Morgunblaðið - 23.10.1983, Blaðsíða 26

66
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1983
Myrkrið í mannshjartanu
Um William Golding
eftir Jóhann
Hjálmarsson
Þegar skáldsagan Lord of the
Flies (1954) kom út var höfundur
hennar, William Golding, fjöru-
tíu og þriggja ára. Hann hafði að
vísu fengist nokkuð við ritstörf
áður, m.a. sent frá sér Ijóðabók-
ina Poems (1934). En Lord of the
Flies var fyrsta skáldsaga hans.
Fyrir hana öðlaðist hann heims-
frægð og hún seldist í tíu milijón-
um eintaka. Bókin kom út í ís-
lenskri þýðingu þeirra ólafs
Hauks Árnasonar og Snæbjörns
Jóhannssonar 1970, nefndist Höf-
uðpaurinn og útgefandi var Al-
menna bókafélagið. Vera má að
hún sé enn fáanleg hjá forlaginu.
Þýðing þeirra ólafs Hauks og
Snæbjörns er vönduð. Þýðing tit-
ilsins er umdeilanleg, betur hefði
átt við að margra mati að kalla
bókina Flugnahöfðingjann á ís-
lensku eða blátt áfram Myrkra-
höfðingjann. Vissulega á höfund-
urinn við sjálfan Satan.
í lok Lord of the Flies grætur
drengurinn Ralf yfir glötuðu
sakleysi og myrkrinu í hjarta
mannsins. Hann hefur fengið
margt að reyna ásamt félögum
sínum. Á flótta undan atómstyrj-
öld lendir hópur enskra skóla-
drengja á óbyggðri eyju í Kyrra-
hafi. Þeir reyna í fyrstu að móta
samfélag eftir grundvailarreglum
lýðræðis, eins konar paradís
frjálsra manna, en fyrr en varir
taka hin myrku öfl við: tor-
tryggni, drápsfýsn og blóðug átök
hefjast milli hópa og einstakl-
inga. Það er heimur óhugnaðar
sem Golding sýnir okkur. Hinir
veikgerðu eru smáðir og þeim er
tortímt, hinir sterku berjast um
völdin af mestu grimmd. Dýrið í
manninum nær yfirhöndinni,
enda er Golding í mun að sanna
kenningu sína þess efnis að það
er ekki samfélagið sem er sjúkt
heldur maðurinn sem stjórnar
því, hann er í eðli sínu illur. Menn
framleiða illsku eins og býflugur
hunang sagði hann um reynslu
sína af stríðinu, en hann gegndi á
sínum tíma herþjónustu í breska
flotanum.
Þótt Lord of the Flies sé myrk
bók og eiginlega hrollvekjandi er
yfir henni viss ævintýrablær og
hún er aðgengilegasta skáldsaga
Goldings. Eins og bent hefur ver-
ið á á hún sér fyrirmynd: High
Wind in Jamaica eftir Richard
Hughes.
Myrkrinu í mannheimum hefur
Golding verið óþreytandi að lýsa.
Nefna má skáldsögur hans: The
Inheritors (1955), Pincher Martin
(1956), Free Fall (1959) og The
Spire (1964). Einna athyglisverð-
ust sagnanna er Pincher Martin,
en hún lýsir hugrenningum
manns sem er að drukknun kom-
inn úti á miðju Atlantshafi,
freistar þess að skríða upp á
klett, en það virðist óhugsandi.
Hann rifjar á dauðastundinni
upp mótsagnakennt líf sitt. Við
höfum á tilfinningunni að það
skipti ekki máli hvort hann
bjargast eða ekki. Hann er jafn
dauðadæmdur þótt hann komist
upp á klettinn. Free Fall segir frá
listamanni sem reynir að gera sér
grein fyrir hvenær hann hafi
glatað hinum frjálsa vilja sínum.
Þetta er metnaðarfull saga, dreg-
ur upp mynd sakleysis bernsk-
unnar andspænis helsi fullorðins-
áranna, en þykir að mörgu leyti
yfirdrifin.
Golding hélt áfram að semja
skáldsögur, skrifa ritgerðir og
fékkst einnig við leikritagerð.
Þótt margt gott væri að finna í
þessum verkum þótti lesendum
hans eins og hann hefði misst
þráðinn úr höndum sér og væri
búinn sem rithöfundur. Svo var
ekki. Nýtt blómaskeið hófst í
skáldsagnagerð Goldings með
skáldsögunum Darkness Visible
(1979) og Rites of Passage (1980).
I Darkness Visible er lýst helvfti
á jörðu, ungur maður verður fyrir
brunaskaða sem gerir hann líkari
skrímsli en manni. Þessi ungi
maður er fullur af lífsvilja og
samkennd með öðru fólki, en
ásjóna hans vekur viðbjóð og
ótta. Rites of Passage þykir ólík
öilum öðrum skáldsögum Gold-
ings. í henni er sagt frá manni
sem tekur sér far með skipi til
Ástralíu, þar sem hans bíður gott
embætti. Sagan byggist á dagbók
mannsins. Gagnrýnendur hafa
sagt að í þessari sögu birtist
Engiand nýlendutímabilsins, en
farþegarnir séu fulltrúar ensks
samfélags. Frásagnarlist Gold-
ings rís hátt í þessari sögu og er í
klassískum anda. Golding fékk
þekkt ensk bókmenntaverðlaun
fyrir Rites of Passage: Booker-
William Golding
verðlaunin. Er ekki að efa að
tvær síðastnefndu skáldsögurnar
hafa átt sinn þátt í að Golding
hefur nú hlotið bókmenntaverð-
laun Nóbeis.
William Golding fæddist árið
1911 í smábænum Newquay í
Cornwall, en fluttist ungur með
foreldrum sínum til Wiltshire og
býr þar nú í þorpinu Broad
Chalke. Eftir háskólanám í Ox-
ford fékkst hann lengi við
kennslu. Lord of the Flies hafði á
sínum tíma svo mikið að segja
fyrir hann að eftir útkomu bókar-
innar gat hann helgað sig rit-
störfum óskiptur. Áhugamál
Goidings eru ekki síst tengd forn-
leifafræði og grískum bókmennt-
um, en snúast einnig um sigling-
ar, tónlist og skák.
Golding vinnur nú að skáld-
sögu sem á að koma út á næsta
ári og mun kallast The Paper
Men. I fyrra kom frá hans hendi
ritgerðasafnið A moving Target,
þar sem hann skrifar m.a. um
Wiltshire. Það sem honum finnst
eftirsóknarverðast við þetta hér-
að er hin forna og leyndardóms-
fulla saga sem svo margt vitnar
um. Ef menn hryllir við feigðar-
gusti skáldsagna Goldings ættu
þeir að lesa ástarjátningu hans
til Wiltshire.
Vissulega hefur sænska aka-
demían verið gagnrýnd fyrir að
verðlauna William Golding.
Margir hafa beðið eftir því að
Graham Greene, landi hans,
fengi hin eftirsóttu verðlaun.
Aðrir nefna með nokkrum rétti
Anthony Burgess. En óhætt er að
segja að Golding er verðugur
verðlaunanna þótt ekki verði
hann talinn í hópi þeirra sem
með verkum sínum og lífi hafa
átt ríkan þátt í þróun skáldsög-
unnar á okkar tímum.
Skáldsögur Goldings eru heim-
spekiieg umræða, fjalla um vanda
mannsins í óruddum skógi til-
finninganna og umfram allt sekt-
arkennd hans. Þau eru bölsýn, en
í þeim er líka glæta. í goðsagna-
kenndri birtu stígur maðurinn
stundum fram með ósigur sinn að
vopni. Eina von hans er ef til vill
fallið sem bíður hans, hrap hans
niður í myrkrið.
Tækninýjung - Veröbylting
Viö kynnum nýja gerö af gólfteppum
Króný-gólfteppin
Alullargólfteppi á aöeins 421 kr. pr. fermetra af rúllu eöa 633 kr. álögö meö gömlu handverksaðferðinni okkar.
Leggja þófann (filtið) sér og teppiö sér. Viö nýtum 25 ára reynslu okkar í framleiöslu og sölu gólfteppa viö hönnun
þessara teppa.
Gjöriö svo vel aö líta inn í verslun okkar aö
Vesturgötu 2 og tryggiö ykkur teppi í tíma.
Góöir greiösluskilmálar.