Morgunblaðið - 17.11.1982, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1982
69
Myndin sýnir part af hraðbraut, sem hefir engin vegamót. Hún liggur þvert yfir eða undir 652 samgönguæðar
á landi eða skipaleiðum.
Hvernig nú — ef?
Eftir Friðrik Þor-
valdsson
Það er maklegt að áklaga fyrir
ódáðaverk. En eignarrétturinn er
friðhelgur. Þess vegna verða engir
ákærðir fyrir eðlislæga grunn-
hyggni, en „dæma“ má þá.
Þetta hefir oft leitað í hugann,
einkum í seinni tíð. Ég ætla því að
rifja upp sögulega reynd, sem sýn-
ir hvað það er skaðlega vitlaust að
vera þröngsýnn. Sagan er engin
fornaldarsaga. Hún getur talist
byrja 1964 þó eldri sé, en 5. des.
þ.á: skrifaði eg í Morgunblaðið
grein, sem eg kallaði Viðfangsefn-
ið Hvalfjörður. Hún byrjaði svona:
„Ef forsjónin hefði séð fyrir
hvernig byggð yrði háttað á Akra-
nesi, Borgarnesi og Reykjavík og
hversu samskipti þeirra eru brýn,
myndi hún sennilega hafa tekið
Hvalfjörðinn til leiðréttingar eins
og hverja aðra prentvillu." Og
áfram sagði ég: „En nú er hann
þarna í allri sinni lengd með
fjallatrafalann á báðar hliðar.
Sem eðlilegt er ræða margir
hvernig yfirstíga megi þennan ill-
víga farartálma, en eðlilegasta
lausnin — brú ...“
Ég gagnrýndi hugmyndir um
ferjur og flugbáta og færði rök
gegn þeirri vitleysu, sem nú hefir
sannast undantekningalaust.
Jafnvel þá féllu mér úr penna
ákjósanleg orð, því í greininni
stendur: „... gerlegt að leggja veg
og brú yfir víkina sunnan kaup-
túnsins." Þar er nú Borgarfjarð-
arbrúin komin.
í ljósi tímasparnaðar og verð-
mæta rökstuddi ég að taka léttbær
umferðargjöld. Ræddi hversu
óhræddir Bandaríkjamenn eru við
slíka krónuveltu á vegum úti. Og
nú sýnist mér til fyrirmyndar
hvernig hlutafélagið Lofotbroene
lætur það sem þar kallast bom-
penger byggja upp stórkostlegt
samgöngukerfi. Ég ræddi hvernig
atorka hugsandi manna lætur
blöskrunarlaust stórfé í einskonar
sjálfvirkar samgönguæðar í því
trausti að útsjónarsemi skili því
aftur, bæði beint og margfaldlega
óbeint.
Út frá því sjónarmiði lagði eg til
að tekinn yrði partur af gjaldeyr-
issjóðnum til að smíða þá brú, sem
ég vildi fá yfir Hvalfjörð. Mér var
ekki áreynslulaust að segja skor-
inort að vegna stjórnleysis, þekk-
ingarleysis, reynsluleysis, tækja-
skorts o.þ.h. væri sjálfgert að fá
erl. verktaka til framkvæmdanna,
sem um leið orkaði sem ókeypis
námskeið í landinu.
Frá þessum tíma get ég nefnt
brýr, 6 km, 30 km, 40 km langar og
marga búta, sem mulið hafa og
mylja nú gull í lófa þeirra þjóða,
sem þekkja vitjunartímann.
Ég les nú í Tímanum frá 1965 í
greinum, sem heita Hvalfjörður —
Brú eða ferja og Kallast á yfir
Hvalfjörð, að rök mín hafa verið
þung. Brúin myndi árlega spara
mikinn gjaldeyri svo skarðið yrði
auðfyllt aftur, auk þess myndi hún
spara 12—15% venjulegs vinnu-
dags, og eitthvað af þeim tíma
kæmi til arðs í auknum afköstum.
Ég andmælti þeim hugsunarhætti,
sem vill láta meta gildi okkar eftir
„innblikkaðri valútu“ án tillits til
þess hvernig fólkinu líður og hvert
ástand landsins er. Hann væri
sneypulegur út á við og sýkjandi
inn á við, enda emjuðu flest þjóð-
veldi um efnahagsvanda.
Ég brá á svo veikan ís að dylgja
um að enginn gæti fullyrt að inn-
stæða væri endalaust örugg
hvernig sem heimsmál skipuðust
og vitnaði í bréfavin minn, dr. G.
Manhardt í Gestemúnde, sem
sagði mér frá gamalmenni er
safnað hafði til elliáranna, en
„inflasjónin“ hafði leikið fjárhlut
hans svo grátt, að hann dugði ekki
fyrir matarögn heldur fyrir
stöngli til að stanga úr tönnum,
sem þá voru einnig farnar.
Svo taldi ég að arðurinn af
svitadropum þjóðarinnar væri
betur kominn í lifi og starfi henn-
ar sjálfrar en í erlendu banka-
hólfi.
Hugmyndinni um að skerða
gjaldeyrissjóðinn andmælti dr.
Benjamín Eiríksson bankastjóri.
Taldi að þann sjóð mætti ekki
minnka heldur auka árlega og
beitti fræðilegum og viti bornum
rökum máli sínu til farnaðar.
Hann áleit þó að brú væri fram-
tíðarlausn, aðeins ótímabær enn.
Eg hefi mikið álit á lærdómi,
vitsmunum og hagfræðilegu mati
dr. Benjamíns, ekki síst vegna um-
sagna sona minna, sem voru hon-
um samtímis í Minnesota-háskól-
anum.
Annars fékk mál mitt sérlega
lítinn hljómgrunn. Margir sáu þó
neistann, aðrir töldu mig vera að
tala upp í skýin og elskulegir ráða-
menn ypptu öxlum í embættislegri
ró. Má yfirleitt segja að valds-
menn gættu vel séreinkenna
sinna, og sá hugsunarháttur, sem
þá forpestaði andrúmsloftið, hefir
ekki náð „að lofta sig út“ síðan.
Og svo liðu árin. Áfram var
dýrmætur gjaldeyrir í síauknum
mæli látinn „deyja“ í striti fjöl-
margra farartækja á löngum,
krókóttum koppagötum Hval-
fjarðar. Og á ýmsan annan hátt
skoppuðu verðmætin. Loks rann
upp sú stund, sem ekki varð um-
flúin, og kom það í hlut hins mæta
fjármálaráðherra, Magnúsar
Jónssonar, að tilkynna að gjald-
eyrissjóðurinn væri uppurinn —
þessi höfuðskepna tilverunnar —
og enginn vábrestur kvað við. Að-
eins hafði tekist að berjast um
nokkrum mánuðum lengur en ella,
hefði sjóður þessi verið skertur til
innri búningsbóta.
Raunsæir stjórnendur og átaka-
vilji þjóðarinnar, sem á ófyrír-
segjanlegan auð í vötnum og
varma, jarðvegi og sjó, var sá
gjaldeyrissjóður, sem nýttist
henni til að yfirstíga áföllin. Slíkir
stjórnendur voru samir menn til
að taka þau tökum í hvaða mánuði
sem var.
Lítum á atburðarásina. Tæplega
10 árum eftir tillögugerð mína var
keypt aflóga ferja, sem nú stendur
ríkisábyrgðarsjóði að veði sem
verðlaust ræksni fyrir óbotnandi
skuld. Hefir þar á ofan í ofdýrkun
ferðamáta, styrkjum og eftirgjöf-
um hjálpað til að sólunda hátt upp
í brúarverð ásamt Hval-
fj arðarrekstrinum.
Svo varð á sl. ári að bæta tugum
milljóna við erl. skuldir til að
viðhaida forneskjunni, sem síðan
á eftir að vinda upp á skuldahal-
ann með óheyrilegum kostnaðar-
ferli, því það er mannlegum mætti
ofvaxið, jafnvel ágætu starfsliði
þarna, að komast hjá peningaþörf,
sem er í ósamræmi við allt verðlag
umhverfisins, og verkar því eins
og prentvilla í samræmdu lesmáli.
Svo munu aftur líða nokkur ár við
vonda drauma. Hvað þá?
Allt þetta fossandi ráðdeildar-
leysi hefði brú fyrirbyggt, og nú
stæði hún sem gjaldeyrissparandi,
verðmætaaukandi, tímadrýgjandi,
sjálfvirk, verkfallafrí, sítilgeng
samgönguæð án eltingaleiks við
náungann og klukkuvísinn.
Ég skrifaði eitt sinn ritkorn bit-
urt um þetta mál, sem eg kallaði
Nú vorkenni ég. Ég áfellist engan,
en allir draga sinn dóm með sér.
Friðrik Þorvaldsson
Lækninga-
bók fyrir
sjófarendur
Siglingamálastofnun ríkisins hefir
gefið út að nýju aukna og endur-
bætta lækningabók fyrir sjófarend-
ur. Bókin er gefin út í samvinnu við
landlækni og með góðri aðstoð frá
Lyfjaeftirliti ríkisins.
Bókin er pappírskilja i DIN A5
broti, 152 blaðsíður að stærð og
með fjölda skýringamynda. Henni
er skipt í 15 kafla, og eru þeir
fyrstu um aðbúnað í skipum, heil-
brigði skipverja, hreirlæti, matar-
æði o.fl. Fjallað er síðan um skoð-
un á sjúklingi og sjúkdómslýsingu,
hjúkrun, björgun úr dauðadái og
slysi og hvernig við þeim skal
brugðist. Áfram fjallar bókin um
farsóttir, kynsjúkdóma, óþrifa-
sjúkdóma, ígerðir og bráðar bólg-
ur, sjúkdóma í höfði, brjóstkassa,
meltingarfærum, þvagfærasjúk-
dóma og sjúkdóma í útlimum og
annað.
Síðasti kaftinn fjallar um fæð-
ingu, og hvernig við henni skal
brugðist, miðað við aðstæður á
sjó.
Þessi nýja lækningabók er að
miklu leyti sniðin eftir síðustu út-
gáfu (1967), en hefir verið endur-
skoðuð, breytt og lagfærð í sam-
ræmi við þekkingu í dag.
Einnig hefir nýlega verið gefin
út ný reglugerð um lyf og læknis-
áhöld í íslenskum skipum. Er
þessi nýja reglugerð prentuð aftan
við þessa lækningabók. Lyf og
læknisáhöld, sem nefnd eru í
lækningabókinni, eru í samræmi
við reglugerðina.
Lækningabókin fæst hjá Sigl-
ingamálastofnun rikisins.

ísafirÁi, II. nóvembvr.
HJÁLPARSVEITIN, fyrsta
leikrit ungs ísfirsks lista-
manns, Jóns Steinars Ragn-
arssonar, verður frumsýnt
hjá Litla Leikklúbbnum nk.
þriðjudag.
Hjálparsveitin er gaman-
leikur sem fjallar um eldri
hjón, sem verða leiksoppar
gustukaverka félagsmála-
frömuða á ári aldraðra.
Tekst gömlu hjónunum að losa sig við hjálparsveitina? Gamla konan segir unglingunum draugasögu og gamli
maðurinn eykur á áhrifin með draugagangi.
Blómlegt leiklistarlíf á ísafirði
Þetta er annað leikritið, sem
Litli Iæikklúbburinn frumsýnir
á þessu ári. Hið fyrra var Úr
aldaannál eftir Böðvar Guð-
mundsson. Böðvar samdi það
verk sérstaklega fyrir Litla
Leikklúbbinn. Jón Steinar var
einn af leikendunum í því verki
og það var einmitt á meðan á
uppfærslu þess stóð, að hug-
myndir af Hjálparsveitinni fóru
að fæðast í huga Jóns Steinars.
Þegar hann kom heim eftir sýn-
ingarferð með Úr aldaannál í
Danmörku sl. sumar hóf hann
að skrifa. Vann hann þá við
húsasmíðar á daginn, en skrif-
aði á kvöldin og fram eftir
nóttu.
Stjórn Litla Leikklúbbsins
ákvað að taka verkið til sýn-
ingar strax og það var tilbúið,
en erfiðlega gekk að fá leik-
stjóra. En að sögn Höllu Sig-
urðardóttur, formanns leik-
klúbbsins fengu þau að lokum
mjög góðan leikstjóra, Jill
Brook Árnason, en hún leik-
stýrði síðast Tvíleik hjá Þjóð-
leikhúsinu.
Jón Steinar Ragnarsson er
aðeins 23 ára, en hefur þó víða
komið við á listasviðinu, sem
teiknari, tímaritsútgefandi og
ljóðskáld. Kemur fjölhæfni
hans víða fram í verkinu. Hann
hannaði og smíðaði leikmynd-
ina, samdi fjölda ljóða, sem
sungin eru í leikritinu, auk þess
leikur hann eitt af 12 hlutverk-
um leiksins.
Aðalhlutverkin í leikritinu,
gömlu hjónin, eru í höndum
margreyndra leikara, þeirra
Sigrúnar Vernharðsdóttur og
Péturs Svavarssonar, en flest
hinna hlutverkanna eru í hönd-
um nýliða. Magni Guðmundsson
er ljósameistari, en hljómlist-
ina sömdu Júlíus Kristjánsson
og Samúél Einarsson. Leikurinn
verður sýndur í Félagsheimil-
inu í Hnífsdal og hefjast sýn-
ingar eins og fyrr sagði á
þriðjudag 16. nóvember.
Úlfar.