Morgunblaðið - 05.11.1983, Qupperneq 32

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 5. NÓVEMBER 1983
32
32* 30“ 2«° 26* 24* 22° 20" 18° 16° 14° 12° 10° 8°
Hvar er loðnuna að finna?
Sjávarútvegsráöuneytið hefur gefið út reglugerð um loðnuveiðar fyrrihluta vetrar og hámarksafla þeirra skipa
sem úthlutað var leyfi til veiðanna. Svo sem kunnugt er voru loðnuveiðar leyfðar á ný eftir rannsóknarleiðangur
þriggja skipa, Bjarna Sæmundssonar, Árna Friðrikssonar og norska rannsóknarskipsins G.O. Sars. Rannsóknin
leiddi í Ijós að loðnustofninn á stóru svæði á milli íslands, Grænlands og Jan Mayen, var allmiklu stærri en
verið hefur undanfarin tvö ár, eða tæp 1,5 milljón tonn. Á meðfylgjandi korti kemur fram dreifing loðnunnar í
hlutfallstölum eins og hún var á meðan á leiðangrinum stóð.
Berjast fyrir að
fá sem mest í
eigin bræðslur
• •
— segir Orn Erlingsson um sjón-
armið eigenda stóru skipanna
„STAÐREYNDIN er sú, að
bræðslurnar eru komnar með
eignaraðild að stóru bátunum og
eftir að kvótinn komst á, hafa
þær látið flytja aflann langar
leiðir heim, samanber Neskaup-
stað og Vestmannaeyjar. Því eru
þeir að berjast fyrir þessu á allt
öðrura grundvelli en hvað varðar
skipin sjálf og aflahlut þar. Þeir
eru að berjast fyrir því að fá sem
mest í bræðslurnar hjá sjálfum
sér,“ sagði Örn Erlingsson, út-
gerðarmaður í Keflavík, er blm.
Morgunblaðsins innti hann álits
á samþykkt LÍÚ um kvótaskipt-
ingu á loðnuveiðunum.
„Þegar kvótinn var upphaflega
settur var stór hópur báta, sem
tapaði verulegum afla á því. Þó
nokkur hluti báta, sem bera í
kringum 600 lestir og höfðu allt-
af verið með mikinn afla, duttu
allverulega niður í afla. Þessir
bátar höfðu oft verið nokkuð
hærri en sumir stóru bátanna.
Þegar kvótinn var samþykktur
fyrst mætti það lítilli andstöðu,
en heldur meiri seinna árið og
þeir, sem þá voru á móti, voru
eigendur þessara báta, sem sáu
að þeir höfðu mistt spón úr aski
sínum. Ég minnist þess ekki, að
eigendur stóru bátanna hafi ver-
ið á móti þessu, nema eigendur
Sigurðar.
Þess vegna vildi hópur okkar
ná einhverju af þessu til baka og
þar sem aflinn verður ekki meiri
en raun ber vitni, fannst okkur
ekkert vera til skiptanna eftir
það, sem á undan hefur gengið,
nema til þess að skipta því jafnt
Ágúst Einarsson, framkvæmdastjóri Hraðfrystistöðvarinnar:
Þessi nýja kvótaskipting gerir
veiðarnar mun óhagkvæmari
„MEÐ þessari ákvörðun er Ijósit, að
verið er að snúa við blaðinu og gera
veiðarnar óhagkvæmari fyrir þjóðar-
búið með því að auka hlut minnstu
skipanna á kostnað þeirra stærri,“
sagði Ágúst Einarsson, fram-
kvæmdastjóri Hraðfrystistöðvarinn-
ar, sem meðal annars gerir út nóta-
skipið Sigurð RE, er Morgunblaðið
innti hann álits á breytingu á kvóta-
kerfi loðnuskipa.
„Þegar upphaflega var ákveðið
að hafa aflakvóta á loðnuveiðun-
um voru eigendur stóru skipanna
almennt á móti henni. Það var þó
ákveðið með atkvæðagreiðslu að
kvóti skyldi vera, helmingur afl-
ans skyldi skiptast jafnt milli
skipanna og heimingur eftir
stærð. Reynslan sýndi það síðan,
að það fyrirkomulag kom vel út og
ég held, að menn séu almennt
hlynntir skiptingunni eins og hún
var í upphafi, jafnvel þó, að það
fyrirkomulag hafi ekki verið hag-
stætt stóru skipunum.
Það er alveg ljóst frá okkar
hálfu, að hér er fariö mjög aftan
að hlutunum, bæði út frá sann-
girnissjónarmiði, þar sem stóru
skipin, sem hér er um að ræða,
hafa ekki möguleika á öðrum veið-
um, meðan minni skipin hafa
stundað aðrar veiðar allt árið.
Þetta snertir ekki bara útgerð
þessara skipa, heldur einnig sjó-
menn, sem ráðnir hafa verið á
skipin. Þau hafa ekki aðra mögu-
leika en að stunda loðnuveiðar og
hafa gert það á mjög hagkvæman
hátt. Geta borið mikið magn og
þessi breyting, að jafna aflamagn-
ið enn frekar, þýðir enn meiri olíu-
eyðslu fyrir flotann í heild og þeg-
ar upp er staðið eru það ekki að-
eins útgerðir og sjómenn, sem
tapa á þessu, heldur þjóðarbúið í
heild. Við erum afskaplega sárir
að þessi málamiðlun, sem varð á
sínum tíma, skuli hafa verið brot-
in. Þá létum við undan hagsmun-
um heildarinnar og nú finnst
okkur útgerðarmenn smærri skip-
anna hafa unnið að þessu máli
með mikilli óbilgirni. Með þessu er
tekinn af okkur einn túr eða um
1.100 lestir og færðar yfir til
minni skipanna. Þó ljóst sé, að
þjóðhagslega hagkvæmast er að
stóru skipin veiði þetta magn, höf-
um við útgerðarmenn þeirra alls
ekki farið fram á að svo yrði. Við
höfum verið þeirrar skoðunar að
öll skipin, 51, ættu að fá að njóta
þessa afla og þess vegna sárnar
okkur þessi afstaða enn frekar.
Við höfum ekki sett okkar eigin
hagsmunamál á oddinn í þessum
kvótamálum. Sigurður RE var það
skip, sem langmestu tapaði á kvót-
anum. Hann var hæstur vertíð eft-
ir vertíð, en lækkaði mikið eftir að
kvótinn var settur á, en samt sam-
þykktum við þetta. Röksemdirnar,
sem fram hafa komið fyrir breyt-
ingunni, eru aðeins eiginhags-
munasjónarmið, hagsmunir heild-
arinnar eru þar algjörlega fyrir
borð bornir," sagði Agúst Einars-
son.
á milli bátanna. Hvað snertir
það, að hagstæðara sé að taka
þetta á einum bát frekar en öðr-
um, ætti að vera hægt að borga
eitthvað fyrir loðnuna, ef það er
svona hagstætt að gera Sigurð
út á loðnu norður í Dumbshaf og
keyra með hana alla leið til
Vestmannaeyja. Þá hljótum við
að geta gert þetta sæmilegt á
minni bátunum, sem sækjum og
siglum styttra, og verksmiðjurn-
ar, sem ekki taka þátt í útgerð-
inni og fá loðnuna inn á hlað,
ættu að geta borgað sæmilega.
Sem dæmi um það, hvernig þetta
hefur gengið síðan kvótaskipt-
ingin komst á, má benda á það,
að okkar bátar voru alltaf fyrst-
ir til að klára kvótann sinn, en
sumir hinna stóru höfðu það
ekki einu sinni af.“
Hvað finnst þér annars um
kvótaskiptingu?
„Persónulega er ég á móti allri
kvótaskiptingu, en við erum fáir
á þeim báti. Kvótaskipting er
ekkert annað en að draga allt
niður í meðalmennsku og aum-
ingjaskap," sagði örn Erlings-
son.
Enn um framburð
— eftir Kristján
Árnason
Það er langt frá því að mig langi
til þess að fara að standa í lang-
vinnum blaðadeilum við Ævar
Kvaran um framburðarmái ís-
lenskunnar, en þar sem fram kem-
ur af skrifi hans í Morgunblaðinu
26. október sl. að hann hefur mis-
skilið mig að nokkru leyti hlýt ég
að biðja Morgunblaðið að birta
nokkrar athugasemdir til viðbótar
við það sem ég sagði í Lesbók Mbl.
8. og 15. október.
Til þess að taka af allan vafa
skal ég fyrst árétta þá skoðun
mína að upplýst málrækt er betri
en málrækt sem byggir á sleggju-
dómum og sjálfsupphafningar-
hvöt þeirra sem telja sig tala bet-
ur en aðrir.
Þessi skoðun mælir ekki gegn
því að rekin sé ákveðin stefna í
málræktarmálum. Ég er hlynntur
því að velviljaðir og vel upplýstir
kennarar ræði um málræktarefni
af skynsemi við nemendur sína,
veiti þeim leiðbeiningar um mál-
far og innprenti þeim góða siði í
meðferð móðurmálsins. Kennar-
arnir eiga að vekja áhuga nem-
endanna fyrir tungunni, einkenn-
um hennar og sögu. Gera þeim
ljóst hversu ómetanlegur auður er
fólginn í þeim arfi sem tungan
varðveitir. Hluti af þessu er að
sjálfsögðu greinargerð kennarans
fyrir afleiðingum þess ef of miklar
breytingar verða á málinu og
fornar hefðir týnast. Þetta verður
samt allt að gerast á þann hátt að
gegni tíðarandanum, þannig að
málhreinsandi kennari verði ekki
jafn gagnslaus og gaffall í súpu-
skál. Það sem ég vil er upplýst mál-
rækt, en ekki fordómar.
Það er allt of algengt að litlir
menn feli sig bak við skel hins
rétta máls og noti það til þess að
upphefja sjálfa sig. Ef einhverjum
verður á að segja: „Mér langar að
taka til máls en ég þori því ekki“ í
návist litla mannsins með stóra
málvöndunarsannleikann, getur
sá síðarnefndi hugsað með sjálf-
um sér: „Hann er ómerkilegri en
ég.“
Þessi misnotkun á málræktinni
er hættuleg, og of einstrengings-
leg og illa upplýst meinlætastefna
gerir engum gagn. Og ég fer ekki
ofan af því að háskólarnir eiga
frekar að upplýsa en dæma.
En svo ég víki að samræmingu
framburðarins, þá er svo að skilja
á Ævari að hann geri að sínum
tillögur Björns Guðfinnssonar frá
1947 um samræmingu framburð-
ar. (Hann kallar þetta reyndar
„niðurstöður", en að' sjálfsögðu
eru þetta einungis skoðanir Björns
en engar niðurstöður úr rannsókn-
um, því rannsóknirnar voru ein-
ungis tölfræðileg könnun á tíðni
og dreifingu mállýskueinkenna
um landið.) í þessum tillögum
Björns felst m.a. að samræma eigi
framburð, þannig að harðmæli
verði innleitt og gert einrátt á
landinu. En því miður var
hljómgrunnurinn ekki meiri en
svo, að fáir urðu til þess að fylgja
þeim eftir að Bimi látnum fyrr en
Ævar reis upp.
í sjálfu sér hef ég ekkert á móti
því að harðmæli fái rneiri út-
breiðslu, enda er ég alinn upp við
það. Hins vegar getur það ekki
orðið annað en hlægilegt þegar
harðmælisáráttan er orðin svo
mikil hjá hinum snjöllu fagurker-
um tungunnar, að þeir skjóta inn
hörðum hljóðum þar sem þau eiga
ekki að vera samkvæmt eðlilegum
harðmælisframburði. Þá tala þeir
um stútentsárin og alþinkismenn
(og kannski komast þeir í sam-
band við enkla fyrir handan).
Svona tal er öllum ærlegum norð-
lendingum (ekki norðlendinkum)
til hinnar mestu armæðu. Og ætli
grónum Skaftfellingum verði ekki
svipað um það þegar menn fara að
hveða hvæði og segja góðan
da-ginn, gakktu í ba-ginn. Hér þarf
fræðslu og skilning en ekki bara
uppblásinn umvöndunarbelging.
Eitt af því sem mér skilst á
Ævari er það, að það sé óhæfa að
hafa ekki samræmdan framburð á
íslenskunni, því þá viti menn ekki
„Hvað á þá að kenna
íslenskum börnum í ís-
lenskum skólum? spyr
kannski einhver. Þarf
ekki að hafa eitthvað
opinbert til að kenna
þeim? Það þarf að vera
til mótuð stefna um
kennslu í meðferð tal-
aðs máls í skólum
landsins. Hins vegar er
vel hægt að hafa slíka
stefnu án þess að fram-
burður allra lands-
manna sé samræmdur í
hverju smáatriði.“
hvað eigi að kenna. Tungumála-
kennarar verði að hafa einhvern
framburð að miða við í kennslu
sinni. Ég geri ráð fyrir því að hér
sé Ævar að hugsa um hliðstæð
vandamál í kennslu erlendra
tungumála, svo sem norsku eða
þýsku, þar sem þarf að ákveða
hvaða mállýskuframburð eigi að
kenna útlendingum. Hér eru að-
stæður íslenskunnar allt aðrar en