Morgunblaðið - 01.03.1983, Blaðsíða 46

Morgunblaðið - 01.03.1983, Blaðsíða 46
26 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MARS 1983 Listamenn — Skemmtikraftar — Angurgapar — Kraftaverkamenn Í siuttu méii— MARKMENN Nú skal horft aöeins um öxl, það er til ársins 1970, og staðurinn er Guadalajara í Mexíkó. Þar fer fram leikur Englands og Brasilíu í undanúrslitum heimsmeistara- keppninnar í fótbolta. Brasilíski sóknarmaðurinn Jairzinho brunar upp hægri kantinn og gefur fyrir markið, og boltinn virtist ætla að hanga í loftinu endalaust. Það sem skeði eftir þetta útskýrir Gordon Banks, sem stóð í enska markinu þennan dag. • Sá elsti, reyndasti og frœgasti er án efa ítalski markvðrðurinn Dino Zoff sem enn er í fullu fjöri 42 ára gamall. Hann leikur með Juventus á Ítalíu. Hór sóst hann verja í leik með ítalska landsliöinu. Hann stóð á hátindi fræðgar sinnar er hann tók á móti heimsbikarnum er Ítalía sigraöi í HM-keppninni á Spáni síðastliöið sumar. „Ég var búinn aö dekka stöng- ina fjær og þegar boltinn byrjaði að missa hæö, hljóp ég út í mitt markiö. Ég var alveg öruggur á því aö enginn gæti náö fyrirgjöfinni, svo há var hún. En þá kom ég auga á Pelé sem kom æöandi úr gagn- stæöri átt. Hann virtist stíga hærra og hærra til lofts þangaö til hann náöi aö skalla boltann aö markinu. Þetta var hörkuskalli sem snerti jöröina alveg út viö hægri stöngina og þaö á línunni. Ég kastaöi mér af staö og náöi aö slá boltann upp og yfir slána. Þetta vil ég meina aö hafi veriö min besta markvarsla á mínum knattspyrnuferli." Pelé varð aö vonum ekki jafn ánægöur með sinn hlut. „Fyrst hat- aöi ég Gordon Banks meira en nokkurn annan mann, sem ég haföi mætt á fótboltavellinum. Ég neitaöi aö trúa þessu sem skeö haföi. En þegar mestu vonbrigöin voru yfirstaöin, fagnaði ég honum í hjarta mér. Þetta var sú albesta markvarsla sem ég hef nokkru sinni séð.“ Sígilt einvígi Tvelr stórkostlegir þættlr. Fyrst framúrskarandi skallabolti, sem var varinn á svo snilldarlegan hátt aö viöbrögö markmannsins munu seint fara úr minnum manna er þetta sáu. Samprófunin á milli markmanns og sóknarleikmanns i upplögöu marktækifæri heyrir undir hiö sí- gilda einvígisform hvaö knatt- spyrnu varðar. Þessu má líkja viö einvígi riddara, þar sem þeir komu æöandi hvor á móti öörum, nema þar var spurningin ekki um mark heldur líf eöa dauöa. í bók sinni „Die Faszination des Fussballs“ talar hinn vestur-þýski félagsfræöingur Gerd Hortleder um knattspyrnuna sem siöabálk þegar þrjár persónur séu höfuö- paurarnir, þar sem spil þeirra geti gert þá aö hetjum, og jafnframt aö lítilsvirtum leikmönnum sem lítiö veröi tekiö eftir nema þá á verri veginn. Þaö er gamall talsháttur sem segir aö markmaöurinn og sá er spilar á vinstri vængnum þurfi aö vera alveg sérstakir menn, til aö geta skilað sínu hlutverki vel. Hiö sálarlega álag sem er á síöasta virki liðsins getur oft á tíöum veriö mikiö. Mistök sem markmenn gera eru oftast afdrifamikil og þegar þeir reyna aö bæta alvarlegar skyssur hljóta þeir ætíö minna um- buröarlyndi en t.d. framlínumaöur- inn sem hefur brennt af í upplögöu færi en bætir þaö síöan upp með því aö skora sigurmark í sama leik. Þaö hlýtur alltaf að vera hug- lægt mat, hvaöa markmenn hljóta nafnbótina „á heimsmælikvarða" en jafn þýöingarmikið hrósyrði sem þaö gerir ráö fyrir miklum stööugleika. Sem sagt, hann verö- ur aö vera gegnumgangandi góöur yfir langt tímabil. Þaö þýöir þaö náttúrulega samtímis aö maöur sem náö hefur langt missi ekki sjónar af toppnum, þar sem hann sýni sjaldan miölungsmarkvörslu. Stöðugleikastaöreyndin hefur mikiö meö æfingu aö gera og síö- an veröa menn aö öölast mikla reynslu á milli stanganna, og þaö er ekki fyrr en maöurinn er oröinn 25—26 ára aö hann geti talist til markmanns á heimsmælikvarða. Fyrrum landsliösmarkmaöur Englands, Frank Swift, haföi sína eigin útskýringu á því af hverju maöur skyldi vera út af fyrir sig meö því aö taka sér stööu á milli stanganna. „Maöur veröur stökkur á því aö standa þarna og horfa á hina spila." Næstum allir myndu vilja sam- þykkja þaö aö Englendingarnir Ray Clemence og Peter Shilton yröu settir á listann yfir bestu markmenn heims — burtséö frá því hvernig maður skilgreinir hug- takiö „á heimsmælikvaröa". Meö þeirra óviöjafnanlegu breytni utan vallar sem innan falla þeir illa inn í þann ramma sem stimplar marga markmenn sem fífldjarfa þumbara — og hvorki Clemence né Shilton geta harmað þaö sem þeir í ára- raöir hafa séö félaga sína í lands- liöinu eða félagsliöum framkvæma fyrir framan mörkin. Utan Englands stendur Shilton ögn hærra í einkunnastiganum en Clemence, sem má einkum rekja til þeirrar sýningar er hann hélt þegar Nottingham Forest sigraöi Hamburger SV 1—0 og tryggöi sér þar meö titilinn Evrópumeistari fé- lagsliða, annaö áriö í röö. Síöan áriö 1977, aö Ron Greenwood varö framkvæmda- stjóri enska landsliösins, hefur hann skilyröislaust taliö þá jafn- góöa í markinu. Þeir félagar eru látnir vakta markið til skiptis í enska landslið- inu. Út frá hinum venjulega skiln- ingi á því hvers lags ábyrgö og skylda felast í því aö vera fram- kvæmdastjóri landsliös er þaö óneitanlega freistandi aö setja út á Greenwood í þessu efni þar sem hann nánast ræöst á garðinn þar sem hann er lægstur meö því aö taka enga afstööu til markmann- anna á annan hátt en þennan. Eins og Kevin Keegan, byrjaði Ray Clemence feril sinn í Scun- thorpe og haföi hann spilað 470 deildarleiki fyrir Liverpool þegar hann gekk í raöir Tottenham, og varö þar með bjargvættur liösins þar sem mikil markmannsvand- ræöi voru á þeim bæ. Clemence getur státaö sig af meti sem kannski aldrei veröur slegiö j ensku knattspyrnunni. Á einu tímabili fékk hann aöeins á sig 16 mörk í 42 leikjum. Á feröalögum meö enska lands- liðinu deila þeir félagar, Clemence og Shilton, alltaf meö sér herbergi. Maöur skyldi ætla aö þaö væri ósk þeirra þar sem þaö væri sálfræöi- lega séö öruggara. Þaö er nú samt ekki svo, þar sem þeir eru hinir mestu mátar og leggja fullkomna blessun sína á þaö að Ron Green- wood skiptir frá leik til leiks. Sem ungur markmaöur var Peter Shil- ton talinn hafa markvörsluna meira í blóö borna en Clemence; hann lék aöeins 16 ára gamall í Leicest- er en stóö þar í skugga hins fræga lærimeistara síns, Gordon Banks. Seinna skipti hann yfir í Stoke en hafnaði síöan 1977 í Nottingham Forest. Banks gerir viðvart England þarf ekki aö kvarta á meöan þessir tveir öndvegis menn standa í markinu, og raunar er mælikvaröinn yfir markmenn hærri í Englandi en flestum öörum lönd- um, meira aö segja Þýskalandi. Þaö útilokar þaö hins vegar ekki aö Englendingar koma aö öllum líkindum til meö aö eiga í vand- ræöum meö menn þegar þeir Shilton og Clemence heyra fortíð- inni til. Forveri þeirra, Gordon Banks, talar um þaö að England hafi misst heila kynslóö mark- manna í þau 10 ár sem Clemence og Shilton hafa veriö á toppnum. „Ungu mennina vantar leikreynslu, einhverja stórleiki, sem kostar þaö aö þeir gera afgerandi mistök á mikilvægum augnablikum. En ein- mitt þeir sem hafa enga reynslu eru hreint ekkert góöir.“ Þessi orö má skiija þannig aö þeir félagar hafi átt keppinauta í Englandi, enda er ekki hægt aö taka þaö sem gefiö aö þeir séu þeir bestu í Englandi. Pat Jennings var áriö 1977 seld- ur frá Tottenham til Arsenal fyrir 40.000E. Þrjátíu og sjö ára aö aldri telst Jennings ennþá til afburöa- markmanns. „Ég gæti þess vegna tekið þátt í HM-keppninni 1986. Þessa stundina get ég ekki sagt til um þaö hvenær ég hætti, eöa hvaö ég muni aðhafast þegar sá dagur rennur upp.“ Jennings, markmaö- urinn meö stóru krumlurnar, sté sín fyrstu íþróttaskref í keltneskum fótbolta. Hann geröist síöan at- vinnumaður hjá Watford 1962 og hóf aö leika meö noröurlandsliöinu 15. apríl 1964. Nokkrum mánuöum síöar fór Jennings tii Tottenham þar sem hann átti aö taka viö af Skotanum Bill Brown. Eftir nokkur tímabil var hann síðan kominn á fulla ferö á White Hard Lane og þar meö var stórkostlegur ferill hafinn. Enskir íþróttafréttaritarar völdu hann sem knattspyrnumann ársins 1973 og áriö 1976 var hann sæmdur sama titli af PFA, félags- samtökum leikmanna sjálfra. Flestir Bretar myndu örugglega halda því fram aö bestu markmenn heims væri aö finna í þeirra rööum — en væru hins vegar reiöubúnir aö meötaka þá ef markmenn ann- arra þjóöa næöu aö sýna jafn mik- iö. Þegar England vann Spán í Barcelona 1980, 2—0, stóö Peter Shilton eins og þvara í markinu og varö vitni aö því hvernig Luis Arc- onada, markmaður Spánar, fram- kvæmdi hvert kraftaverkiö á fætur ööru hinum megin á vellinum. Bjargaöi hann þar meö liöinu frá stórtapi meö hreint snilldarmark- vörslu. Hann var andlit spánska liösins, og var haft á oröi eftir leik- inn aö þótt Spánn heföi ekki gæfu- legu liöi á aö skipa, heföu þeir al- tént í sínum rööum besta mark- mann heims. Arconada staöfesti fyrri umsögn er liöin leiddu saman hesta sína aö nýju þremur mánuöum síöar. Eng- land vann þá 2—1 en aðeins á síöasta fjórðungi leiksins bjargaöi Arconada fjórum sinnum skotum sem voru rakin mörk. Luis Smaria Arconada Echarri stendur dags daglega í marki Real Sociedad í San Sebastian. Hann er fæddur í samnefndum bæ og er hann í El Pais Vasco, noröurhluta Spánar, þ.e. baskasvæöunum. Margir af frægustu spönsku mark- mönnum síðustu ára koma einmitt frá héruöum baska, nema þá þeir Iribar frá Attletico Bilbao, Urruti og Artola, sem slást um stööuna hjá Barcelona. Áriö 1976, þegar Arconada haföi öölast fast sæti sem mark- maður í San Sebastian kom hann fram í ólympíuliði Spánar. Hann komst í A-landsliðiö ári síðar og vakti þaö mikla undrun, þegar þjálfarinn tók hann framfyrir Migu- el Angel frá Real Madrid fyrir HM-keppnina í Argentínu. Á síö- ustu árum hefur Arconada veriö undantekningarlaust markmaöur númer eitt á Spáni. Hann verður aö teljast maöurinn á bak viö þaö aö á endanum tókst félagi úr röö- Nokkrir frægir markmenn Frantisek Planicka f. 1904 Spilaöi 16 ár fyrir Slavia Prag og lék 75 landsleiki fyrir Tékkóslóvakíu á árunum 1928—1938. Planicka var maðurinn á bak viö HM titil- inn 1934 er liöiö vann ítaiíu 2—1. Áriö 1938 mætti Tékkóslóvakía Brasilíu í HM keppninni, og spilaöi Planicka þá 35 mínútur handleggsbrot- inn, en staðan var þá 1 — 1 og komiö fram í framlengingu. Þetta atvik varö til þess aö hann varö aö binda endi á feril sinn sem landsliösmaður, en leikurinn tapaðist 2— 1 eft- ir aö Planicka haföi yfirgefiö markiö. Roque Maspoli f. 1921 Geröi kraftaverk á milli stanganna, bæöi stór og smá, þegar hann 1950 var aöal- maðurinn á bak viö heims- meistaratitil Urúguay er liðið vann Brasilíu 2—1. Maspoli stóð einnig í markinu þegar Urúguay komst í undanúrslit í Sviss 1954. Hann gerðist síö- an þjálfari, og fórst þaö vel úr hendi. Var meöal annars meö stórliöiö Penoral og síðan 1979 meö landsliöiö. Sepp Maier f. 1944 Josef Dieter Maier eins og hann heitir fuilu nafni, þurfti aö hætta knattspyrnuferli sín- um 1979 eftir aö hafa lent í hrikalegu umferöarslysi. Hann spilaöi 95 landsleiki á árunum 1965—1979 og stóö t.d. i markinu er Vestur-Þýskaland varö HM meistari 1974 og Evrópumeistari 2 árum siöar. Lék meö Bayern Múnchen: fjórum sinnum Evrópumeist- ari, fjórum sinnum v-þýskur meistari, fjórum sinnum bik- armeistari. Hreinn skemmti- kraftur sem kom oft fram i sjónvarpi og sýndi hæfiieika sína. Kalle Svenson f. 1929 Sem kornungur markmaö- ur sat hann á varamanna- bekknum þegar Svíþjóö vann gull í ólympíuleik i London 1948. Á tímabilinu 1949—1958 náöi Kalle aö spila 73 A-landsleiki, sem er met, hjá sænskum mark- manni, eöa þangaö til í fyrra aö Ronnie Hellström sló þaö met. Kalle Svenson sem spil- aöi meö Hálsingborg sýndi þaö í HM keppnunum 1950 og 1958 aö hann er einn besti knattspyrnumaöur sem Sví- þjóö hefur átt í gegnum tíö- ina. Seinna tók hann aö sér þjálfun, auk þess sem hann fór aö iöka badminton. Ný- lega varö hann fyrir hjarta- áfalli, en náöi heilsu aftur sem læknar segja aö hann megi þakka járnvilja sínum. Gordon Banks f. 1937 73 landsleikir fyrir Eng- lands hönd, var meö í HM-keppninni 1966 og 1970, og sýndi slíka takta aö hann fékk nafnbótina „heimsins besti markmaöur". Banks spilaöi 500 deildarleiki og byrjaöi fyrst að spila í lands- liöinu þegar hann var í Leic- ester. Var seldur til Stoke 1967, og var fylgt eftir af Pet- er Shilton, sem seinna tók viö af Banks í landsliöinu. Banks meiddist á auga í bílslysi 1972 og spilaöi eftir þaö í Suöur- Afríku og Bandaríkjunum. Er i dag framkvæmdastjóri fyrir áhugamannalið Telford.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.