna.
Skærasta táknið og stjarnan á
þessum hugsjónaheimi minninga
og fortíðar er Fríkirkjan, guðshús-
ið sjálft í morgundýrð við tjörn-
ina. Hvernig örfáar sálir gátu
reist sér slíkt musteri með him-
ingnæfandi turni á fimm árum,
þótt síðar væri bætt um betur, er
undur, sem aðeins bjartsýni, guðs-
trú, dáðir og fórnir gátu gjört að
veruleika.
Svo var öruggt „gengið til góðs,
götuna fram eftir veg“ undir for-
ystu ágætra presta og samtaka-
mætti frábærra foringja og
úrvalsliðs.
Ekki skyldi gleyma einu, sem
Guðs forsjón gaf að leiðarljósi við
Fríkirkjuveg á þessum fyrstu ára-
tugum safnaðarins og segir mikið
án orða.
Sr. Haraldur Nielsson, sem var
ljósberi og spámaður frjálslyndis
og starfandi kærleika og leiðarljós
á vegum guðfræðinnar í átt til
fólksins, fékk einmitt aðstöðu og
húsnæði til að flytja boðskap sinn
í hinni nýju kirkju „við vatnið".
Og um allt land bárust þau tíð-
indi, þrátt fyrir allsleysi í
fjölmiðlun, án útvarps og sjón-
varps, enga eða ófullkomna vegi
og erfiðar póstgöngur, að Fríkirkj-
an, sem rúmaði mörg hundruð, já,
að minnsta kosti þúsund manns,
væri alltaf yfirfull út úr dyrum,
þegar prestur holdsveikraspítal-
ans í Laugarnesi, sem einnig var
prófessor við guðfræðideild Há-
skólans í Alþingishúsi, stigi þar í
stólinn.
Hinar ódauðlegu predikanir,
„Árin og eilífðin," voru að festa
rætur í hjörtum íslenzku þjóðar-
innar. Hinn frjálsi boðskapur
meistarans mikla við Hörpuvatnið
— Genezaretvatnið — var að letra
ljóð sín og tóna, sitt „Faðir vor“
fegurðar, gleði og friðar í sálir
fólksins.
En þessi fagnaðarboðskapur
frelsisins leið yfir landið á vængj-
um nýrra tóna, sem fæddust í Frí-
kirkjunni undir fingrum snillings-
ins frá Stokkseyri og Eyrarbakka,
Páls ísólfssonar, tónskálds og
meistara. Um áratugi héldust þeir
í hendur í kirkjunum við Tjörnina
Páll og Sigfús Einarsson, frænd-
urnir af ströndinni, sem báru ei-
lífðarnið og unaðshljóma hafsins
inn í vitund fólksins, sem var orð-
ið þreytt á síbyljum grallarans,
þótt gott þætti á sinni tíð.
Enn hljóma þessir ómar upp-
hafsins, frelsisómar fegurðar og
lotnrngar, tilbeiðslu og trúar,
hvergi skærar frá löndum minn-
inganna en frá orgelinu mikla í
Fríkirkjunni og frá höndum og
hjartslætti Sigurðar ísólfssonar,
bróður Páls tónskálds. En sá snill-
ingur hefur í öllu sínu yfirlætis-
leysi og af frábærri snilli um ára-
tugi og til þessa dags látið fólkið
finna hjartslátt alföður í morgun-
og kvöldblæ kirkjunnar við tjörn-
ina.
En samt hefur fátt eða ekkert
mótað meiri markaskil á starf-
semi guðsríkis í söfnuði þessarar
kirkju en fórnarstörf Kvenfélags
Fríkirkjunnar, fyrsta safnaðar-
kvenfélags í Reykjavík. Það vann
og vinnur enn ótrauðlega sem
líknar- og menningarfélag.
í örbirgð og allsleysi hinna
fyrstu áratuga aldarinnar var það
í sannleika útrétt hönd hins guð-
lega kærleika til að bæta úr böli
margra allslausra einstaklinga og
fjölskyldna, sjúkra og særðra
þjóða og einmana. Þá var enginn
spítali, fáir læknar og hjúkrandi
hendur. Rödd neyðar og allsleysis
Sitthvað um Fríkirkjuna
og prestskosningar þar
eftir Ragnar G. Bernburg, formann Fríkirkju-
safnaðarins í Reykjavík
Eins og kunnugt er lét sr.
Kristján Róbertsson, safnaðar-
prestur Fríkirkjunnar í Reykjavík
af störfum hinn 1. október sl. og
hafði þá þjónað við söfnuðinn í
rétt fjögur ár. Sr. Kristján hefur
verið kjörinn prestur við Háls-
prestakall í Fnjóskadal. Sr.
Kristján kvaddi söfnuðinn með
hátíðlegri guðsþjónustu þann 26.
september sl. og voru honum og
prestsfrúnnim, frú Auði, þökkuð
ágæt störf við söfnuðinn.
Sr. Árelíus Níelsson, sá mæti og
vinsæli prestur, valinkunnur fyrir
sín fórnfúsu góðu verk að mann-
úðar- og líknarmálum, tók að sér
að gegna starfi Fríkirkjprests, þar
til kjörinn prestur tekur við.
Umsóknarfrestur um prests-
starfið rann út þann 24. október sl.
og sóttu tveir ungir og mjög hæfir
prestar um starfið, þeir sr. Gunn-
ar Björnsson, Bolungarvík og sr.
Jón A. Baldvinsson, Staðarfelli,
S-Þing, en sr. Jón dró síðan um-
sókn sina til baka.
Prestskosning fer fram 20. og
21. nóvember þ.e. laugardag og
sunnudag í Miðbæjarskólanum kl.
10 til 18 báða dagana. Söfnuðurinn
telur um 6000 manns og um 4500
eru á kjörskrá.
Oft er spurt, hvað er Fríkirkja,
því er rétt að koma eftirfarandi
atriðum úr grundvallarhugsun
Fríkirkjunnar í Reykjavík á fram-
færi:
Fríkirkjan í Reykjavík eru sam-
tök frjálslynds trúaðs fólks.
Kirkjufélag var stofnað 19. nóv-
ember 1899.
Fríkirkjan var byggð árið 1902,
fyrir fé, sem safnaðarfólk lagði
fram af frjálsum vilja.
Fríkirkjan var brautryðjandi
kristilegs frelsis á Islandi.
Fríkirkjan hefur ekki notið
neinna frjárframlaga frá ríkinu,
en er starfrækt eingöngu af tillög-
um safnaðarfélaga.
Sr. Gunnar Björnsson
Grundvallarhugsun hinna fáu
fyrstu stofnenda Fríkirkjunnar
(28) felst í eftirfarandi setningum:
„Náist 10 menn einu sinni í viku,
til að lyfta huganum frá hinu
hversdagslega til hærri viðfangs-
efna, þá vinnst mikið og því fleiri
sem koma því betra".
Þetta má lesa í anddyri kirkj-
unnar í stofnskrá Fríkirkjusafn-
aðarins í Reykjavík.
Ennfremur segir svo í lögum
safnaðarins, — að hann viður-
kenni höfuðjátningar evangelisk-
lúthersku kirkjunnar. Að guðs-
þjónustur og aðrar kirkjulegar at-
hafnir fari fram samkvæmt helgi-
siðabók íslensku þjóðkirkjunnar
sem þó má breyta ef þurfa þykir.
Fríkirkjufólk er hvatt til að
kynna sér hvort það er á kjörskrá
safnaðarins. í Ijós hefur komið, að
mjög margir sem hafa verið og
telja sig enn í Fríkirkjusöfnuðin-
um og vilja vera í honum, hafa í
þjóðskrá verið skráðir í annað
trúfélag af einverjum ástæðum.
Með því að hafa samband við
skrifstofu kirkjunnar, sími 14579,
þar sem kjörskrá liggur frammi
milli kl. 17 og 18 fram að kjördegi,
er hægt að ganga úr skugga um
þetta og fá leiðréttingu.
Safnaðarstjórn vill sérstaklega
hvetja og leggja áherslu á, að Frí-
kirkjufólk bjóði sr. Gunnar
Björnsson velkominn til starfa
með því að fjölmenna á kjörstað
og gera kosningu hans sem glæsi-
legasta. Styrkjum hann í starfi og
þjónustu við Kirkju Krists og
söfnuðinn.
Séra Gunnar Björnsson fæddist
í Reykjavík 15. október 1944, sonur
hjónanna Björns R. Einarssonar
hljóðfæraleikara og Ingibjargar
Gunnarsdóttur hárgreiðslukonu.
Hann varð stúdent frá Verslun-
arskóla íslands 1965, lauk ein-
leiksprófi í sellóleik frá Tónlistar-
skólanum í Reykjavík vorið 1966
og kandídatsprófi í guðfræði frá
Háskóla íslands haustið 1972.
Séra Gunnar hefur stundað
framhaldsnám í sellóleik við
Frans Liszt-tónlistarháskólann í
Weimar, leikið á selló í útvarp og
sjónvarp og haldið opinbera
hljómleika víða um land ásamt
Jónasi Ingimundarsyni, píanó-
leikara og fleirum.
15. október 1972 vígðist hann til
Bolungarvíkurprestakalls, þar
sem hann hefur þjónað síðan.
Aukaþjónustu hafði hann á hendi
í Staðarprestakalli í Súgandafirði.
í íslenskri þýðingu hans hafa
komið út bækurnar „Dauðabúð-
irnar við Kwaífljót" eftir Ernst
Gordon og „Með kveðju frá
Kölska" eftir C.S. Lewis og á
næsta ári er væntanleg bókin
„Höfundur kristindómsins" eftir
C.H. Dodd.
Eiginkona séra Gunnars er Ág-
ústa Ágústsdóttir, söngkona.