Morgunblaðið - 17.11.1982, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. NÓVEMBER 1982
Garðyrkja er tiltölulega
ung sem atvinnugrein hér á
landi. Fyrsta gróðurhúsið var
byggt árið 1924 á Reykjum í
Mosfellssveit. Útbreiðsla og
þróun garðyrkjunnar hefur
verið ör frá þeim tíma. 1938
var t.d. um 3.500 m2 „undir
gleri“ í landinu en í ársbyrj-
un núna í ár um 150.000 m2
undir gleri og um 130 garð-
yrkjubændur starfandi í
landinu, sem að mestu eða
öllu leyti lifa á framleiðslu
garðyrkjuafurða. Um eftirfar-
andi framleiðslu er að ræða:
í fyrsta lagi ræktun ávaxta
og matjurta en þetta svið get-
ur spannað bæði útirækt og
ræktun í gróðurhúsum. í
öðru lagi blómaræktun, sem
heita má alfarið að sé í gróð-
urhúsum. í þriðja lagi rækt-
un sumarplantna, fjölærra
plantna, trjáplantna og
runna. Og í fjórða lagi skrúð-
garðyrkja.
Morgunbladið/HBj.
Á árinu 1981 voru tómatar
ræktaðir í u.þ.b. 45.000 m2 og
heildaruppskeran var um 650 tonn
og gúrkur voru ræktaðar í u.þ.b.
20.000 m2 og heildaruppskera
þeirra var um 450 tonn svo dæmi
séu tekin af helstu tegundum
grænmetis sem ræktað er í gróð-
urhúsum. Áætlað söluverð blóma-
framleiðslunnar 1981 er um 40
milljónir króna og áætlað sölu-
verðmæti sumarblóma, fjölærra
plantna, trjáa og runna í fyrra er
um 6 milljónir króna svo önnur
dæmi séu tekin af framleiðslunni.
Oft hefur í ræðu og riti verið
haft orð á því að sjálfsagt væri að
auka framleiðsluna til að nýta
jarðhitann o.s.frv. Á móti hefur
verið sagt að ekki ætti að vera að
basla við þetta eins og veðurfarið
væri hérna, ódýrara og betra væri
að flytja þessar vörur inn frá
þjóðum sem byggju við hentugra
veðurfar. Mbl. leitaði til Kristjáns
Kristján Benedikts-
son formaður
Sambands
garðyrkjubænda:
Kristján BenedikLsson í garðyrkjustöð sinni.
Skynsam-
legra að stækka stöðv-
Hluti af garðyrkjustöð Kristjáns í Víðigerði í Reykholtsdal. Eins og sjá má stendur Víðigerði við Deildartunguhver og í fjær sést til Kleppjárnsreykja.
komið til leiðar í vor, eftir mikla
baráttu, að pottaplönturnar voru
teknar út af frílista nokkra mán-
uði á ári á svipaðan hátt og hefur
verið með afskornu blómin í nokk-
ur ár. Við erum ekki alfarið á móti
innflutningi heldur viljum við að
stjórn sé á því hvað flutt sé inn og
ekki sé verið að flytja inn vörur
sem við framleiðum og getum
framleitt hér heima. Við erum
alltaf með tollamálin í athugun og
að berjast í þeim. Við höfum í
mörgum tilfellum fengið hlutina
lagaða og er ástandið í tollamálum
okkar ekki svo slæmt núna.
Ég gerði athugun á þessu á garð-
yrkjusvæðum sem hafa sameigin-
lega hitaveitu. Þar -reyndist hita-
kostnaður ekki undir 20% af
rekstrarkostnaði. Sambærileg tala
hjá Dönum er 30% og hafa þeir af
því þungar áhyggjur, þeir eiga erf-
itt í samkeppninni við t.d. Holl-
endinga sem búa við niðurgreitt
gas og eru þeir með enn lægra
hlutfall. Þarna munar því ekki
eins miklu og margir virðast
halda. Þetta liggur m.a. í því að
við þurfum að kynda miklu meira
en þessar þjóðir. Þetta allt gerir
það að verkum að blóm hér á landi
eru dýrari í framleiðslu og því
dýrari út úr búð en erlendis."
en að fjölga þeim
Þannig er hægt að auka framleiðnina til að
mæta verðlækkunum vegna aukins framboðs
arnar
Benediktssonar, garðyrkjubónda í
Víðigerði í Reykholtsdal, en hann
er formaður Sambands garðyrkju-
bænda, til að fræðast um ýmislegt
í sambandi við þessa atvinnugr-
ein.
Kristján var fyrst spurður um
uppbyggingu Sambands garð-
yrkjubænda. „Samband garð-
yrkjubænda var stofnað árið 1955
en það eru 4 félög garðyrkju-
bænda sem mynda það. Þau eru á
helstu ræktunarsvæðum græn-
metis, Garðyrkjubændafélag upp-
sveita Árnessýslu, Garðyrkju-
bændafélag Hveragerðis og ná-
grennis, Garðyrkjubændafélag
Mosfellssveitar og Garðyrkju-
bændafélag Borgarfjarðar. Það
eru rúmlega 100 garðyrkjubændur
í þessum 4 félögum en nokkrir
menn, t.d. á Norðurlandi, við ísa-
fjarðardjúp og í Reykjavík, hafa
ekki með sér félög og eru því ekki
formlega í samtökunum ennþá.
Þeir teljast garðyrkjubændur sem
hafa aðalatvinnu sína af garð-
yrkju og er þá sama hvaða ræktun
þeir stunda."
Með varúð til frelsisins
— Hver eru helstu baráttumál
Sambandsins?
„Þau eru býsna margþætt og
spanna hverskyns hagsmunamál
stéttarinnar. Við höfum barist
mjög fyrir því, garðyrkjubændur,
að fá að hafa einhverja stjórn á
innflutningi, og er þá fyrst og
fremst átt við afskornu blómin og
pottaplönturnar. Við fengum því
í fyrra fengum við óveðurs-
tryggingu í gegn og geta garð-
yrkjubændur núna tryggt gróð-
urhúsin sjálf, það er að vísu ekki
nema skref fram á við því ég tel
ekki síður þörf á að menn geti
einnig keypt sér einhverskonar
ræktunartryggingu. Menn geta
orðið fyrir miklu tjóni þegar rækt-
unin skemmist t.d. í óveðrum eða
vegna sjúkdóma.
Við eigum fulltrúa í tilrauna-
ráði Tilraunastofnunar landbún-
aðarins. Þar eru alltaf einhver
verkefni í gangi og við fylgjumst
mjög náið með þeim. Við teljum
tilraunastarfsemi í garðyrkju
mjög mikilvæga fyrir þessa grein
landbúnaðar, sérstaklega þar sem
það virðist gert ráð fyrir því að
garðyrkjubændum haldi áfram að
fjölga stórlega. Ég tel að það
þyrfti að vera maður í fullu starfi
við Garðyrkjuskólann sem stjórn-
aði allri tilraunastarfsemi í garð-
yrkju. Samband garðyrkjubænda
er samningsaðili við Félag garð-
yrkjumanna og virkum við í því
tilliti sem atvinnurekendur og
þurfum að semja á hverju ári.“
íslenskur staöall
fyrir gróöurhús
Eitt má nefna sem verið hefur
okkar baráttumál lengi. Það er að
gerður verði íslenskur staðall
fyrir gróðurhús. Við höfum átt
viðræður við Byggingastofnun
landbúnaðarins um þetta en þeir
hafa þar til nú nýlega ekki getað
sinnt því vegna tímaleysis. Nú
hefur aftur á móti verið byrjað á
þessu verki af fullum krafti og
verður því komið í viðunandi horf
fljótlega. Hér á landi hafa verið
byggð gróðurhús að ýmsum gerð-
um en því miður misjafnlega
hentugum miðað við íslenskar að-
stæður. Þó gerður yrði íslenskur
staðall, sem væntanlega yrði
strangari en tíðkast erlendis, ætti
það ekki að hindra það að menn
geti haldið áfram að kaupa erlend
tilbúin hús, því í flestum tilfellum
er um minni háttar breytingar að
ræða sem framleiðendur hafa ver-
ið fúsir til að gera.
Á hverju ári hefur Sambandið
gefið umsagnir um ýmis laga-
frumvörp sem hafa verið í smíð-
um. Verulegur áhugi hefur t.d.
verið hjá þingmönnum að breyta
lögunum um Framleiðsluráð land-
búnaðarins í þá átt að auka mjög
frelsi í heildsölu á grænmeti. Við
lögðumst á móti slíkum breyting-
um því við töldum frumvörpin
ganga of langt, við viljum fara
með varúð í að gefa þetta frjálst."
— Hvernig er sölumálum hátt-
að á framleiðsluvörum ykkar?
„Ef við lítum á blómin fyrst, þá
er megnið af öllum blómunum,
bæði afskornum blómum og potta-
plöntum, selt í gegnum 2
heildsölufyrirtæki, Blómamiðstöð-
ina hf. sem er í eigu nokkurra
garðyrkjubænda og er með
75—80% af sölunni og Magnús
Guðmundsson er með 20—25%
sölunnar. Salan fer þannig fram
að söluaðilarnir ákveða verðið í
samráði við garðyrkjubændurna
en síðan er verð gjarnan lækkað
þegar mikið framboð er. Þó mörg-
um finnist blóm dýr þá hafa þau
ekki hækkað eins mikið og margt
annað. Blómasalarnir ná í blómin
á bílum og aka þeim í verslanir á
höfuðborgarsvæðinu."
— Okkar blóm eru dýrari en
erlendis, af hverju?
„Framleiðslutíminn hér er
a.m.k. þrem mánuðum styttri
vegna birtunnar. Rekstrarein-
ingarnar eru mun minni og
óhagkvæmari fyrir bragðið, allur
flutningskostnaður er dýr en við
þurfum að flytja allar okkar
rekstrarvörur inn og einnig fram-
leiðsluvöruna á markaðinn. Því
hefur verið haldið fram að hitinn
okkar væri ókeypis eða mjög ódýr.
Aldrei tekst að
selja allt af öllu
„Svo við höldum áfram að tala
um sölumálin þá er þeim þannig
háttað á grænmetinu að flestir
garðyrkjubændur sem framleiða
grænmeti eru í Sölufélagi garð-
yrkjumanna. Allt grænmetið er
sent til höfuðstöðva Sölufélagsins
í Reykjavík. Þar eru vörurnar
flokkaðar, þar er gæðamat fram-
kvæmt og vörunni ekið í verslanir.
Við viljum alltaf vera að herða
gæðamatið og leggjum metnað
okkar í að ekki slakni á því. Meiri-
hluti garðyrkjubænda telur þetta
sölufyrirkomulag gott, þó ekki séu
nærri allir ánægðir. Verðlagning-
in fer þannig fram að stjórn Sölu-
félagsins, sem er skipuð mönnum
af öllum framleiðslusvæðunum,
ákveður verðið. Það er byrjað með
nokkuð hátt verð á vorin og síðan
fer það lækkandi eftir því sem
framboðið eykst. Það heildsölu-
verð sem nú er á tómötum er það
sama og lækkað var niður í vor
þrátt fyrir hækkanir á nánast öll-
um vörum og þar á meðal öllum
okkar rekstrarvörum. Þrátt fyrir
að verðið sé lækkað tekst ekki að
selja allt af öllu og þá hefur verið
gripið til þess þegar kúfarnir eru
mestir að hafa skyndisölur og þá
er verðið gjarnan lækkað um
helming. Þá hefur salan aukist
verulega fyrstu dagana. En þegar
líður á skyndisöluna minnkar sal-
an og áhrifin hverfa og þá er verð-
ið hækkað aftur í sumarverðið.
Þrátt fyrir þetta hefur verið veru-
leg offramleiðsla á ýmsum fram-
leiðslutegundum t.d.á tómötum í
sumar. Efnagerðin Valur hefur
alltaf tekið mikið af þessari of-
framleiðslu til tómatsósugerðar
og gúrkurnar hafa líka farið
eitthvað í niðursuðu en aldrei er
hægt að búa til verðmæti úr alveg
öllu og verður það því að fara á
haugana. Mér skilst að mjög erfitt
sé að byggja vinnslu á svona of-
framleiðslu og verður því að leita
annarra leiða til að koma offram-
leiðslunni í verðmæti. Það sem
helst kæmi til greina og er í at-
hugun núna er að frysta græn-
metið og koma því á markað síðar.
Þrátt fyrir að ekki séu alveg allir
grænmetisframleiðendur í Sölufé-