Morgunblaðið - 24.12.1982, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 24. DESEMBER 1982
23
Björn í Bæ hefur m.a. fengist svolítið við útskurð, en þarna eru blekbyttuumgjörð og rammi, sem hann hefur skorið út. Myndin í rammanum er af konu hans, Kristínu Kristinsdóttur.
hendi sé veifað. Líklegast var það í
desember 1933 að Helgi og sonur
hans hugðust reka fé sitt til beit-
ar. Ráku þeir það í tveimur hóp-
um. í fremri hópnum var forystu-
ær sem með engu móti vildi fara á
þá haga sem ætlað var en setti sig
beint til norðurs í þveröfuga átt
við það sem fénu var ætlað að
fara. Hinum hópnum sem í voru
um 20 kindur, var með naumind-
um hægt að koma á góða haga við
Gönguskarðsá. Um hádegi þennan
dag gerði eins og hendi væri veif-
að, eina mestu foráttustórhríð.
Var strax brugðið við til að smala
fénu og eingöngu vegna þess að
forystuærin var í hópnum sem
norður fór og átti því undan veðri
að sækja til fjárhúsa. Við illan
leik var hægt að koma fénu undan
veðri. Þá voru eftir þær 20 kindur
sem reka þurfti beint á móti veðri
til húsanna en um þær þurfti ekki
að hugsa. 17 af þeim hrakti í ána
og þar drápust þær en þrjár
fennti, en varð þó bjargað síðar.
Það var ekki að undra að menn
veltu því fyrir sér hvort forystu-
ærin hefði vitað um hríðina og af
hvaða átt hún kæmi.
Rjúpan taldi 20 unga
Eitt sinn snemma sumars gerði
Helgi í Tungu sér það til gamans
að labba upp á svokallaða Trölla-
kirkju þar sem sézt vítt yfir
Skagafjörð. Var þetta skemmti-
ferð og til þess gjörð. Þegar upp á
fjallið kom vildi það til að Helgi
styggði upp rjúpu af ungahreiðri.
Var þetta mikill fjöldi af ungum
sem fóru í allar áttir óg fannst
Helga furðu gegna. Tók hann nú
upp á því að fela sig og sjá til
hvernig fjölskyldu þessari reiddi
af.
Rjúpan kom fyrst að hreiðrinu
og fór strax að kalla og kvaka og
smátt og smátt fóru ungarnir að
tínast að. Helgi taldi jafnóðum og
þeir komu. 18 voru komnir og
skriðu þeir undir vængi rjúpunn-
ar. Leið nú nokkur tími, 15—20
mínútur, en alltaf kallaði rjúpan,
og allt í einu komu tveir vappandi
og skriðu einnig undir væng móð-
urinnar, sem gat varla breitt
vængi sína yfir allan þennan
fjölda. Þegar tveir siðustu voru
komnir hætti rjúpan skyndilega
að kalla og kvaka og leit því út
fyrir að hún væri ánægð og viss
um að allir væru komnir til skila.
Greinilegt var að rjúpa þessi hafði
tekið í fóstur unga frá grannrjúpu
sinni, því stutt frá var autt hreið-
ur og ræfill af rjúpu, líklega tætt
af fálka. Ekki sá Helgi nein merki
um að karrar væru þarna nálægir.
Þetta er eitt af því sem hálærðir
menn geta ekki skilið, en vart er
hægt að kalla þetta skynlausar
skepnur.
Fyrir neðan tún á Lóni í Viðvík-
ursveit hafa þau hjónin Jófríður
og Gunnar frá Lóni búið sér vina-
legt aðsetur. Þar eru klettar í
nánd sem eitt sinn voru taldir að-
setur huldufólks. Þar er skjól
næstum fyrir öllum áttum og
austari Héraðsvötn renna þar til
sjávar skammt frá. Þarna hafa
þau hjón girt af viðfelldið svæði
og plantað og gróðursett mikið af
trjágróðri og blómum, svo að segja
má að þarna sé unaðsreitur. I
þessum lundi hafa fuglar einnig
tekið sér bústað og alið upp sín
afkvæmi. Þeir venjast hjónunum
og eru síður en svo hræddir við
þau. Þeir finna sjálfsagt og vita að
þarna hafa þeir griðland. Öðru
máli gegnir ef ókunnugir eða kisa
koma í heimsókn. Þá' er flogið í
burtu eða lítið látið á sér bera.
Rjúpa hefur verið þarna hjá
þeim innan girðingar og vappar
næstum við fætur þeirra með un-
gana þegar sá tími er kominn.
Undarlegt er að það er eins og
rjúpan skilji þau, skilji þegar tal-
að er til hennar í skipunar- eða
gælutón. Þarna ríkir sýnilega
skilningur og vinátta milli manns
og fugls.
I æðarvarpinu á Lóni, sem er
eitt það þéttasta á landinu, ganga
þau hjónin á milli hreiðra og
klappa kollunum án þess að þær
hreyfi sig. Það er raunar viður-
kennt í öllum varplöndum æðar-
fugls að skilningur og vinátta
manns og fugla, eins og raunar við
öll dýr, skapar öruggt og traust
samband."
Ekki alltaf kyrr
í rúminu
Við Björn í Bæ vikum nú talinu
aftur að mannanna börnum og
aftur urðu hnyttin tilsvör til um-
ræðu.
„Veturinn 1982,“ sagði Björn í
Bæ, „hætti séra Leó Júlíusson
prestskap á Borg á Mýrum og í
Borgarnesi og var því brauði þá
slegið upp til umsóknar. Fjórir
umsækjendur sóttu prestakallið
og lögðu allir nokkuð kapp á að
þóknast fólkinu, sérstaklega í
Borgarnesi þar sem fjöldinn varð
mestur. Gengu þeir hús úr húsi og
á vinnustaði og töluðu við fólk sér
til liðveizlu.
í Kjötiðnaðarstöð KB í Borg-
arnesi kom einn umsækjandi og
talaði mjög líflega við fólkið sem
þar vann. Þar á meðal var einn
starfsmaður, öldungur, sem hafði
eignast 14 börn og komið þeim vel
upp. Presturinn spurði öldunginn
rækilega út í þetta, en segir síðan:
„Ekki hefur þú alltaf legið kyrr í
rúminu þínu, vinur minn. Þetta
var tvírætt og þótti svo vel að orði
komizt að allir á staðnum urðu
ákveðnir í að fylgja honum í kosn-
ingunum og svo fór að þessi prest-
ur hlaut flest atkvæði, ef til vill
fyrir sín vel heppnuðu tilsvör við
kjósendur."
Að gleyma sér
í hita leiksins
Ég spurði Björn hvort hann
hefði einhvern tíma lent í lífs-
háska til sjós eða lands?
„Ég veit að ég hef oft teflt á
tæpasta vað, til dæmis í bjarg-
ferðum í Drangey þegar maður fer
svo langt á syllunum að ekki er
unnt að snúa sér við, en ég hef
alltaf sloppið við mannraunir. í
sjósókninni kom það fyrir og kem-
ur fyrir enn, ef maður lendir í
fiskiríi, að maður gleymir sér al-
gjörlega í hita leiksins, tapar
skynseminni. Ég var til dæmis eitt
sinn að draga fyrir og fékk mjög
góðan drátt, sem ég var að missa
vegna þess hve netin voru bunkuð,
að minnsta kosti 30 sjóbirtingar
voru í, og ég hreinlega kastaði mér
í sjóinn til þess að reyna að ná
einhverju, bjarga einhverjum fiski
á land.
Nei, ég hef blessunarlega losnað
við slík áföll og ekki var hættunni
fyrir að fara í tómstundum mín-
um. Þær hafa tengst mest mínu
starfi, hreppamálum, söngmálum
og fleiru, en síðustu árin finnst
mér mjög gremjulegt að það þjak-
ar mig að hafa ekki nóg að gera.
Það eina sem ég geri nú er að
skrifa og lesa og ég hef dútlað við
að mála þegar mér leiðist mest að-
gerðarleysið.
Ég málaði lengi leiktjöld fyrir
ungmennafélagið og þeirri hreyf-
ingu á ég mikið að þakka. Þar
lærði ég fyrst að koma fyrir mig
orði og jafnvel að setja niður
hendingar í óbundnu máli, það var
mikið gert í því að þjálfa fólk í
slíku. Nú er ég einn eftir að því
unga fólki sem stjofnaði ung-
mennafélagið 1918. Það má því
segja að maður muni tímana
tvenna og mikið vatn er til sjávar
runnið síðan .ég fékk hingað i
sveitina fyrstu sláttuvélina.
Það fyrsta sem ég man eftir mér
var það að ég villtist inn í gamla
bæinn, lenti inni í hlóðareldhús-
inu, en það hafði verið flutt úr
þeim bæ 1901 og í nýjan bæ 1902.
Ég var líklega þriggja ára gamall
þegar þetta gerðist, en nú eru 80
ár að baki og ég held að ég megi
fullyrða að uppistaðan í mínu lífi
sé einhverskonar góðvilji til fólks-
ins sem ég lifi með. Ég hef alltaf
verið sáttur við stað og stund í
stóru, en einstaka sinnum hefur
lífið kennt mér að ekki er alltaf
allt baðað geislum.“
Á síðari árum hefur Björn í Bæ fengist svolitið við að mála í frístundum sinum og hér er ein mvnda hans.
\