Morgunblaðið - 24.07.1983, Síða 4

48
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLÍ 1983
Skálholtekirkja 20 ára:
„Hún er nú veg-
legasta kirkja
á voru landi“
— sagði Ásgeir Ásgeirsson fyrrv.
forseti íslands við vígsluathöfnina
Um þessar mundir eru tuttugu ár liðin frá vígslu
Skálholtskirkju, en 21. júlí 1963 vígði dr. Sigur-
björn Einarsson, þáverandi biskup íslands, kirkj-
una í viðurvist fjölda manns. 8 biskupsvígðir prest-
ar voru við þessa athöfn og aðstoðuðu við vígsluna.
Það voru fyrrverandi biskup íslands, dr. Ásmundur
Guðmundsson, vígslubiskuparnir Bjarni Jónsson
og Sigurður Stefánsson og einn biskup frá hverju
hinna Norðurlandanna.
Kirkjan er fögur og tignarleg og á
þó eftir að klæðast fullum skrúða.
Hún minnir á dómkirkju Brynj-
ólfs biskups. Hún helgast af mik-
illi sögu. Hún er heilagur völl-
ur... Hér reika svipir margra
hinna ágætustu manna fortíðar-
innar. Kirkjan er nýbyggð og ný-
vígð og þó finnst mér á þessari
stundu hún vera aldagömul. Hin
ósýnilega Skálholtskirkja hefir
alltaf fyrirfundist og stígur nú
fram í allri sinni tign ... “
Minningar tengdar
Við vígsluhátíðina lék dr. Páll
ísólfsson á pípuorgl, sem Danir
höfðu veitt kirkjunni að gjöf, og
dr. Róbert A. Ottósson söngmála-
stjóri stjórnaði söngsveit er hlotið
hafði nafnið Skálholtskórinn. Að
vígsluathöfninni lokinni flutti dr.
Bjarni Benediktsson dóms- og
kirkjumálaráðherra, sem veitti
endurreisn Skálholtsstaðar mik-
inn stuðning og áhuga, ræðu og
afhenti Þjóðkirkju íslands fyrir
hönd ríkisstjórnarinnar, Skál-
holtsstað til eignar og umráða. {
ávarpi sínu mæltist dr. Bjarna
m.a. svo: .... það var ekki einung-
is metnaðarmál heldur ærusök að
veita staðnum þá ytri ásynd, sem
sómi væri að. Það hefir nú tekist
með byggingu dómkirkjunnar,
sem verið var að vígja. Hún er í
sjálfu sér hið fegursta hús og til
þess löguð að endurvekja þær
minningar sem við Skálholt eru
tengdar... Vonandi verður giftu-
ríkur árangur af þessu frumkvæði
á tímum sívaxandi alþjóðlegs
samstarfs, þegar meira liggur við
en nokkru sinni fyrr, að bræðra-
Endurreisn
Skálholtsstaðar
Segja má að bygging dómkirkj-
unnar í Skálholti hafi verið fyrsta
skrefið til endurreisnar Skál-
holtsstaðar, en hann hafði þá ver-
ið í niðurníðslu og vanræktur í 150
ár. — í upphafi gaf Gissur biskup
ísleifsson ættaróðal feðra sinna,
Skálholt, til biskupsseturs og sátu
þar helztu kirkjunnar menn á ls-
landi margar aldir. — En í lok 18.
aldar, sem var tími harðinda og
ófrelsis, hraktist biskup staðarins
frá Skálholti. Þá stóð enn dóm-
kirkja Brynjólfs biskups Sveins-
sonar, sem var reist um 1650, og
þótti glæsileg smíð. — Eins og áð-
ur sagði sigldi í kjölfarið mikið
niðurlægingartímabil Skálholts-
staðar, en eftir heimsstyrjöldina
síðari hófust nokkrir áhugamenn
handa um eflingu hans og var
Skálholtsfélagið stofnað 1948 í því
skyni.
Einkum fyrir atbeina félagsins
tókst að vekja áhuga almennings
og stjórnvalda á uppbyggingu
Skálholtsstaðar. Dr. Sigurbjörn
Einarsson biskup var einn upp-
hafsmanna endurreisnar hins
foma biskupsseturs og var for-
maður Skálholtsfélagsins, en
Magnús Már Lárusson hafði for-
ystu um framkvæmdir við Skál-
holtskirkju. Arkitekt hennar var
Hörður Bjarnason, húsameistari
ríkisins og yfirsmiður var Guðjón
Arngrímsson byggingarmeistari.
Auk þeira lagði fjöldi manns hönd
á plóg til að Skálholt gæti endur-
heimt virðingarsess í sögu þjóðar-
innar. — Við vígsluathöfnina 1963
sagði dr. Sigurbjörn biskup Ein-
arsson m.a. um kirkjuna: „Kirkjan
er komin og hún hefir öll skilyrði
til þess, sakir síns yfirbragðs og
búnaðar, að vera þjóðarhelgidóm-
ur. En auk alls annars hefir hún
það, sem engin önnur nýreist
kirkja hefir. Hún stendur á grunni
Skálholtskirkna hinna fornu, á
kirkjugrunni Gissurar hvíta, á
þeim stað, þar sem mestu skör-
ungar og andans menn og bæn-
heitustu synir iandsins hafa flutt
heilagt orð og heilagt bænamál. I
skjóli þessarar kirkju verður nú
hafin gróðursetning, uppbygging
andlegrar, trúarlegar miðstöðv-
ar.“
Merkur forn-
leifafundur
Ásgeir Ásgeirsson, þáverandi
forseti íslands, lagði hornstein að
Skálholtskirkju 24. júnf 1956 í
biskupstíð dr. Ásmundar Guð-
mundssonar, sem átti sæti í bygg-
ingarnefnd Skálholts. En tveimúr
árum áður, 1954, varð merkur
fornleifafundur í dómkirkju-
grunni Skálholtsstaðar. Þá fannst
sú steinþró eða — kista úr mó-
bergi, sem segir frá i sögu Páls
biskups Jónssonar. Á biskup sjálf-
ur að hafa látið úthöggva hana og
verið síðan lagður þar í eftir and-
lát sitt 1211.
í grein, sem Kristján heitinn
Eldjárn, fyrrverandi forseti og
þjóðminjavörður, ritaði í Morgun-
blaðið 21. júlí 1963, en hann var
einn þeirra sem fundu steinþróna,
segir m.a.: „Ekki er nú til á Norð-
urlöndum nein steinkista frá mið-
öldum, sem jafnast geti við þessa,
og meðal íslenzkra minja mun nú
naumast hægt að benda á áhrifa-
meira sögulegt tákn en þetta
hvílurúm hins glæsilega Odda-
verja frá gullöld Islands."
Kirkjan er fögur
Eins og vænta mátti skipaði
vígsludagur Skálholtskirkju veg-
legan sess í brjóstum margra Is-
lendinga og var mikið fjallað um
hann í blöðum. — Sem dæmi um
mikilvægi þessa dags má nefna að
forseti Islands veitti, að tillögu
dóms- og kirkjumálaráðherra, all-
mörgum afbrotamönnum náðun
frá eftirstöðvum refsivistardóma.
Talið er að um 6 þús. manns hafi
sótt sjálfa vígsluhátíðina þrátt
fyrir hvassviðri, þ.á m. forseti ís-
lands, ríkisstjórn, prestar, og
fjöldi innlendra sem erlendra
gesta. Ávörp fluttu m.a. þáverandi
forseti (slands, Ásgeir Ásgeirsson,
og þáverandi dóms- og kirkju-
málaráðherra, dr. Bjami Bene-
diktsson. í ávarpi sínu komst for-
setinn svo að orði: „Skálholts-
kirkja var og verður dómkirkja.
Minna nafn hæfir henni ekki. Hún
er nú veglegasta kirkja á voru
landi, svo sem áður var. Kirkju-
smíðin hefir tekist með ágætum.
Skjalið um kirkjusmíðina sett í hornstein Skálholtskirkju. Á grunninum sjálfum fyrir miðju stendur Hörður
Bjarnason húsameistari ríkisins.
Hér les dr. Ásmundur Guðmundsson fyrrv. biskup íslands úr plaggi því sem hafði upplýsingar um smíði Skálholts-
kirkju að geyma og sett var í hornstein kirkjunnar er lagður var 1956. Á hegri hönd er Bjarni Jónsson vfgslubiskup
Skálholtsstiftis. En einnig má sjá arkitekt kirkjunnar Hörð Bjarnason húsameistara ríkisins og Hilmar Stefánsson
bankastjóra auk biskupa frá hinum Norðurlöndunum og presta.