Morgunblaðið - 25.09.1983, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. SEPTEMBER 1983
25
allir aðrir mundi ég aðeins sitja á
kaffihúsi og drekka bjór.“
FLÚÐI FRÁ NOREGI
I ófriðarlok hörfaði Degrelle frá
rússnesku vígstöðvunum með leif-
um Vallónaherdeildarinnar og tók
þátt í síðustu örvæntingarfullu til-
raununum til að stöðva sókn Rússa
til Berlínar. Hann var staðráðinn f
að ljúka bardagaferli sínum með
glæsibrag og fór til fundar við
Himmler yfirmann sinn í nýjum
aðalstöðvum hans nálægt Kiel til
að ráðfæra sig við hann. Himmler
sagði honum frá dauða Hitlers og
fréttin fékk mikið á hann.
Belgískir og franskir hermenn
Degrelles voru komnir til Dan-
merkur og voru þar á víð og dreif
svo að hann gat orðið leiðtoga sín-
um að takmörkuðu liði. Hann sagði
Himmler að hann ætlaði til Dan-
merkur og síðan Noregs, þar sem
hann mundi halda áfram barátt-
unni gegn bolsévisma unz yfir lyki.
Þegar hann spurði Himmler hvað
hann hygðist fyrir benti hann ho-
num á eiturhyiki uppi í sér.
Degrelle flúði um Danmörku til
Noregs og hitti að máli Vidkun
Quisling í konungshöllinni 7. maí,
daginn sem herir Þjóðverja gáfust
upp án skilyrða. Quisling virtist
gersamlega bugaður. Næsta hálf-
tíma talaði hann aðeins um veðrið
og Degrelle hvarf vonsvikinn á
braut. Hann leit svo á að hann
hefði gert allt sem í hans valdi stóð
og veitt viðnám unz yfir lauk.
Síðan gekk hann á fund dr. Jos-
efs Terbovens, þýzka ríkiskomm-
issarsins, í höll ólafs ríkisarfa.
Degrelle var boðið í glas eins og
allt væri með felldu. „Eg hef beðið
Svía að veita þér hæli, en þeir
neita,“ sagði Terboven. „Ég vonaði
að ég gæti sent þig til Japan í kaf-
bát, en uppgjöfin er svo alger að
kafbátar komast ekki úr höfn.“
Hins vegar hafði Terboven einka-
flugvél Speers tiltæka og spurði:
„Viltu freista gæfunnar og reyna
að fljúga til Spánar í kvöld?"
Adalatödvar rexista í
BrUasel, þaktar áróó-
ursspjöldum og slag-
oröum í kosningunum
1936, þogar þoir uhnu
óvæntan sigur.
Klukkan átta um kvöldið sótti
flugmaður þakinn heiðursmerkjum
Degrelle, sem var enn í einkennis-
búningi SS. Norðmenn höfðu fag-
nað uppgjöf Þjóðverja um daginn
þrátt fyrir nærveru þýzka her-
námsliðsins og enn var mikil um-
ferð á götum Oslóar þegar þeir óku
út á flugvöll. Nokkrir forvitnir
vegfarendur tóku eftir þeim, en
þeir voru ekki stöðvaðir. Laust eft-
ir miðnætti hóf flugvélin sig á loft.
Vegalengdin frá Ósló til
Pýreneafjalla var 2.150 km, en
flugþol vélarinnar aðeins 2.100 km
og Degrelle segir að engin leiðsagn-
arkort hafi verið í flugvélinni.
Flugvélin varð benzínlaus og flug-
maðurinn nauðlenti I sjónum rétt
hjá San Sebastian í Baskahéruðun-
um. Degrelle beinbrotnaði á fimm
stöðum, en var kominn heilu og
höldnu til griðlands Francos.
SK JÓLST ÆÐINGUR
FRANCOS
Hann varð að dveljast 15 mánuði
í sjúkrahúsi og segir að dvölin þar
hafi komið í veg fyrir að hann var
framseldur. Hann hafði hitt
Flóttamenn í Belgíu
eftir innróa Þjóóverja í
maí 1940.
Franco þegar hann dvaldist þrjár
vikur á Spáni í borgarastríðinu og
nú kom Franco honum til hjálpar.
„Hann fyrirskipaði brottvísun
mína, en sagði mér frá því,“ sagði
Degrelle. „Hann afhenti mér fölsuð
skilríki til að gera mér kleift að
fara í felur og gaf mér 25.000 pes-
eta í kaupbæti.“
„Að lokum heimtaði bandaríski
sendiherrann, sem beitti hann
mestum þrýstingi, að fá að hitta
mig. Franco sagði: „Hvernig vogið
þér yður: Heiður Spánar er f húfi!
Enginn Spánverji er svikari!" Síð-
an lagði hann til að sendiherrann
liti í skjalamöppu á borðinu meðan
hann sneri sér við. Mappan hafði
að geyma allar upplýsingar um mig
— m.a. falsað skjal þess efnis að ég
hefði verið fluttur til Portúgal. I
margar vikur á eftir leituðu Banda-
ríkjamenn í bátum, sem komu frá
Portúgal, en ég var allan tímann í
Madrid!"
Tengsl við valdamikla leiðtoga
spænskra falangista björguðu
Lóon Degrelle í
einkenniabún-
ingi SS og í út-
legö á Spáni.
Tveir óbreyttir
borgarar aö-
atoöa örygg-
iaaveitir í viöur-
eign þeirra viö
þýzkar leyni-
akyttur í aept-
ember 1944.
Degrelle mörgum sinnum að hans
sögn. Meða! annars gerði Gyðingur
tilraun til að ræna honum eftir
handtöku Adolf Eichmanns (maí
1960).
Hann hefur dvalizt á Spáni æ
sfðan, lengst af undir verndarvæng
Francos, en hann lézt 1975. Hann
hefur staðið af sér margar tilraun-
ir til að fá hann framseldan og sex
tilraunir, sem hann telur að hafi
verið gerðar til að ræna honum.
EINN AF MÖRGUM
Eitt fyrsta verk belgískra stjórn-
valda eftir frelsun Belgíu var að
dæma hann til dauða fyrir landráð
að honum fjarstöddum. En sam-
kvæmt nýjum lögum í Belgíu um
fyrningu stríðsglæpa er ekki lengur
hægt að höfða mál gegn honum.
Degrelle lét lítið fara fyrir sér á
stjórnarárum Francos samkvæmt
samkomulagi sem þeir gerðu með
sér. En síðan Franco lézt fyrir átta
árum hefur hann talið óhætt að
nota eigið nafn og umgangast
hægrimenn og jafnvel að veita
blaðamönnum viðtal öðru hverju
til að hefja Hitler til skýjanna, á
þeirri forsendu að hann hafi verið
hernaðarsnillingur og „Ijúfmenni”.
„Ég færi mér í nyt það tjáningar-
frelsi, sem ríkir hér í þessu nýja
lýðræðislandi,“ sagði hann í viðtali
við John Darnton, N.Y. Times
News Service, nú í sumar.
Degrelle er öfgafullur andkomm-
únisti. Þegar hann er spurður
hvaða tekjulindir hann hafi neitar
hann að svara. Hann kveðst vera
trúaður — „ég biðst fyrir á hverju
kvöldi“ — og hann segist ekki hafa
vitað um stríðsfangabúðir, þrátt
fyrir náin samskipti við æðstu leið-
toga Þriðja ríkisins. Hann segist
heldur ekkert vita um skuggaleg
samtök, sem hann er oft bendlaður
við, Die Spine, sem eru sögð hjálpa
nazistum. „Engin slík samtök eru
til — því miður,“ sagði hann.
Margir fyrrverandi nazistar og
stuðningsmenn þeirra hafa dvalizt
langdvölum á Spáni og margir
þeirra iðrast einskis, þeirra á með-
al Degrelle. Margir nazistar flýðu
um Spán á leið til Suður-Ameríku,
en nokkrir urðu um kyrrt á Spáni
og settust að á stöðum eins og
eynni Ibiza.
„Nazistaveiðarinn" Simon Wies-
enthal í Vín segir að Spánverjar
séu „furðulegir": „Þeir veittu um
25.000 Gyðingum hæli í stríðinu og
neituðu að framselja þá og eftir
stríðið veittu þeir einnig þúsundum
nazista hæli. Eini munurinn var sá
að Gyðingarnir gerðu ekkert af sér
og að nazistarnir voru sekir."
FRAMSAL
HEIMILAÐ
Nýlega úrskurðaði spænskur
dómstóll að 62 ára gamall fyrrver-
andi SS-foringi, Hauke Bert Patt-
ist Joustra, skyldi framseldur yfir-
völdum í Hollandi þar sem hann er
fæddur. Pattist, sem rak tungu-
málaskóla í Oviedo, hafði verið
búsettur á Spáni i 32 ár og öðlazt
spænskan ríkisborgararétt. Talið
er að þetta sé í fyrsta skipti sem
spænskur dómstóll hafi heimilað
að maður, sem hefur verið ákærður
fyrir stríðsglæpi, skuli framseldur
öðru ríki.
Pattist-málið olli því að þing-
maður úr flokki belgískra sósíal-
ista, Willy Burgeon, hvatti ríkis-
stjórn Belgíu til þess í sumar að
fara fram á framsal Degrelles.
Hann segir að áskoruninni hafi
verið vísað á bug á þeirri forsendu
að Degrelle hafi öðlazt spænskan
ríkisborgararétt.
„Málið er útrætt," sagði Burgeon
í viðtali við New York Times. „Mál
Hollendingsins styrkir röksemdir
mínar. Degrelle hefur ekki orðið að
gjalda þeirra glæpa sem hann
framdi. Hann var ákærður fyrir
glæpi gegn ríkinu — við teljum að
hann hafi einnig gert sig sekan um
glæpi gegn mannkyninu, annað
hvort beinlínis eða vegna gerða
undirmanna sinna.“
„Tilgangurinn er ekki sá að koma
fram hefndum," sagði hann. „Ég er
of ungur til að hafa áhuga á því —
ég er fæddur 1940. Þetta er hlið-
stætt máli Barbies í Frakklandi.
Unga fólkið verður að fræðast um
fasismann, einkum vegna þess að
hópar hægriöfgamanna sækja í sig
veðrið nú um stundir."
Aðrir Belgar efast hins vegar um
að löglegt sé og viturlegt að stíga
slíkt skref að sögn N.Y. Times. „Ef
þessi maður hefði verið skotinn til
bana eftir stríðið hefði það verið
það bezta sem hann gat hent,“ seg-
ir Albert Guerisse hershöfðingi,
valdamikill andspyrnuleiðtogi, sem
var tekinn til fanga og sendur til
Dachau. „Hann er landráðamaður.
Það er dómur, sem hann á skilið."
„En jafnvel þegar lagalega var
hægt að fá hann framseldan gerðu
belgísk stjórnvöld enga raunveru-
lega tilraun til þess. Fyrir því voru
margar pólitískar ástæður — hann
vissi of mikið um vissa áhrifamenn
í stjórnmálum. Nú höfum við ekki
lengur áhuga á manninum. Það
kæmi sér ekki vel fyrir Belgíu (að
hann yrði framseldur) við þær póli-
tísku aðstæður sem við búum við
nú.“
Sjálfur er Degrelle sammála því
að viss öfl í Belgíu séu treg til þess
að fá hann framseldan. Hann gefur
í skyn að þessi öfl hafi nokkrum
sinnum gripið í taumana til að
koma í veg fyrir framsal hans.
„Ég veit heilmikið um þá og ýms-
ar tilraunir sem voru gerðar til að
bjóða vopnahlé og frið í stríðinu,"
sagði hann og átti við tímann frá
innrás Þjóðverja í maí 1940 til
myndunar útlagastjórnar í Lund-
únum í september sama ár. „Auk
þess,“ sagði hann, „yrði gerð upp-
reisn ef ég yrði sendur heim eftir
sex mánuði." , ., „„
Samantekt GH.