Morgunblaðið - 17.11.1982, Blaðsíða 20

68 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1982
Eldvarnarvika í Árbæj-
arhverfi í Reykjavík
Eftir Þf)ri Hilmarsson
brunamálastjóra
Þessa dagana, eða vik'una 12. til
18. nóvember, er haldin sérstök
eldvarnarvika í Arbæjarhverfi.
Að henni standa Junior Chamber
og Skátafélagið Árvakur. Þess ber
að geta, að um hreint sjálfboða-
starf er að ræða og leggja þar
margir hönd á plóginn og horfa
ekki til efnislegra launa í því efni.
Þessu ágæta fólki nægir ánægjan
af því að eiga hlutdeild í sam-
stilltu átaki til verndar lífi og
eignum samborgara sinna. Þetta
er göfugt starf í þess orðs fyllstu
merkingu og stuðlar að samhug
manna til að byggja gott þjóðfé-
lag.
Dagskrá eldvarnarvikunnar
hefur verið kynnt í fjölmiðlum og
því óþarft að bæta þar við. Vel
mun vera að verki staðið í hví-
vetna af miklum áhuga og mynd-
arskap. Allar líkur eru á, áð slíkir
eldvarnardagar, þar sem fjallað er
um brunavarnir fyrir almenning í
iandinu, muni koma að góðu
gagni. Á það bæði við um hið já-
kvæða samstarf manna að góðu
málefni og einnig er varðar aukna
fræðslu og þekkingu á brunavörn-
um.
Á undanförnum árum hefur
talsverð vinna verið lögð fram til
varnar eldsvoðum hér á landi. Að
hluta til er þetta gert með marg-
háttaðri upplýsingastarfsemi og
að hluta til með setningu laga og
reglugerða um brunavarnir og
brunamál. Loks er aukin áhersla
lögð á reglubundið eldvarnareft-
irlit og þjálfun til brunavarna.
Samhiiða þessu starfi, sem er
bæði vandasamt og erfitt í strjál-
býlu landi, er sífellt unnið að því
að auka þekkinguna á eðli elds og
orsökum eldsvoða og hvernig best
megi vinna bug á þessum vágesti.
Lögð er áhersla á að efla rann-
sóknir í þágu brunamála, en í því
efni eru Islendingar vafalaust eft-
irbátar þeirra þjóða, sem við helst
viljum bera okkur saman við.
Á hinum almenna markaði er
nú fjöldi efna er áður ekki þekkt-
ust, sem auka mjög á hættuna af
eldi og reyk, langt umfram það
sem áður var vitað um eða reynsla
fyrir. Einkum er um að ræða ým-
iss konar plastefni í húsgögnum,
byggingarhlutum og búnaði. Mik-
ill munur er á hinum ýmsu gerð-
um plastefna, hvað varðar eigin-
leika í bruna. í mjög vaxandi mæli
er nú fylgst með þróun þessara
mála um allan heim og einnig hér
á landi.
Þrátt fyrir ýmsar varúðarráð-
stafanir verður ekki komið í veg
fyrir að eldar kvikni og eldsvoðar
eigi sér stað. íslendingar hafa á
undanförnum árum ekki orðið fyr-
ir stóráföllum af völdum eldsvoða.
Vera má, að forsjónin hafi verið
þjóðinni hliðholl og sjálfsagt má
einnig skírskota til heppilegs
byggingarmáta í landinu almennt
og þeirrar staðreyndar, að lítið er
um olíukynt hús hér á landi.
Starfsemi íslenskra slökkviliða
og brunatryggingafélaga á að
sjálfsögðu sinn ótvíræða þátt í
hinu tiltölulega góða ástandi, sem
í dag ríkir í brunamálum hér á
landi. Við viljum halda því fram,
að íslendingar séu engir eftirbátar
annarra þjóða í góðum brunavörn-
um, nema síður sé.
Því fer þó fjarri, að brunamál á
íslandi séu í fullkomlega og nægi-
lega góðu lagi. Að vísu er þarna
nokkur munur á eftir hinum ýmsu
stöðum á landinu.
Manntjón af völdum elds eða
reyks hefur ekki verið mjög mikið
hér á landi á undanförnum árum.
Á hverju ári deyr fólk þó af völd-
um elds, sem að sjálfsögðu er til-
finnanlegt fyrir fámenna þjóð.
Þar sem margt fólk kemur saman
er mikillar aðgátar þörf og þarf að
hyggja enn betur að í því efni en
nú er gert.
Eignatjón af völdum eldsvoða á
árinu 1981, sá hluti tjonsins er
brunatryggingafélögin bættu,
varð um 26 milljónir króna eða um
kr. 115 á hvert mannsbarn í land-
inu. Ekki verður allt tjón bætt
með fé, en erfitt er að meta raun-
verulegt heildartjón. Samkvæmt
sænskum heimildum segir, að
bæta megi við yfir 50% sem
myndi þýða, að brunatjónið á ár-
inu 1981 hefði orðið alls um 40
millj. króna á verðlagi þess árs.
Mörgum kann að sýnast, að
þessar tölur sem hér eru nefndar
séu tiltölulega viðráðanlegar og
gætu látið sér í hug koma að vel
mætti spara kostnaðinn við
brunavarnir í landinu. Að sjálf-
sögðu kemur slíkt ekki til mála.
Það eru mun hærri upphæðir sem
sparast með góðum brunavörnum,
svo ekki sé talað um þau mörgu
mannslíf sem bjargað verður með
fyrirbyggjandi brunavörnum eða
af slökkviliðunum í landinu.
Óþarft ætti að vera að rökstyðja
það mál hér, en minna mætti á
stórbrunann er varð í miðbæ
Reykjavíkur í apríl 1915, en þá
brunnu til grunna 10 hús, þar á
meðal mörg stórhýsi. Auk þess
skemmdust tvö önnur hús illa og
tveir menn fórust í eldinum og
þótti það mikil mildi, að ekki fór
verr í því efni.
Við skulum nú bera okkur lítil-
lega saman við aðrar þjóðir. Vil ég
í því efni leyfa mér að taka mið af
opinberri könnun, sem Banda-
ríkjamenn stóðu fyrir og er mjög
vandlega unnin, enda stóð Eld-
varnarstofnun ríkisins (NFPA)
þar í landi að könnuninni. Niður-
stöðurnar eru birtar í hinu virta
riti „Fire Technology" í ágúst síð-
astliðnum. Enn verður miðað við
Þórir Hilmarsson
tölur og verðlag á síðasta ári, þ.e.
árið 1918, enda eru engar tölur
ennþá til fyrir árið sem er að líða.
Vilji menn umreikna tölurnar til
erlends gjaldeyris, þá skal nota
meðalverðlag viðkomandi gjald-
miðils á árinu 1981. Hér verða töl-
urnar þó gefnar í íslenskum krón-
um.
Samkvæmt bandarísku könnun-
inni varð brunatjónið hæst í Nor-
egi, eða um 280 kr. á mann, og
lægst í Japan, eða um 30 kr. á
hvern íbúa. Sem fyrr segir voru
„bein brunatjón" á íslandi um kr.
115 á hvern landsmann. Eftirtald-
ar þjóðir höfðu brunatjón undir 70
kr. á íbúa: Japan, Bretland, Aust-
urríki, Ástralía, Belgía og írland.
Meðaltal allra þjóða, sem athug-
aðar voru, var um kr. 125 á hvern
íbúa. Tekið skal fram, að þessar
tölur, sem nefndar eru hér, eru
allt meðaltalstölur fyrir nokkurra
ára tímabil, nema fyrir ísland sem
á einungis við um árið 1981.
Segja má því, að Islendingar séu
í „góðu meðallagi", hvað varðar
eignatjón í brunum. Athuganir
leiða í ljós, að svo er einnig, hvað
varðar tjón á fólki, þ.e. töpuðum
mannslífum og heilsutjóni af völd-
um eldsvoða. Engu að síður hlýtur
það að vera markmið okkar og
stefnumál, að verða þarna fremst-
ir í flokki, bæði hvað varðar lágt
brunatjón og verndun mannslífa.
Minna dugir ekki og því má betur,
ef duga skal.
Staðreyndin er því miður sú, að
flestir eldsvoðar verða af mann-
legum mistökum, vanþekkingu,
hirðuleysi eða óvarkárni. Af þess-
um sökum kviknar eldurinn oftast
og þá ríður á, að menn kunni að
bregðast skjótt við og á réttan
hátt.
I samfélagi okkar í dag kemst
hver einstaklingur og sérhvert
heimili í snertingu við sífellt
flóknari tækjabúnað og stöðugt
fleiri eldfim efni en áður var til-
fellið. Þess vegna ber að leggja
enn ríkari áherslu á upplýsinga-
starf og leiðbeiningu um orsakir
og afleiðingar eldsvoða og um
varnir gegn eldi og reyk. Þetta á
við um heimilin, en einnig stofn-
anir og atvinnufyrirtæki, hvar
sem er á landinu.
Segja má, að hættan af eldinum
leynist allsstaðar. Hún gerir ekki
boð á undan sér. Þess vegna ber að
halda vöku sinni. í þessu ljósi vill
brunamálastjóri fyrir hönd allra
þeirra, sem að brunamálum
starfa, þakka JC í Árbæ og Skáta-
félaginu Árvakri fyrir hið já-
kvæða starf, sem þeir nú leggja af
mörkum. Sérstaklega leyfi ég mér
að þakka þessu fólki fyrir hönd
brunatryggingafélaganna í land-
inu, slökkviliðsmanna og sveitar-
félaganna, en það eru þessir aðilar
er einkum standa að þeirri stofn-
un, sem brunamálastjóri veitir
forstöðu.
Ekki tekur því að nefna nöfn í
þessu sambandi. Ef gera ætti því
atriði einhver skil, yrði nafnalist-
inn mjög langur. Forystumenn fé-
laganna hafa lagt mikið af mörk-
um, á því er enginn vafi, en ein-
stakir menn aðrir hafa einnig lagt
fram mikið starf.
Hverjum og einum, sem eitt-
hvað leggur af mörkum til fram-
gangs góðu málefni, ber að þakka.
Ibúar í Árbæjarhverfi eru
hvattir til að taka fullan þátt í
eldvarnarvikunni og einnig eru
þeir hvattir til að kaupa „rauða
boltann" og líma hann inn á
svefnherbergisgluggana hjá sér og
auka þannig eigið öryggi um leið
og þeir styðja gott málefni.
Þórir Hilmarsson,
brunamálastjóri ríkisins.
Amnesty International:
Samviskufangar nóvembermánaðar
USSR — Anatoly MARCH-
ENKO
Anatoly Marchenko er giftur og
á einn níu ára son, Pavel. Hann er
44 ára gamall og afplánar nú 15
ára fangelsisvist og útlegð fyrir
and-sovéskan áróður. Hann byrj-
aði afplánunina ’81.
Dagana 2.-4. september 1981
var Anatoly leiddur fyrir rétt í
Vladimir Region Court, — og var
það i sjötta sinn síðan 1958 sem
hann var leiddur fyrir rétt. Hann
tjáði kviðdómendum að hann væri
á vissan hátt „ánægður" með að
vera nú leiddur fyrir rétt, því að í
þetta sinn væri verið að fjalla um
það sem hann hafi raunverulega
gert, þ.e. að dreifa efni eftir sig,
þar á meðal bók, greinum, bréfum
o.n. Dómurinn sem hann fékk
hljóðaði uppá 10 ára vist í þrælk-
unarbúðum og fimm ára útlegð í
landinu.
Eftir að Anatoly Marchenko
hafði verið tvisvar í fangelsi og
vinnubúðum, á árunum '58—’60 og
’60—’66, þá gaf hann út bókina
„My Testimony" („Vitnisburður
minn“). Bókin er talin vera fyrsta
skráða heimildin um aðbúnað sov-
éskra fanga eftir að Stalín-tíma-
bilinu lauk. I fyrstu var bókinni
dreift leynilega — samizdat — án
opinberrar' heimildar.
Um það leyti sem bókin kom út
erlendis var hann handtekinn aft-
ur, og dæmdur til eins árs vistar í
þrælkunarbúðum fyrir brot á
„passport rules“, vegabréfalög-
gjöfinni. Kom þetta til vegna
j opins bréfs er hann skrifaði í júlí
i '68, þar sem hann fordæmdi inn-
■ rás Sovétmanna í Tékkóslóvakíu.
Á meðan hann var í þrælkunar-
. l.C /11 1 l l I J 'r t I > I t U-i
búðunum að afplána sinn dóm var
hann lengdur um 2 ár vegna þess
að hann hafi haft í frammi and-
sovéskar hugmyndir.
Eftir að hann var látinn laus
1971, gerðist hann ötull talsmaður
samviskufanga í Sovétríkjunum.
Þann 26. febrúar ’75 var hann
handtekinn að nýju, sakaður um
brot á reglum varðandi gæslu sem
höfð var á honum. Þá hóf hann
hungurverkfall, sem hann hélt í 53
daga, en þá var hann fluttur með-
vitundarlaus í útlegð til Chuna.
í útlegðinni skrifaði hann bók
um handtöku sína, réttarhöldin
yfir sér, hungurverkfallið og
flutninga. Bókin heitir „From Tar-
usa to Chuna“ (Frá Tarusa til
Chuna). Þessi bók er meðal þess
efnis sem hann, dagana 2.—4.sept.
’81, var ákærður fyrir að hafa
skrifað og dreift.
Nú er Anatoly Marchenko í
Perm vinnubúðum no. 35. Hann
hefur þjáðst af heilahimnubólgu,
hefur misst mikið heyrn, og hefur
2svar þurft að gangast undir kvið-
arholsuppskurð — nú síðast '79.
Vinsamlegast sendið kurteis-
lega orðað bréf, og biðjið um að
hann verði látinn laus.
Skrifið til:
B.V. Kravtsov
Procurator of the RSFSR
Prokuratura RSFSR
Kuznetsky Most 13
103031 Moskva
USSR.
Chile — Calvarino IRIGO-
YEN Alfaro
Galvarino Irigoyen Alfaro er
málmiðnaðarmaður, giftur og 2ja
barna faðir frá Anatofagasta í
Chile.
Þann 30. maí 1980 var hann,
einn af 33 manns í Anatofagasta,
Calama og Taltal, handtekinn af
leynilögreglu Chile — Central
Nacional de Informaciones, CNI.
Engin heimild hafði verið gefin
fyrir þessum handtökum. Þau
voru flutt til leynilegra varð-
haldsstaða, og skv. heimildum AI
voru þau pyntuð þar. Sagt er að
þau hafi verið látin hanga á fótun-
um nakin úti í kuldanum klukku-
stundum saman, var jafnvel hellt
þar yfir þau ísköldu vatni, og sum
þeirra neydd til þess að borða
saur.
Ellefu þeirra var sleppt lausum
um síðir, en þau 22 sem eftir voru,
voru ákærð fyrir að vera meðlimir
Kommúnistaflokksins og fyrir
þátttöku í byltingu. Ákærurnar
voru bornar fram undir „Decree
Law 77“ og „The Internal State
Security Law“.
AI telur að ekkert þeirra hafi
tekið þátt í og/ eða skipulagt neitt
þar sem ofbeldi var beitt.
í þá sjö mánuði sem réttarhöld-
in yfir þeim stóðu yfir, var þeim
haldið í Anatofagasta-fangelsi, —
síðasti dómurinn féll í jan. ’81.
Tveir sakborninganna voru
látnir lausir vegna skorts á sönn-
unargögnum, hinir voru dæmdir í
útlegð í landinu.
Galvarino Irigoyen Alfaro var
sendur til afskekkts þorps, San
Felix, um 250 km frá heimili hans,
og dæmdur til 4ra ára vistar þar.
Hann hefur fengið fjölskyldu sína
þangað til sín, en kona hans er
sjúkíingur, og honum hefur gengið
erfiðlega að útvega sér vinnu.
Vinsamlegast sendið kurteis-
lega orðað bréf, og biðjið um að
hann'verði tafarlaust látinn laus.
Skrifið til:
General Augusto Pinochet Ugarte
Presidente de la República
Palacio la Moneda
Santiago.
CHILE.
Zaire — Kabakisa MATUKA
Kabakisa Matuka er foringi
stúdentasamtaka innan Kins-
hasa-háskólans, en samtök þessi
eru innan stjórnarflokks landsins,
Jeunesse du Mouvement populaire
de la Révoiutions.
f janúar 1982, rúmu ári eftir að
Kabakisa var kosinn foringi sam-
takanna, hófu stúdentar við há-
skólann og nokkrar aðrar æðri
menntastofnanir í Kinshasa 2ja
daga verkfall til þess að leggja
áherslu á kröfur sínar um hærri
námslán.
Stjórnvöld brugðust þannig við
verkfallinu að þau létu loka bæði
háskólanum og hinum mennta-
stofnunum, og sendu flesta stúd-
entana heim, en létu handtaka
Kabakisa og 97 aðra, aðallega
stúdenta, og gáfu þeim að sök að
hafa skipulagt verkfallið. Voru
þeir af stjórnvöldum landsins
taldir „skaðsamlegir". Þann 4.
febrúar ’82 var tilkynnt að þeir
væru nú skráðir í herinn til næstu
2ja ára (en fram að þessu höfðu
stúdentar verið undanþegnir her-
skyldu).
Kabakisa Matuka var ásamt 14
öðrum í varðhaldi í Kinshasa í
meira en mánuð. Á þeim tíma var
hann margoft yfirheyrður, barinn
illa, gefið raflost, og var hann
sakaður um að vera í tengslum við
öfl andstæð stjórninni. Siðan var
hann sendur til hinna stúdent-
anna, þar sem þeir voru í sérstakri
herþjálfunarstöð í Kota-Koli sem
er á svæði í Zaire, norðan mið-
baugs.
Stúdentarnir fá ekki að hafa
samband við aðra hermenn í stöð-
inni, fjölskyldur þeirra mega ekki
heimsækja þá, og bréf þeirra eru
ritskoðuð.
Vitað er til að nokkuð margir
stúdentanna hafi veikst illa eftir
að þeir komu til Kota-Koli.
Vinsamlegast sendið kurteis-
lega orðað bréf, helst á frönsku, og
biðjið um að Kabakisa Matuka og
hinir stúdentarnir verði leystir
frá herþjónustu.
Skrifið til:
Son Excellence le General
Mobutu Sese Seko
Président-Fondateur du MPR
Président de la République
Présidence de la République
REPUBLIC of ZAIRE.
Skv. fréttabréfi Amnesty Int-
ernational í október sl. þá hafa
þrír af samviskuföngum samtak-
anna verið látnir lausir í ágúst og
september síðastliðnum. Þeir eru:
Gustavo WESTERKAMP, 29 ára
Argentínumaður, sem hefur verið
í haldi í u.þ.b. 7 ár, án þess að mál
hans hafi komið fyrir rétt eða
hann hlotið dóm. Hann var látinn
laus í byrjun ágúst, ásamt 29 öðr-
um pólitískum föngum.
Dr. POH Soo Kai, og Dr. LIM
Hock Siew, báðir 51 árs og fyrr-
verandi stjórnmálamenn í Singa-
pore. Þeir hafa samanlagt verið í
meira en 35 ár í fangelsi. Þeir voru
látnir lausir þann 26. ágúst og 6.
september.